Список материалов
САФИН Тимур Марсель улы
САФИН Тимур Марсель улы (4.8.1992, Ташкент ҡ.), спортсы. Фехтование буйынса Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (2012), Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры (2016). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (2014). Башҡ. физик культура институтын тамамлаған (Өфө ҡ., 2018). 19‑сы СДЮСШОР (тренеры — Ф.Й.Арыҫланов)...
САҢҒЫ ЯРЫШЫ
САҢҒЫ ЯРЫШЫ, спортсыларға саңғыла үтер өсөн бирелгән араны ваҡытҡа үтә торған спорт төрө. С.я. классик һәм ирекле стилдәр айырыла. Башҡортостанда С.я. 20 б. 20‑се йй. башынан үҫешә. 1935 й. Өфө—Ырымбур—Өфө маршруты б‑са (оҙонлоғо 1120 км), 1936 й. Өфө—Пермь—Киров—Ҡазан—Горький маршруты б‑са (1938 км)...
САҢҒЫ БУЙЫНСА ИКЕБӘЙГЕ
САҢҒЫ БУЙЫНСА ИКЕБӘЙГЕ, саңғы ярышы һәм трамплиндан саңғыла һикереүҙе үҙ эсенә алған спорт төрө. Башҡортостанда С.б.и. 20 б. 30‑сы йй. уртаһынан үҫешә. Артабанғы үҫеше 1962 й. Өфөлә “Трамплин” спорт комплексы асылыу м‑н бәйле. 60‑сы йй. башында Өфөлә “Локомотив”, “Спартак”, “Хеҙмәт” ДСО‑лары эргәһендә...
САМОЛЁТ СПОРТЫ
САМОЛЁТ СПОРТЫ, төрлө ауырлыҡтағы һәм төрлө двигателле самолёттарҙа тиҙлеккә, бейеклеккә, алыҫлыҡҡа, оҙайлыҡҡа рекордтар ҡуйыу; юғары пилотаж б‑са ярыштар (спорт самолёттарында). С.с. Як‑18, Як—18А, Як‑18П, Z‑226, Z‑326 һ.б. самолёттар ҡулланылған. Башҡортостанда С.с. 20 б. 50‑се йй. аҙ. РОСТО Авиация...
САЛАУАТ ЮЛАЕВ ИСЕМЕНДӘГЕ СПОРТ КЛУБЫ
САЛАУАТ ЮЛАЕВ ИСЕМЕНДӘГЕ СПОРТ КЛУБЫ, Өфө приборҙар эшләү производство берекмәһенә ҡарай. 1961 й. алып Спорт һарайы (Өфө), 1992—95 йй. Салауат Юлаев исемендәге спорт‑һауыҡтырыу комплексы базаһында эшләй. Клуб составына ДЮСШ комплексы, “Салауат Юлаев” хоккей командаһы инә. Ауыр атлетика, велосипед спорты,...
РӘСӘЙ ДОСААФ-ЫНЫҢ АВИАЦИЯ СПОРТ КЛУБЫ
РӘСӘЙ ДОСААФ-ЫНЫҢ АВИАЦИЯ СПОРТ КЛУБЫ. Өфөлә урынлашҡан. 1933 й. Башосоавиахимдың (ҡара: Рәсәй армияһына, авиацияһына һәм флотына булышлыҡ итеү ирекле йәмғиәте) Өфө аэроклубы булараҡ асыла, 1949 й. алып ВЛКСМ‑дың 30 йыллығы ис. авиация спорт клубы, 1965 й. — авиация уҡыу үҙәге, 1967 й. — ДОСААФ‑тың...
РӘСӘЙ АРМИЯҺЫНА, АВИАЦИЯҺЫНА ҺӘМ ФЛОТЫНА БУЛЫШЛЫҠ ИТЕҮ ИРЕКЛЕ ЙӘМҒИӘТЕ
РӘСӘЙ АРМИЯҺЫНА, АВИАЦИЯҺЫНА ҺӘМ ФЛОТЫНА БУЛЫШЛЫҠ ИТЕҮ ИРЕКЛЕ ЙӘМҒИӘТЕ, дөйөм Рәсәй йәмәғәт‑дәүләт ойошмаһы. Рәсәй ДОСААФ‑ының БР төбәк бүлексәһе тарихы 1920 й. Өфө губ. бүлегенең Өфө гарнизонында Хәрби‑фәнни йәмғиәт (1926 й. башлап Оборонаға булышлыҡ итеү йәмғиәте) асылыуҙан башлана. 1925 й. Башҡ‑н...
РАДИОСПОРТ
РАДИОСПОРТ, ҡыҫҡа һәм ультраҡыҫҡа тулҡындарҙа радиоэлемтә булдырыу, спорт радиопеленгацияһы (“төлкөгә һунар”), тиҙләтелгән радиотелеграфтар һәм радиокүпбәйге б‑са ярыштар. Тура һәм ситтән тороп ҡатнашыу формаларын айыралар. Башҡортостанда 20 б. 20‑се йй. башынан үҫешә. 1924 й. Е.Н.Грибанов, К.П.Краузе...
ПУЛЯ МЕНӘН АТЫУ
ПУЛЯ МЕНӘН АТЫУ, спортта атыуҙың бер төрө, ата торған һәм пневматик ҡоралдан сәпкә атыу. Башҡортостанда П.м.а. 20 б. 20‑се йй. аҙ. Башосоавиахимда (ҡара: Рәсәй армияһына, авиацияһына һәм флотына булышлыҡ итеү ирекле йәмғиәте) үҫешә. 1931 й. П.м.а. “СССР‑ҙа хеҙмәткә һәм оборонаға º´ер” күпбәйге комплексына...
ПОЛИАТЛОН
ПОЛИАТЛОН, спорт төрө, комплекслы күпбәйге. Ҡышҡы П., йәки ҡышҡы өсбәйге (саңғы ярышы, көс гимнастикаһы, пуля менән атыу) һәм йәйге, йәки йәйге бишбәйге (төрлө дистанцияға йүгереү, спорт снарядын ырғытыу, йөҙөү, пуля м‑н атыу, көс гимнастикаһы) айырыла. Башҡортостанда П. үҫеше 1992 й. Өфөлә БДМИ, ӨДАТУ...
ПАУЭРЛИФТИНГ
ПАУЭРЛИФТИНГ (ингл. powerlifting), спорт төрө, көс талап итә торған өсбәйге, яурында штанга м‑н приседание эшләүҙе, эскәмйәлә ятып штанга күтәреүҙе, стан тартыуҙы (штанганы түшәмәнән айырыу) үҙ эсенә ала. Башҡортостанда 20 б. 80‑се йй. башынан атлетик гимнастика булараҡүҫешә. 1986 й. ӨАИ (Б.Г.Лукьянов...
ПАРАШЮТ СПОРТЫ
ПАРАШЮТ СПОРТЫ, авиация спорты төрө, осоу аппараттарынан (самолёт, аэростат һ.б.) яңғыҙ һәм төркөмдә парашют м‑н һикереү. П.с. парашют классикаһы, пара‑ски, парашют‑атлетик күпбәйге, төркөм һәм көмбәҙле акробатика һ.б.инә. Башҡортостанда 20 б. 30‑сы йй. башынан үҫешә (ҡара: Авиация‑техник спорт клубтары)....
ПАРАЛИМПИЯ УЙЫНДАРЫ
ПАРАЛИМПИЯ УЙЫНДАРЫ, терәк‑хәрәкәт аппараты зарарланған һәм күреү һәләтен юғалтҡан инвалидтар өсөн бөтә донъя спорт ярыштары. Олимпия уйындарынан һуң ш. уҡ спорт ҡоролмаларында үткәрелә. Тәүге йәйге паралимпия уйындары Италияла (Рим, 1960), ҡышҡыһы Швецияла (Эрншёльдсвик ҡ., 1976) уҙғарыла. 1964 й....
ӨФӨ УҠЫУ ЙОРТТАРЫ УҠЫУСЫЛАРЫН ФИЗИК ТӘРБИӘЛӘҮ ЙӘМҒИӘТЕ
ӨФӨ УҠЫУ ЙОРТТАРЫ УҠЫУСЫЛАРЫН ФИЗИК ТӘРБИӘЛӘҮ ЙӘМҒИӘТЕ. Өфөлә урынлашҡан. 1907 й. 15 дек. А.С.Цветков тарафынан ойошторола. Ир‑ат та, ҡатын‑ҡыҙ ҙа, бөтә дин кешеләре лә дәрәжәһенә һәм мөлкәтенә ҡарамай ҡабул ителгән. Йәмғиәт ағзаларының физик тәрбиәләү системаһына саңғыла йүгереү, һыбай йөрөү, гимнастика,...
ӨФӨ СПОРТ ӘЙБЕРҘӘРЕ ФАБРИКАҺЫ
ӨФӨ СПОРТ ӘЙБЕРҘӘРЕ ФАБРИКАҺЫ, ААЙ. Ҡара‑ҡаршы көрәш, туристар өсөн спорт кәрәк‑ярағы, махсус кейем етештерә. Составына тегеү цехы, бесеү оҫтаханаһы ингән. 2009 й. 12 кеше эшләгән, 80 берәмеккә яҡын продукция етештерелә. Продукцияһы БР‑ҙа һәм РФ‑тың башҡа төбәктәрендә һатыла. 1972 й. БАССР‑ҙың физик...
ОЛИМПИЯ УЙЫНДАРЫ
ОЛИМПИЯ УЙЫНДАРЫ, бөтә донъя спорт ярыштары, хәҙ. О.у. 4 йылға 1 тапҡыр үткәрелә. Боронғо грек О.у. хәҙ. О.у. прообразы булып тора, улар б.э.т. 776 й. алып Зевс аллаһы хөрмәтенә бөтә грек спорт һәм сәнғәт байрамы булараҡ үткәрелгән. Б.э. 394 й. үткәрелмәй башлай. Хәҙерге беренсе йәйге О.у. Грецияла...
НУРТДИНОВ Рәзиф Ғәлимулла улы
НУРТДИНОВ Рәзиф Ғәлимулла улы (6.5.1948, БАССР‑ҙың Борай р‑ны Туҡай а. — 17.6.1992, Нефтекама ҡ.), тренер. Грек‑рим көрәше б‑са РСФСР‑ҙың атҡ. тренеры (1987). Ҡазан пед. ин‑тын тамамлаған (1974). 1966—67 йй. Борай р‑ны Оло Баҙраҡ урта мәктәбе, 1974 й. алып 1‑се Борай урта мәктәбе физик культура уҡытыусыһы,...
НОВОЖИЛОВ Владимир Вениаминович
НОВОЖИЛОВ Владимир Вениаминович (23.7.1952, Сумы ҡ. — 8.8. 1994, Ишембай ҡ.), тренер. Биатлон б‑са РСФСР‑ҙың атҡ. тренеры (1991). Ырымбур пед. ин‑тын тамамлаған (1990). 1972 й. алып саңғы ярыштары б‑са уҡытыусы‑тренер, 1975 й. — 5‑се ДЮСШ дир., 1977 й. — Н.Ф.Гастелло ис. спорт клубының уҡытыусы‑тренеры...
НИКИТИН Пётр Иванович
НИКИТИН Пётр Иванович (24.2. 1949, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ р‑ны Покровка а.), тренер. Ауыр атлетика б‑са Рәсәйҙең атҡ. тренеры (1996). БР‑ҙың атҡ. физик культура хеҙм‑ре (2006). 1989 й. алып “Каучук” спорт клубында (Стәрлетамаҡ ҡ.), 2008 й. — Стәрлетамаҡ р‑нының 2‑се ДЮСШ‑ында, бер үк ваҡытта 1993—2003...
МОТОКРОСС
МОТОКРОСС, мотоспорт төрө, тигеҙ булмаған урындарҙа 50—500 см3 һәм коляскалы 750 см3 класлы махсус мотоциклдарҙа ярыштар. Башҡортостанда М. 20 б. 30‑сы йй. аҙ. үҫешә (ҡара: “Башавтомотоклуб”). 1974—91 йй. Өфө р‑нында М. өсөн “Вавилово” трассаһы эшләй, унда РСФСР (1978, 1980) һәм СССР (1982) чемпионатының...
