Список материалов
РОГАЧЁВ Михаил Константинович
РОГАЧЁВ Михаил Константинович (21.1.1951, Өфө), тау инженеры. Техник ф. д‑ры (2002), проф. (2007). БР‑ҙың атҡ. уйлап табыусыһы (2000). Н.К.Кондрашёваның ағаһы. ӨНИ‑не тамамлағандан һуң (1973) 1976— 2005 йй. (өҙөклөк м‑н) шунда уҡ эшләй, 1992—94 йй. “ЛУКойл‑Урал” ЯСЙ (Өфө) ген. дир. урынбаҫары. 2005...
РИФЕЙ
РИФЕЙ (лат. Riphaé montes — Рифей тауҙары, Уралдың боронғо исеме), Рәсәй кембрий алдының ҙур хроностратиграфик бүлексәһе. Башы — 1650±50 млн йыл, аҙағы — 600±10 млн йыл. Н.С.Шатский тарафынан айырып күрһәтелә (1945). М.И.Гарань, О.П.Горяинова, А.И.Иванов, Б.М.Келлер, В.И.Козлов, А.В.Маслов, А.И.Олли...
РИФ МАССИВТАРЫ
РИФ МАССИВТАРЫ, диңгеҙ бассейнында мәрйендәр, ылымыҡтар, строматопорҙар һ.б. организмдарҙың йәшәйеше һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килгән геол. ҡатламдар. Хәҙерге һәм боронғо Р.м. ҡалынлығы синхроник геол. ултырмалар ҡалынлығынан ҙурыраҡ. Яңғыҙ йәки диңгеҙ төбөндәге бер цоколдә үҫкән бер нисә Р.м. торған система...
РИЗУАНОВ Рәшит Ахмай улы
РИЗУАНОВ Рәшит Ахмай улы (10.5.1932, БАССР‑ҙың Ҡырғыҙ-Миәкә р‑ны Байтимер а., хәҙ. БР‑ҙың Миәкә р‑ны — 3.9.2013, Мәскәү), геофизик. Техник ф. д‑ры (1982), проф. (1984). СССР‑ҙың газ сәнәғәте отличнигы (1982). И.М.Губкин ис. Мәскәү нефть ин‑тын (1956), МДУ‑ны (1967) тамамлаған. 1959 й. алып СССР ФА‑ның...
РИЗУАНОВ Наил Мәсәлим улы
РИЗУАНОВ Наил Мәсәлим улы [15.9.1929, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ кантоны Уҫман а. (БР‑ҙың Ауырғазы р‑ны), — 6.4.2012, Өфө], тау инженеры. Техник ф. канд. (1983). РФ‑тың атҡ. нефть һәм газ сәнәғәте хеҙм‑ре (1993), РФ Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡ. хеҙм‑ре (1994), БАССР‑ҙың атҡ. нефтсеһе (1972),...
РӘМИЕВТАРҘЫҢ АЛТЫН ПРИИСКЫЛАРЫ
РӘМИЕВТӘРҘЕҢ АЛТЫН ПРИИСКЫЛАРЫ. Хәнифә Әлмөхәмәт ҡыҙы Рәмиева тәүге Р.а.п. хужаһы була, ул 1870 й. 30 ғин. Орск өйәҙе Бөрйән улусы аҫаба башҡорттары м‑н алтын сығарыу т‑да контракт төҙөй; 80‑се йй. Мөхәмәтсадиҡ Әбделкәрим улы (уның ире), 1890—1900 йй. улдары Мөхәмәтзакир һәм Мөхәмәтшакир Рәмиевтәр (ҡара:...
РАУЗЕР‑ЧЕРНОУСОВА Дагмара Максимилиановна
РАУЗЕР‑ЧЕРНОУСОВА Дагмара Максимилиановна (19.3.1895, Мәскәү — 12.6.1996, шунда уҡ), стратиграф‑микропалеонтолог. Геол.‑минералогия ф. д‑ры (1945), проф. (1962). СССР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1965). 2‑се Мәскәү ун‑тын тамамлаған (1918). Фәнни эшмәкәрлеге һуң палеозойҙың стратиграфияһы һәм...
ПУЧКОВ Лев Александрович
ПУЧКОВ Лев Александрович (5.7.1938, Сыуаш АССР‑ы Порецкое а. — 4.1.2021, Мәскәү ҡ.), тау инженеры. РФА‑ның мөхбир ағзаһы (1991), БР ФА‑ның почётлы академигы (1995), техник фәндәр докторы (1974), профессор (1978). РФ‑тың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1997), РФ яғыулыҡ‑энергетика комплексының почётлы хеҙмәткәре...
ПУЧКОВ Виктор Николаевич
ПУЧКОВ Виктор Николаевич (17.8. 1938, Тула ҡ.), геолог. РФА‑ның мөхбир ағзаһы (2000), геол.‑минералогия ф. д‑ры (1978), проф. (1993). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1999). МДУ‑ны тамамлағандан һуң (1960) СССР ФА Коми филиалының Геология ин‑ты (Сыктывкар ҡ.) ғилми хеҙм‑ре, 1974 й. алып РФА Урал бүлексәһе...
ПРОТЕРОЗОЙ
ПРОТЕРОЗОЙ (гр. próteros — ир‑тәрәк һәм zōḗ — тормош), п р о т е р о з о й а к р о т е м а һ ы, кембрий алдының өҫкө бүлексәһе. Эраның башы — 2500±50, аҙағы — 535±1 млн йыл. 1887 й. инглиз геологы А.Седжвик тарафынан айырып күрһәтелә. Рәсәй кембрий алдының стратиграфик шкалаһында аҫҡы һәм өҫкө П. айырыла,...
ПРОКИН Василий Александрович
ПРОКИН Василий Александрович (30.12.1922, Екатеринбург губернаһы Шата а. — 29.9.2019, Өфө ҡ.), тау инженеры‑геолог. Геология-минералогия фәндәре докторы (1973), профессор (1980). РФ‑тың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1999), БАССР‑ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1975). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Свердловск...
ПРОЗИН Владимир Павлович
ПРОЗИН Владимир Павлович (21.6. 1927, Өфө — 8.9.2009, шунда уҡ), тау инженеры. Свердловск тау ин‑тын тамамлағандан һуң (1953) Урал терр. геол. идаралығының (Свердловск ҡ.) Полднево геол. разведка партияһында эшләй. 1958 й. алып “Башкиргеология” ПБ‑нда: өлкән инженер, 1960 й. башлап быраулау б‑са өлкән...
ПРИИСКЫЛАР ҺӘМ РУДНИКТАР
ПРИИСКЫЛАР ҺӘМ РУДНИКТАР, тау‑ҡаҙылма сәнәғәтенең һибелмә ятҡылыҡтарҙы үҙләштереү (прииск), ер аҫтынан мәғдән, тау‑химия сеймалы һәм төҙөлөш материалдары сығарыу (рудник) пр‑тиелары. Ярҙамсы цехтар һәм ҡоролмалар комплексын (ваҡлау‑сортлау һәм байыҡтарыу ф‑калары, механика цехтары һ.б.) үҙ эсенә ала....
ПРАГА ЯРУСЫ
ПРАГА ЯРУСЫ (Прага ҡ. исеменән), девондың аҫҡы бүлегенең урта бүлексәһе. Лохков ярусында ята, эмсский ярусы м‑н ҡаплана. И.Хлупач тарафынан Чехияла айырып күрһәтелә (1958). Көньяҡ Уралда П.я. тәүге тапҡыр А.П.Тяжёва һ.б. тарафынан 1976 й. Ырғыҙлы й. буйы киҫелештәрендә, Тютюлень й. (икеһе лә — Ағиҙел...
ПОТАПОВ Александр Григорьевич
ПОТАПОВ Александр Григорьевич (11.8.1940, БАССР‑ҙың Стәрлебаш р‑ны Потаповка а.), тау инженеры. Техник ф. д‑ры (1987), проф. (1993). РФ Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡ. хеҙм‑ре (1994), СССР‑ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1984), РФ‑тың почётлы газ сәнәғәте хеҙм‑ре (2008). ӨНИ‑не тамамлағандан...
ПОРФИРИТ
ПОРФИРИТ, плагиоклаз, пироксен, мөгөҙ обманкаһы минералдарының эре бүленделәрен үҙ эсенә алған үтә ваҡ бөртөклө массанан торған порфир төҙөлөшөндәге һелтеле һәм урта составлы палеотип эффузив тау тоҡомдарының дөйөм атамаһы. Химик составы б‑са базальтлы, андезит‑базальтлы, андезитлы П., порфир бүленделәренең...
ПОПОВ Владимир Георгиевич
ПОПОВ Владимир Георгиевич (11.8.1941, Новочеркасск ҡ. — 5.1.2017, шунда уҡ), гидрогеолог. Геол.‑минералогия ф. д‑ры (1987), проф. (1990). Новочеркасск политехник ин‑тын тамамлағандан һуң (1964) Башҡ‑н терр. геол. идаралығының Көнбайыш Башҡ‑н комплекслы геол. экспедицияһында өлкән гидрогеолог. 1973 й....
ПОДОЛЬСК БАҠЫР КОЛЧЕДАНЫ ЯТҠЫЛЫҒЫ
ПОДОЛЬСК БАҠЫР КОЛЧЕДАНЫ ЯТҠЫЛЫҒЫ, Хәйбулла р‑ны Подольск а. эргәһендә урынлашҡан. 1970 й. Башҡ‑н терр. геол. идаралығы тарафынан асыла. Магнитогорск мегасинклинорийының көнбайыш итәгенә тура килә. Ҡарамалыташ свитаһының базальт һәм риодациттар бәйләнешендә ойошҡан мәғдәнләнеү олотау свитаһының ҡалын...
ПЛЮМ‑ТЕКТОНИКА
ПЛЮМ‑ТЕКТОНИКА, геол. теория, уға ярашлы Ер мантияһында ядро— мантия сигендә барлыҡҡа килгән плюмдар — еңелсә йылынған матдәнең конвектив ағымдары була (У. Морган, 1971). Плюмдар, Ер өҫтөнә күтәрелеп, ер ҡабығында һәм өҫкө мантияла иреү усаҡтары булдыра һәм билдәле геохимик типтағы вулканизм тыуҙыра,...
ПЛАТФОРМА ҠАПЛАМАҺЫ
ПЛАТФОРМА ҠАПЛАМАҺЫ, платформаның өҫкө структур ҡаты, күбеһенсә плита тибындағы ултырма, ҡайһы берҙә үҙенсәлекле магматик формацияларҙан тора. Респ. сиктәрендә П.ҡ. Көнсығыш Европа платформаһының венд, палеозой, мезозой һәм кайнозой ултырмаларынан ғибәрәт. Венд ултырмалары киҫкен структур һәм стратиграфик...
