Список материалов
АЛПАУЫТ КРӘҪТИӘНДӘРЕ
АЛПАУЫТ КРӘҪТИӘНДӘРЕ, Рәсәйҙә алпауыттарға милек хоҡуғында буйһонған крепостной крәҫтиәндәр. Крәҫтиәндәр категорияһы булараҡ 16 б. аҙ., крепостной хоҡуҡ урынлашҡандан...
АЛПАУЫТТАР
АЛПАУЫТТАР, Рәсәйҙә 15 б. аҙ. — 20 б. башында төп килемде ер бүлемен файҙаланыуҙан алған дворян‑ер биләүселәр. А. барлыҡҡа килеүе поместье системаһы (хеҙмәтле кешеләрҙең...
АЛСЫНБАЕВ Маҙһар Ситдыҡ улы
АЛСЫНБАЕВ Маҙһар Ситдыҡ улы (1.11.1937, БАССР‑ҙың Әбйәлил р‑ны Таштимер а. — 17.9.2010, Өфө, тыуған ауылында ерләнгән), тренер. Биатлон б‑са Рәсәйҙең атҡ. тренеры (1996), саңғы...
АЛСЫНБАЕВ Мәхәмәт Мәхәмәтулла улы
АЛСЫНБАЕВ Мәхәмәт Мәхәмәтулла улы (8.3.1949, БАССР‑ҙың Архангел р‑ны Ҡыҙылъяр а.), хирург. Мед. ф. д‑ры (2003), проф. (2007). РФ‑тың атҡ. һаулыҡ һаҡлау хеҙм‑ре (1999), БР‑ҙың атҡ....
АЛТАЙ ТЕЛДӘРЕ
АЛТАЙ ТЕЛДӘРЕ, төрки телдәрҙе, монгол телдәрен, тунгус‑манжур телдәрен, ш. уҡ корей һәм япон телдәрен берләштереүсе, телдәрҙең гипотезаға нигеҙләнгән ҙур ғаиләһе....
АЛТАЙ ТЕЛЕ, төрки телдәрҙең береһе
АЛТАЙ ТЕЛЕ, төрки телдәрҙең береһе (ҡырғыҙ‑ҡыпсаҡ төркөмө). 1948 й. тиклем ойрот теле тип йөрөтөлә. Алтайҙарҙың милли теле, Алтай Респ. дәүләт теле. Шулай уҡ Кемерово өлкәһендә...
АЛТАЙ ТОҠОМО
АЛТАЙ ТОҠОМО, һарыҡтарҙың нәҙек йөнлө, йөн‑ит йүнәлешле тоҡомо. 1930—49 йй. Алтай крайы хужалыҡтарында урындағы меринос һарыҡтарын рамбулье, австралия мериносы, аскания,...
АЛТАЙЫУ, Борай р‑нындағы ауыл, Ҡуҙбай а/с ҡарай
АЛТАЙЫУ, Борай р‑нындағы ауыл, Ҡуҙбай а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 16 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнс. табан 60 км алыҫлыҡта Тере Танып й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. —...
АЛТАҠАР
АЛТАҠАР, Алсағыр (16 б. 1‑се ярт.), Нуғай мырҙаһы, Иҙеүкәй нәҫеленән. Муса бейҙең улы, Исмәғил м‑н Йософтоң туғаны. Баҫманға яҡын кешеләр иҫәбендә була. Баҫман яҡлауын...
АЛТЕЙ, һиҙәп үлән
АЛТЕЙ, һиҙәп үлән (Althaea), мальва һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 12 төрө билдәле, Евразияның уртаса бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда шифалы А. үҫә....
АЛТЫН
АЛТЫН (Аurum), Au, Д.И.Менделеев периодик системаһының I төркөм химик элементы; затлы металдарға ҡарай. Тәбиғәттә бер тотороҡло изотобы бар. Юғары дәрәжәләге деформация...
АЛТЫН МӘҒДӘНЕ ЯТҠЫЛЫҠТАРЫ
АЛТЫН МӘҒДӘНЕ ЯТҠЫЛЫҠТАРЫ, Ер аҫтындағы алтын мәғдәндәренең ҙурлығы, сифаты һәм ятыш шарттары б‑са сәнәғәттә эшкәртеүгә яраҡлы тәбиғи тупланмалары. Барлыҡҡа килеүе...
АЛТЫН ТАБЫУ СӘНӘҒӘТЕ
АЛТЫН ТАБЫУ СӘНӘҒӘТЕ, алтын мәғдәне ятҡылыҡтарынан һәм һибелмә ятҡылыҡтарҙан алтын табыу б‑са тау сәнәғәте тармағы. 18 б. уртаһынан Башҡортостанда алтын һәм башҡа...
АЛТЫН ТАМЫР
АЛТЫН ТАМЫР (Rhodiola), ҡалынъяпраҡ һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 65 төрө билдәле, Евразияла, Төньяҡ Американың Атлантик һәм Тымыҡ океан ярҙарында таралған....
АЛТЫН УРҘА
АЛТЫН УРҘА, Жуси улусы, 13 б. 2‑се сиреге — 15 б. уртаһында көнбайышта Түбәнге Дунайҙан алып көнсығышта Иртыш й. басс. тиклем, көньяҡта Ҡара һәм Каспий диңгеҙҙәренән...
АЛТЫНБАЕВ Ғәли Мансур улы
АЛТЫНБАЕВ Ғәли Мансур улы (19.11.1956, БАССР-ҙың Стәрлетамаҡ р‑ны Аллағыуат а.), баянсы. БР-ҙың атҡ. (1994) һәм халыҡ (2012) артисы. Салауат музыка уч‑щеһын тамамлағандан һуң (1977;...
АЛТЫНБАШ
АЛТЫНБАШ (Trollius), лютик һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 30‑ҙан ашыу төрө билдәле. Төньяҡ ярымшарҙың уртаса һәм субарктик бүлкәттәрендә таралған. Башҡортостанда...
АЛТЫНҺЫУ СӘПСӘҮ, ҡош
АЛТЫНҺЫУ СӘПСӘҮ (Pluvialis apricaria), сәпсәүҙәр ғаиләһенә ҡараған ҡош. Башлыса Евразияла (Көнбайыш Европанан алып Таймырға тиклем) таралған. Күсәр ҡош. Кәүҙә оҙонлоғо 26—29 см,...
АЛТЫНҺЫУ ЫЛЫМЫҠТАР
АЛТЫНҺЫУ ЫЛЫМЫҠТАР (Chrysophyta), ябай төҙөлөшлө үҫемлектәр бүлеге. 800 төрө билдәле, бөтә Ер шарында, башлыса сөсө, һирәгерәк тоҙло һыу ятҡылыҡтарында һәм диңгеҙҙәрҙә, бер...
АЛФАВИТ
АЛФАВИТ (грекса alphάbētos), телдең өндәрен билдәләү өсөн ҡабул ителгән һәм билдәле бер тәртиптә урынлаштырылған тамғалар системаһы. Башҡорттар хәрефле яҙма ҡабул ителгәнгә...
