Список материалов
ӘЙҮПОВ Мансур Әнүәр улы
ӘЙҮПОВ Мансур Әнүәр улы (8.7. 1947, БАССР‑ҙың Дәүләкән р‑ны Исмәғил а.), политолог. БР ФА‑ның мөхбир ағзаһы (2009), сәйәсәт ф. д‑ры (2004), проф. (2009). БР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1997). БДУ‑ны (1973), КПСС ҮК эргәһендәге Ижт. фәндәр акад. (Мәскәү, 1978) тамамлаған. 1979 й. алып КПСС Башҡ‑н өлкә...
ӘЙҮПОВ Рафаэль Мөхәмәт улы
ӘЙҮПОВ Рафаэль Мөхәмәт улы [11.11.1928, БАССР‑ҙың Тамъян‑Ҡатай кантоны Малай‑Муйнаҡ а. (БР‑ҙың Учалы р‑ны) — 14.10.1995, Өфө], актёр, режиссёр. БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1989). Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1952). Башҡорт театр‑художество уч‑щеһын (1948; В.Ғ.Ғәлимов һәм Р.Фәйзи курсы), ГИТИС‑ты...
ӘЙҮПОВ Рәмил Исмәғил улы
ӘЙҮПОВ Рәмил Исмәғил улы (4.8.1946, Өфө ҡ. — 10.8.2021, шунда уҡ), тренер. Фехтование буйынса СССР‑ҙың (1991) һәм РСФСР‑ҙың (1988) атҡаҙанған тренеры, СССР‑ҙың спорт мастеры (1966). БАССР‑ҙың атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре (1989). П.Ф.Лесгафт исемендәге Ленинград физик культура институтын тамамлаған...
ӘЙҮПОВ Рәмил Исмәғил улы
ӘЙҮПОВ Рәмил Исмәғил улы (4.8. 1946, Өфө), тренер. Фехтование б‑са СССР‑ҙың (1991) һәм РСФСР‑ҙың (1988) атҡ. тренеры, СССР‑ҙың спорт мастеры (1966). БАССР‑ҙың атҡ. физик культура хеҙм‑ре (1989).П.Ф.Лесгафт ис. Ленинград физик культура ин‑тын тамамлаған (1972). “Зенит” ДСО‑һы тәрбиәләнеүсеһе (тренеры...
ӘЙҮПОВ Рәфғәтдин Талип улы
ӘЙҮПОВ Рәфғәтдин Талип улы (15.3.1914, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Собханғол а., хәҙ. БР‑ҙың Туймазы р‑ны Иҫке Собханғол а., — 19.12.1987, Туймазы ҡ.), Соц. Хеҙмәт Геройы (1966). 1939—40 йй. совет‑финлянд һуғышында һәм Б.В. һуғышында ҡатнашыусы.1946 й. алып Урал‑Себер магистраль нефть үткәргестәре идаралығының...
ӘЙҮПОВ Риф Сәлих улы
ӘЙҮПОВ Риф Сәлих улы (2.9.1939, БАССР‑ҙың Кушнаренко р‑ны Ҡаратәкә а.—28.1.2015, Өфө), тарихсы. Тарих ф. д‑ры (1995), проф. (1995). РФ юғары мәктәбенең атҡ. хеҙм‑ре (1998), БАССР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1982), РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2001). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1967)...
ӘЙҮПОВ Салауат Миҙхәт улы
ӘЙҮПОВ Салауат Миҙхәт улы (17.1. 1958, Өфө), әҙәбиәт белгесе. Филол. ф. д‑ры (2002). БДУ‑ны тамамлаған (1980). 1981–82 йй., 1986–88 йй. һәм 1997–2002 йй. БДУ‑ла, 1988 й. алып Коми пед. ин‑тында эшләй. 1994 й. башлап Респ. мәғариф хеҙм‑рҙәренең квалификацияһын күтәреү ин‑тында (икеһе лә – Сыктывкар)...
ӘЙҮПОВ Хәмит Вәли улы
ӘЙҮПОВ Хәмит Вәли улы [15.1.1914, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе (БР‑ҙың Әлшәй р‑ны) Гәйнәямаҡ а. — 26.3.1987, Өфө], ветеринар врач. Ветеринария ф. д‑ры (1969), проф. (1970). РСФСР‑ҙың (1974) һәм БАССР‑ҙың (1964) атҡ. фән эшмәкәре. Троицк ветеринария ин‑тын тамамлағандан һуң (Силәбе өлк., 1942) БАССР‑ҙың Бишбүләк...
ӘЙҮПОВА Венера Хәҙис ҡыҙы
ӘЙҮПОВА Венера Хәҙис ҡыҙы (10.1.1955, БАССР‑ҙың Учалы р‑ны Бәләкәй Учалы эшселәр ҡсб, хәҙ. Учалы ҡ.), музыка белгесе. БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1989), РФ‑тың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (2010). Халыҡ‑ара музыка эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1996). ӨДСИ‑не тамамлаған (1981). 1976 й. алып Башҡорт филармонияһы...
ӘЙҮПОВА Зиләрә Ғайса ҡыҙы
ӘЙҮПОВА Зиләрә Ғайса ҡыҙы (15.6. 1933, БАССР‑ҙың Мәсетле р‑ны Абдулла а. — 20.9.2014, Өфө), бейеүсе. БАССР‑ҙың атҡ. артисы (1959). 1955—75 йй. Башҡорт дәүләт халыҡ бейеүҙәре ансамбле (ҡара: Ғәскәров Ф. исемендәге халыҡ бейеүҙәре ансамбле) солисы. Башҡарыу манераһына баҫалҡылыҡ, нәфислек, тәбиғилек хас....
ӘЙҮПОВА Людмила Лотфи ҡыҙы
ӘЙҮПОВА Людмила Лотфи ҡыҙы (28.3.1945, Владивосток ҡ.), тел белгесе. Филол. ф. д‑ры (1999), проф. (2000). РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2000). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1968) шунда уҡ эшләй, бер үк ваҡытта 1977—79 йй. Улан‑Батор ун‑тының (Монголия) уҡытыусы‑консультанты. Фәнни тикшеренеүҙәре...
ӘКӘНӘЙ, Дүртөйлө р‑нындағы ауыл
ӘКӘНӘЙ, Дүртөйлө р‑нындағы ауыл, Иҫке Яндыҙ а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 18 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 147 км алыҫлыҡта Яубазы й.буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 915 кеше; 1920 – 1171; 1939 – 907; 1959 – 558; 1989 – 311; 2002 – 294; 2010 – 283 кеше. Татарҙар йәшәй (2002).
Ауылға...
ӘКБӘРОВ Рәфиз Әхмәтзыя улы
ӘКБӘРОВ Рәфиз Әхмәтзыя улы (28.9.1946, БАССР‑ҙың Асҡын р‑ны Ҡыйғаҙы а.), агроном. А.х. ф. д‑ры (2006). БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1973) Асҡын р‑нының“Бүләк”к‑зында баш агроном, 1975 й. алып партия ойошмаһы секретары. 1978—2017 йй. БДАУ‑ҙа: 1989 й. тиклем өлкән ғилми хеҙм‑р, 1990—95 йй. агрономия ф‑ты...
ӘКИӘТ
ӘКИӘТ, фольклорҙың төп жанрҙарының береһе, уйҙырмаға ҡоролған тылсымлы, мажаралы йәки көнкүреш характерындағы эпик, сәсмә әҫәр. Төрлө үҫеш этаптарында халыҡтың донъяға ҡарашын сағылдыра. Телдән телгә күсә килеп, Ә. үҙен тыуҙырған ысынбарлыҡ м‑н бергә үҙгәрә. Башҡорт Ә. 3 төп төркөмгә бүленә: хайуандар...
ӘКИӘТ БАШЫ
ӘКИӘТ БАШЫ, әкиәттең композицион элементы, традицион стилистик башланғыс формула (ғәҙәттә рифмаға һәм ритмға һалынған). Йөкмәтке м‑н туранан‑тура бәйләнмәйенсә, Ә.б. хикәйәләүҙең башланыуын хәбәр итә, тыңлаусыны әҙерләй. Башҡорт әкиәттәрендә 8 төрлө формула асыҡланған. Ә.б. бергә ҡушыла алмағанды юмор...
ӘКИӘТСЕ
ӘКИӘТСЕ, әкиәттәрҙе белгән һәм башҡарған жанр оҫтаһы. Борон күп кенә башҡорт ауылдарында Ә. булған. Һәр Ә. үҙенең һөйләү манераһы, билдәле репертуары (Ә. араһында эпиктар, көнкүрешселәр, сатириктар осраған) м‑н айырылып торған. Традицион әкиәтте һөйләгәндә Ә. тормош тәжрибәһенә, донъяға ҡарашына һәм...
ӘКРӘМОВ Тәлғәт Әкрәм улы
ӘКРӘМОВ Тәлғәт Әкрәм улы (25.2. 1950, БАССР‑ҙың Бәләбәй р‑ны 1‑се Баймырҙа а., хәҙ. БР‑ҙың ш. уҡ р‑ны Баймырҙа а.), математик. Физика‑матем. ф. д‑ры (1997), проф. (2001). Новосибирск ун‑тын тамамлағандан һуң (1973) шунда уҡ һәм бер үк ваҡытта СССР ФА Себер бүлексәһенең Катализ ин‑тында (Новосибирск...
ӘҠЕМБӘТ ҠУРҒАНДАРЫ, археологик ҡомартҡылары
ӘҠЕМБӘТ ҠУРҒАНДАРЫ, 11—12 бб. археологик ҡомартҡылары. Күгәрсен р‑ны Назаркин а. эргәһендә урынлашҡан. Әҡембәт а. исеме м‑н аталған (хәҙер ул ауыл юҡ). Ҡурғанлы ҡәберлектәриҫәбенә инә. Ә.ҡ.I (диам. 10 м, бейеклеге 0,2 м) 1953 й. В.И.Фомина тарафынан асылған. Ә.ҡ.II 1967 й. урында йәшәүселәр тапҡан,...
ӘЛ‑ҠИССА БУҘЙЕГЕТ
“ӘЛ‑ҠИССА БУҘЙЕГЕТ” (“Буҙйегет тураһында әҫәр”), башҡорт ауыҙ‑тел ижады ҡомартҡыһы, ҡисса. Көнсығыш әҙәбиәтенә барып тоташа. Сюжет нигеҙендә ҡыҙҙың атаһы — яуыз шаһ ихтыяры б‑са айырылған һәм мөхәббәт хаҡына ҡорбан булған Буҙйегет м‑н Ҡарасәс тарихы ята. Әҫәр 1842 й. Өфөлә шағир Баһауи тарафынан яҙылған,...
ӘЛӘГӘҘ, Мәсетле р‑нындағы ауыл
ӘЛӘГӘҘ, Мәсетле р‑нындағы ауыл, Әләгәҙ а/с үҙәге. Район үҙәгенән Көнб. 12 км һәм Красноуфимск т. юл ст. (Свердловск өлк.) К.‑Көнс. табан 118 км алыҫлыҡта Әләгәҙ й. (Әй й. ҡушылдығы) тамағында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 1452 кеше; 1920 – 1390; 1939 – 787; 1959 – 524; 1989 – 1186; 2002 –1323; 2010 –...
