Список материалов
БАЛ ҠОРТО АҒЫУЫ
БАЛ ҠОРТО АҒЫУЫ, апитоксин, эшсе һәм инә бал ҡортоноң ҡаяу биҙҙәре секреты. Үҙенсәлекле еҫле һәм юғары кислоталы ҡуйы төҫһөҙ шыйыҡса. Б.ҡ.а. составында биологик актив аҡһым (мелиттин), ферменттар (гиалуронидаза, фосфолипаза А2), ирекле аминокислоталар һ.б. бар. Б.ҡ.а. тәьҫир итеүсе матдәләренә гистамин...
БАЛ ҠОРТО АУЫРЫУҘАРЫ
БАЛ ҠОРТО АУЫРЫУҘАРЫ. Йоғошло һәм йоғошһоҙға бүленә. Йоғошһоҙ Б.ҡ.а. һыуыҡ тейгән үрсем, япраҡ балы һәм һеркә токсикозы, химик токсикоздар һ.б. ҡарай. Йоғошло Б.ҡ.а. бактериялар (америка сереге, европа сереге, ялған серек ауырыуы), вирустар (вируслы фалиж, ҡапсыҡлы үрсем), бәшмәктәр (аскосфероз, аспергиллёз,...
БАЛ ҠОРТО БАЛАУЫҘЫ
БАЛ ҠОРТО БАЛАУЫҘЫ, 1) эшсе бал ҡорттарының балауыҙ биҙҙәре бүлеп сығарған майға оҡшаш матдә, ул кәрәҙҙәр ҡороу, бал м‑н тулы кәрәҙ күҙәнәктәрен ябып ҡуйыу өсөн ҡулланыла. Төҫө аҡтан алып көрәнгә тиклем. Б.ҡ.б. ҡатмарлы эфирҙарҙан (75%‑ҡа тиклем), туйындырылған углеводородтарҙан (12—12,5%), ирекле карбон...
БАЛ ҠОРТТАРЫ
БАЛ ҠОРТТАРЫ (Apidae), яры ҡанатлылар отрядына ҡараған бөжәктәр ғаиләһе. Яҡынса 20 мең төрө билдәле, бөтә Ер шарында таралған. Башҡортостанда 450‑нән ашыу төрө бар: йомро мегахила, бал ҡорто, оҫта ҡорт һ.б. Улар ғаилә менән йәшәй, ғаиләләре йомортҡа һалыусы инә ҡорттан (инә бал ҡорто, йәки “батшабикә”),...
БАЛ, әсе бал, асы бал
БАЛ, әсе бал, асы бал, башҡорт аш‑һыуының традицион иҫерткес эсемлеге. Һыу ҡушып әсетелгән балдан әҙерләнә. Ҡомалаҡлы арпа йәки арыш ҡуры (башы) һалып әсетелгән, ҡайһы ваҡыт бүрттерелгән тары йәки бойҙай өҫтәлгән. Байрам табынына ҡуйылған. Йола б‑са кейәү бүләгенә Б. мискәһе ингән; ҡоҙалар һәм ҡунаҡтар...
БАЛ, ҡорт балы
БАЛ, ҡорт балы, башлыса баллы үҫемлектәрҙең нектарынан бал ҡорттары яһаған татлы, ҡуйы хуш еҫле матдә. Бал ҡорттары аҙыҡ сифатында ҡуллана. Ҡиммәтле диетик ашамлыҡ, дауалау сараһы. Йыйыу сығанаҡтарына ярашлы сәскә (нектарҙан), япраҡ (үҫемлек һәм бөжәктәрҙең татлы бүлендегенән) һәм ҡатнаш Б. айырып йөрөтөлә....
БАЛА СЫТЫРМАН ҠУРҒАНДАРЫ
БАЛА СЫТЫРМАН ҠУРҒАНДАРЫ, б.э.т. 2‑се мең йыллыҡ уртаһы — б.э. 14 б. ҡараған археологик ҡомартҡылар. Фёдоровка р‑ны Бала Сытырман а. янында Ашҡаҙар й. уң ярында урынлашҡан. 7 ҡурғанлы ҡәберлек асыҡланған. Айырыуса Б.С.ҡ. III һәм яңғыҙ ҡурған өйрәнелгән. Яңғыҙ Б.С.ҡ. ауылдан көньяҡ‑көнсығышҡа табан 2 км...
БАЛА СЫТЫРМАН, Фёдоровка р‑нындағы ауыл
БАЛА СЫТЫРМАН, Фёдоровка р‑нындағы ауыл, Бала Сытырман а/ с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 23 км һәм Мәләүез т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 40 км алыҫлыҡта Ашҡаҙар й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 585 кеше; 1920 — 583; 1939 — 662; 1959 — 960; 1989 — 1584; 2002 — 1617; 2010 — 1426 кеше. Башҡорттар,...
БАЛА ТАБЫУ ЙОРТТАРЫ
БАЛА ТАБЫУ ЙОРТТАРЫ, ауырлы ҡатындарға бала тапҡансы, бала тапҡанда һәм бала тапҡандан һуңғы осорҙа, ш. уҡ яңы тыуған балаларға квалификациялы мед. ярҙамы күрһәтеүсе стационар тибындағы дауалау‑иҫкәртеү учреждениелары. Үҙ аллы йәки күп йүнәлешле һаулыҡ һаҡлау ойошмаһының структура бүлеге булараҡ эшләй....
БАЛА ТЫУЫУҒА БӘЙЛЕ ЙОЛАЛАР
БАЛА ТЫУЫУҒА БӘЙЛЕ ЙОЛАЛАР. Башҡорттарҙа Б.т.б.й. үткәреү түлһеҙлектән ҡотолоуға, еңел бәпесләүгә, сабый һәм әсәнең һау булыуына, уларҙы яуыз көстәрҙән һаҡлауға булышлыҡ итә, тип иҫәпләнгән. Б.т.б.й. һамаҡ, йыр һәм изге теләктәр м‑н оҙатылған (ҡара: Ғаилә-көнкүреш йола поэзияһы). Түлһеҙлектән дауалау...
БАЛАБАН Аншель Львович
БАЛАБАН Аншель Львович (4.10.1909, Подольск губ. Тульчин а. — 13.11.1979, Өфө), хужалыҡ эшмәкәре. РСФСР‑ҙың (1970), БАССР‑ҙың (1965) атҡ. төҙөүсеһе. Харьков автоюлдар ин‑тын тамамлаған (1935). 1933 й. алып транспорт контораһы (Харьков ҡ.) баш инженеры, дир., 1941 й. — төҙөлөш тресының транспорт контораһы...
БАЛАБАН, ҡош
БАЛАБАН (Falco cherrug), ыласын һымаҡтар отрядының ыласындар ғаиләһенә ҡараған ҡош. Көньяҡ‑Көнсығыш Европала, Төньяҡ‑Көнбайыш Африкала һәм Азияла таралған. Күсәр ҡош. Кәүҙә оҙонлоғо 60 см тиклем, ауырлығы яҡынса 1300 г. Ҡауырһын ҡапламы ерәнһыу һоро, аҫҡы яғы асығыраҡ, йыш ҡына ҡуңыр буй сыбарлыҡлы...
БАЛАБАНОВ Павел Прокофьевич
БАЛАБАНОВ Павел Прокофьевич (20.12.1907, Ырымбур губ. Троицк өйәҙе Ряхин биләмәһе — 1988, Әлмәт ҡ.), нефтсе. 1930 й. алып “Грознефть” берекмәһенең Малгобек быраулау контораһында эшләй, 1936 й. — “Ишимбайнефть” тресы, 1941 й. — “Туймазанефть” тресы быраулаусыһы, мастеры; 1950 й. башлап — “Бавлынефть”...
БАЛАҒУШ, Шишмә р‑нындағы ауыл
БАЛАҒУШ, Шишмә р‑нындағы ауыл, Енғалыш а/ с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 45 км һәм Йоматау т. юл ст. К.‑Көнс. табан 23 км алыҫлыҡта Бильязы й. (Өршәк й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 467 кеше; 1920 — 496; 1939 — 443; 1959 — 201; 1989 — 51; 2002 — 272; 2010 — 241 кеше. Татарҙар, урыҫтар,...
БАЛАЖЫ, Иглин р‑нындағы ауыл
БАЛАЖЫ, Иглин р‑нындағы ауыл, Кәлтә а/ с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Иглин т. юл ст. К.‑Көнс. табан 38 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 297 кеше; 1920 — 445; 1939 — 267; 1959 — 263; 1989 — 280; 2002 — 233; 2010 — 215 кеше. Урыҫтар, белорустар йәшәй (2002). Төп мәктәп, фельдшер‑акушерлыҡ пункты,...
БАЛАҠАТАЙ ЗАКАЗНИГЫ
БАЛАҠАТАЙ ЗАКАЗНИГЫ. 1963 й. һунар йәнлектәре популяцияларын тергеҙеү маҡсатында зоол. заказник булараҡ ойошторола. Балаҡатай р‑ны Яңы Балаҡатай а. төньяҡ-көнсығышҡа табан Оло Ыйыҡ й. (Әй й. ҡушылдығы) уң ярында урынлашҡан. Майҙаны 8,2 мең га, терр‑яның 61,1%‑ын урман ҡаплаған. Рельефы убалар теҙмәһенән...
БАЛАҠАТАЙ МАЙ ҺӘМ СЫР ЯҺАУ КОМБИНАТЫ
БАЛАҠАТАЙ МАЙ ҺӘМ СЫР ЯҺАУ КОМБИНАТЫ, 1969 й. Балаҡатай р‑ны Яңы Балаҡатай а. Балаҡатай сыр з‑ды булараҡ нигеҙ һалына, 1972 й. файҙаланыуға тапшырыла. 1976 й. алып Балаҡатай май-сыр комб‑ты, 1996 й. — “Б.м.һ.с.я.к.” ААЙ, 2004 й. ябыла. Комб‑т составына ҡабул итеү-аппарат, май яһау, айыртылмаған һөт...
БАЛАҠАТАЙ РАЙОНЫ
БАЛАҠАТАЙ РАЙОНЫ, БР‑ҙың төньяҡ- көнсығышында урынлашҡан. Төньяҡта — Свердловск өлк., көнсығышта — Силәбе өлк., көньяҡ-көнбайышта һәм көнбайышта Ҡыйғы һәм Мәсетле р‑ндары м‑н сиктәш. 1930 й. 20 авг. Иҫке Балаҡатай р‑ны булараҡ ойошторола, район составына Мәсәғүт кантоны улустары инә, 1933 й. 20 сент....
БАЛАЛАЕВ Николай Семёнович
БАЛАЛАЕВ Николай Семёнович (1869—?), Ырымбур губернаһынан 3‑сө Дәүләт думаһы (1907—12) депутаты. 1906 й. алып Бөтә Рәсәй крәҫтиәндәр союзы ағзаһы. Ырымбур өйәҙе Исаев а. священнигы. Думала уртасыл уңдар фракцияһы ағзаһы. Революция (1917) барышында ҡулға алына. Артабанғы яҙмышы билдәһеҙ.
Д.А.Сафонов
Тәрж....
БАЛАЛАР ӘҘӘБИӘТЕ
БАЛАЛАР ӘҘӘБИӘТЕ, 1) мәктәпкәсә һәм мәктәп йәшендәге балалар өсөн махсус яҙылған әҫәрҙәр. Башҡ. поэзияһында балалар өсөн тәүге әһәмиәтле әҫәрҙәр 19 б. 2-се яртыһында ижад ителә: Ғ.Соҡоройҙоң “Дөрре Ғәли” (1873; “Ғәли ынйылары”) шиғырҙар йыйынтығы, Аҡмулланың тәбиғәт т‑да һәм дидактик‑мәғрифәтсел шиғырҙары,...
