Список материалов
ЗАРИПОВ Ғәбиҙулла Ғиндулла улы
ЗАРИПОВ Ғәбиҙулла Ғиндулла улы (6.11.1961, БАССР-ҙың Салауат р‑ны Тирмән а. — 26.1.2001, шунда уҡ), шағир. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1999). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1987) 1992 й. тиклем “Йәншишмә” гәз. эшләй (1990 й. алып баш мөхәррир урынбаҫары). З. шиғриәтенә патриотлыҡ, башҡ. фольклоры м‑н тәрән бәйләнеш,...
ЗАЛЫГИН Сергей Павлович
ЗАЛЫГИН Сергей Павлович (23.11.1913, Өфө губ. Стәрлетамаҡ өйәҙе Сухаревский ҡсб, хәҙ. БР‑ҙың Мәләүез р‑ны Сухаревка а., — 19.4.2000, Мәскәү), яҙыусы. Соц. Хеҙмәт Геройы (1988). РФА акад. (1991), а.х. фәндәре канд. (1948). Омск а.х. ин‑тын тамамлаған (1939). 1970 й. алып Мәскәүҙә йәшәй: М.Горький ис....
ЗАДОРНОВ Николай Павлович
ЗАДОРНОВ Николай Павлович (22.11.1909, Пенза ҡ. — 18.9.1992, Рига), яҙыусы. Латвия ССР‑ының атҡ. мәҙәниәт эшмәкәре (1969). “Амур‑атаҡай” (“Амур‑батюшка”; 1941—1946), “Капитан Невельской” (1956—1958), “Алтын биҙгәге” (“Золотая лихорадка”; 1969) һ.б. тарихи романдар авторы. 1935—37 йй. Башҡортостанда...
ЖУКОВСКИЙ Василий Андреевич
ЖУКОВСКИЙ Василий Андреевич (29.1.1783, Тула наместниклығы Мишенский а. — 12.4.1852, Баден ҡ., Германия), урыҫ шағиры. Урыҫ романтизмына нигеҙ һалыусыларҙың береһе, пейзаж лирикаһының тәүге өлгөләрен булдырыусы. “Людмила” (1808), “Кассандра” (1809) балладалары, “Васыят төҫө” (“Цвет завета”; 1819), “Диңгеҙ”...
ЖЕРЕБЦОВ Владимир Валерьевич
ЖЕРЕБЦОВ Владимир Валерьевич (9.10.1968, Стәрлетамаҡ ҡ.), драматург. Журналистар союзы (1996), Яҙыусылар союзы (2009) ағзаһы. С.Петербург электротехник ун‑тын тамамлағандан һуң (1993) “Стерлитамакский рабочий” гәз. эшләй. Ж. ижадына дәүерҙең әхлаҡи һәм ижт. проблемаларын тәрән төшөнөү хас. “Был ҡала...
ЖДАНОВ Хөснөтдин
ЖДАНОВ Хөснөтдин [1767, Нуғай даруғаһы Меркет‑Мең улусы Балыҡлыкүл а. (БР‑ҙың Ауырғазы р‑ны) — 1869, шунда уҡ], мәғрифәтсе. Ахун. Тормошо һәм эшмәкәрлеге т‑да мәғлүмәт аҙ һаҡланған. Ж. тыуған ауылында мәҙрәсә (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, Стәрлебаш мәҙрәсәһен) тамамлаған һәм 60 йылдан ашыу шунда уҡытҡан....
ЕРОШИН Анатолий Емельянович
ЕРОШИН Анатолий Емельянович (11.8.1917, Өфө – 28.7.1970, шунда уҡ), яҙыусы. Журналистар союзы (1962), Яҙыусылар союзы (1969) ағзаһы. 1939—40 йй. совет-финлянд һуғышында һәм Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Ф.Э.Дзержинский ис. Артиллерия акад. тамамлағандан һуң (Мәскәү, 1948) шунда уҡ эшләй. 1954 й. алып Хәрби...
ЕРИЛИН Михаил Васильевич
ЕРИЛИН Михаил Васильевич (16.11.1945, Өфө), шағир. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1996). 1968—99 йй. “Башкирэнерго” ААЙ‑нда эшләй. “Дуҫыма хат” (“Письмо к другу”) исемле тәүге китабы 1977 й. сыға. Е. ижады үҙенсәлекле тасуирлау һәм ассоциативлыҡ м‑н айырылып тора. “Башҡортостан...” (“Башкортостан...”), “Димдең...
ЕРИКӘЙ (Ерикеев) Әхмәт Фазыл улы
ЕРИКӘЙ (Ерикеев) Әхмәт Фазыл улы [3.12.1902, Өфө губ. Златоуст өйәҙе Өлкөндө а. (БР‑ҙың Дыуан р‑ны) — 15.9.1967, Мәскәү], шағир. Дәүләт журналистика ин‑тын (Мәскәү, 1930) тамамлаған. 1927 й. алып Мәскәүҙә йәшәй: “Эшче” (“Эшсе”) гәз. хеҙм‑ре, 1932 — 33 йй. Дәүләт нәфис әҙәбиәт нәшриәте эргәһендәге СССР...
ЕНИКИ Әмирхан Ниғмәтйән улы
ЕНИКИ (Йәнекәев) Әмирхан Ниғмәтйән улы (17.2.1909, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Түб. Ҡарғалы а., хәҙ. БР‑ҙың Благовар р‑ны Үрге Ҡарғалы а., — 16.2.2000, Ҡазан), яҙыусы. Дворян Йәнекәевтәр нәҫеленән. ТАССР‑ҙың халыҡ яҙыусыһы (1989). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Хеҙмәтте фәнни ойоштороу ин‑тын тамамлаған (Ҡазан,...
ЕНЕШ Виталий
ЕНЕШ Виталий (ысын исеме Григорьев Виталий Григорьевич; 19.10.1941, Сыуаш АССР-ның Братьякасы а.), яҙыусы, тәржемәсе. БР-ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1992). А.М.Горький ис. Әҙәбиәт ин‑тын тамамлаған (Мәскәү, 1981). 1964 й. Стәрлетамаҡ станоктар төҙөү заводында, сода-цемент комбинатында, 1965 й. “Путь...
ЕЛПАТЬЕВСКИЙ Сергей Яковлевич
ЕЛПАТЬЕВСКИЙ Сергей Яковлевич (3.11.1854, Владимир губ. Новосёлка‑Кудрино а. — 9.1.1933, Мәскәү), яҙыусы, публицист. 1877—78 йй. рус-төрөк һуғышында ҡатнашыусы. Мәскәү ун‑тының мед. ф‑тын тамамлаған (1878). “Себер очерктары” (“Очерки Сибири”; 1893), “Мысыр” (“Египет”; 1911), “Ҡырым очерктары” (“Крымские...
ЕВРИПИД
ЕВРИПИД (б.э.т. яҡынса 480 й., Афина – б.э.т. 406 й., Македония), боронғо грек драматургы. 90-ға яҡын трагедия (17‑һе һаҡланған) һәм “Киклоп” сатирик драмаһы авторы. Рационалист һәм скептик булараҡ, Е. мифол., этик һәм традицион нормаларҙы шик аҫтына ҡуя. Әҫәрҙәрендә геройҙарҙың эске донъяһын һүрәтләүгә...
ДУДИН Михаил Александрович
ДУДИН Михаил Александрович (7.11.1916, Кострома губ., Нерехта өйәҙе Клевнево а. — 31.12.1993, С.-Петербург), шағир, тәржемәсе. Соц. Хеҙмәт Геройы (1976). “Фляга” (1943), “Гвардия юлы” (“Дорога гвардии”; 1944), “Ҡауҙы өсөн ағас” (“Дерево для аиста”; 1980), “Егерменсе быуат тамамлана” (“Заканчивается...
ДРАМАТУРГИЯ
ДРАМАТУРГИЯ. Милли Д. барлыҡҡа килеүе 19 б. аҙ. тура килә, ул осорҙа башҡ. һәм татар яҙыусыларының тәүге драма әҫәрҙәре ижад ителә. Өй шарттарында һәм мәҙрәсәләрҙә ҡуйылған был пьесаларҙың күбеһе баҫтырылмаған һәм беҙҙең көндәргә килеп етмәгән. 20 б. 10-сы йй. наҙанлыҡ, әхлаҡ һ.б. мәсьәләләргә ҡағылған...
ДРАМА
ДРАМА (гр. drama — хәрәкәт), драматургияның төп жанрҙарының береһе (комедия һәм трагедия м‑н бер рәттән). Башлыса кешенең шәхси тормошон йәмғиәт йәки үҙе м‑н киҫкен конфликтлы, әммә, трагедиянан айырмалы рәүештә, өмөтлө мөнәсәбәттәрҙә һүрәтләй. Башҡорт әҙәбиәтендә Ф.К.Туйкиндың “Тормош ҡорбандары” (1912),...
ДОБРОТВОРСКИЙ Пётр Иванович
ДОБРОТВОРСКИЙ Пётр Иванович (3.10.1839, Сембер ҡ. — 17.1.1908, Өфө), яҙыусы. Михайловск артиллерия уч‑щеһын (С.‑Петербург, 1860) тамамлаған. 1861 й. алып Башҡортостанда йәшәй. 1863 й. башлап Бөрө, 1865 й. — Бәләбәй өйәҙҙәрендә мировой аралашсы, 1877—83 йй. Өфө өйәҙендә мировой судья. Матбуғатта башҡ....
ДИМ Баязит
ДИМ Баязит [ысын исеме Баянов Баязит Фәтхелислам улы; 24.1.1909, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Айыухан а. (БР‑ҙың Дәүләкән р‑ны) — 10.10.1945, Өфө], яҙыусы. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1928 й. алып “Яңа авыл” (“Яңы ауыл”; ҡара: “Кызыл таң”) гәз. эшләй. 1929—32 йй. “Ленин юлы” (ҡара: “Туймазинский вестник”)...
ДИЛОГИЯ
ДИЛОГИЯ (гр. di – ике тапҡыр һәм ...логия), үҙ-ара төп фекер, сюжет һәм ҡатнашыусылар уртаҡлығы м‑н бәйләнгән үҙ аллы ике әҫәрҙең берләшмәһе. Башҡ. һүҙ сәнғәтендә бәхет, дөрөҫлөк өсөн көрәш идеяһы, персонаждар (Аҡбуҙат, Һомай, Ҡәһҡәһә һ.б.) м‑н берләшкән “Урал батыр”, “Аҡбуҙат” эпостары Д. тәүге өлгөһө...
ДИВАЕВ Әбүбәкер Әхмәтйән улы
ДИВАЕВ Әбүбәкер Әхмәтйән улы (6.12.1855, Ырымбур ҡ. — 5.2.1933, Ташкент), төркиәтсе. Коллегия теркәүсеһе (1881). Диваевтар нәҫеленән. Неплюев хәрби гимназияһын (1876; ҡара: Неплюев кадет корпусы) тамамлағандан һуң Төркөстан крайының өйәҙ идаралыҡтарында, 1881—1906 йй. Һырдаръя өлк. хәрби губ‑ры эргәһендә...
