Список материалов
ОРЛИНСКИЙ Борис Михайлович
ОРЛИНСКИЙ Борис Михайлович (5.11.1933, Нальчик – 19.8.2006, Өфө), геофизик. Геол.‑минералогия ф. д‑ры (1980), проф. (1987). Грозный нефть ин‑тын тамамлағандан һуң (1957) Бөтә Союз геофизика ҒТИ‑ның Волга‑Урал филиалы (Октябрьский ҡ.) инженеры, партия нач., 1961 й. алып Татарстан нефть ғилми‑тикшеренеү...
ОРДОВИК, палеозойҙың бүлексәһе
ОРДОВИК, о р д о в и к с и с т е м а һ ы (о с о р о), палеозойҙың икенсе хроностратиграфик бүлексәһе. Осорҙоң башы — 488,2±1,7 млн йыл, тамамланыуы — 443,7±1,5 млн йыл (ҡара: Геохронология). 1879 й. Ч.Лапворт тарафынан айырып күрһәтелә, атамаһы Уэльс терр‑яһында йәшәгән ордовик исемле кельт ҡәбиләһенән...
ОПОКА, тау тоҡомо
ОПОКА, ваҡ‑ваҡ күҙәнәкле ултырма тау тоҡомо. Балсыҡлы матдә, диатомейҙың, радиолярийҙың һәм саҡматашлы болот спикулаларының һөлдә өлөштәре, кварц, ялан шпаты, глауконит бөртөктәре ҡушылмалары булған аморф кремнезёмдан тора. О. кремнезём миҡдары 92—98%‑ҡа тиклем. Төҫө асыҡ һоронан ҡарағаса. Һынылышы...
ОНИКС
ОНИКС (гр. оnyx — тырнаҡ), 1) аҡыҡтың бер төрө. Башлыса ҡара һәм аҡ төҫтәге сиратлашҡан яҫы параллель ҡатлауҙарҙан тора. Төрҙәре: сардоникс — һоро һәм аҡ төҫтәге ҡатлауҙарҙың сиратлашыуынан ғибәрәт, карнеол‑оникс — ҡыҙыл һәм аҡ төҫтәге ҡатлауҙар сиратлаша. 2) Мәрмәр О. — йәшкелт, һарғылт һәм алһыу төҫтәге...
ОМФАЦИТ, минерал
ОМФАЦИТ (гр. omphax — бешмәгән виноград), силикаттар класы минералы, пироксен, (Ca, Na)(Mg, Fe+2, Fe+3, Al)[Si2O6]. Моноклин сингонияһында кристаллана. Кристалдары радиаль‑нурлы. Агрегаттары энәле, призматик; айырып алыу формаһы: бөртөктәр. Төрлө төҫмөрлө йәшел төҫтә; быяла кеүек ялтыр. Ҡатылығы 5—6;...
ОЛОТАУ СВИТАҺЫ
ОЛОТАУ СВИТАҺЫ, девондың урындағы стратиграфик бүлексәһе. Л.С.Либрович тарафынан айырып күрһәтелә (1936). Киңлеге 5—35 км тәшкил иткән О.с. ултырмалары Магнитогорск мегасинклинорийының көнбайыш битләүендә, Ирәндек (Уча‑ лы р‑ны), Көркәк, Ҡырҡтытау, Ирәндек (Баймаҡ, Хәйбулла, Әбйәлил р‑ндары) һырттарынан...
ОЛО УРАЛ ҠАТМАРЛЫ БАССЕЙНЫ
ОЛО УРАЛ ҠАТМАРЛЫ БАССЕЙНЫ, баҫымһыҙ һәм баҫымлы ҡабыҡ‑блок (ҡатлам‑блок һәм ҡатлам) һыуҙарын үҙ эсенә ала, Таймыр‑Урал ҡабыҡ (юлаҡ‑блок, ҡатлам‑блок һәм ҡатлам) һыуҙары бассейндары системаһының беренсе дәрәжәле бассейны. Көньяҡ Уралдың таулы‑йыйырсыҡлы өлкәһе һәм көнсығыш битләүе инә (ҡара: Гидрогеологик...
ОЛЛИ Альберт Иванович
ОЛЛИ Альберт Иванович (3.11.1906, С.‑Петербург губ. Ухора а. — 1.10. 1965, Өфө), геолог. Геол.‑минералогия ф. д‑ры һәм проф. (1947). БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1957). Ҡазан ун‑тын тамамлағандан һуң (1931) Башҡ‑н геол. идаралығының партия нач., өлкән геологы, 1938 й. алып Һарытау ун‑тында (1944 й....
ОЛИВИН, минерал
ОЛИВИН (лат. oliva — зәйтүн), минерал, форстерит — фаялит изоморф серияһы ағзаһы, (Mg,Fe)2SiO4. Составында марганец, никель, кобальт, титан һ.б. бар. О. төрҙәренә составында Fe2SiO4 булған (%) минералдар инә: форстерит 0—10, оливин 11—30, гиалосидерит 31—50, гортонолит 51—70, ферригортонолит 71—90,...
ОЖИГАНОВ Дмитрий Герасимович
ОЖИГАНОВ Дмитрий Герасимович (30.10.1892, Бөрө ҡ. — 27.10. 1978, Өфө), геолог. Геол.‑минералогия ф. д‑ры (1954), проф. (1955). БАССР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1957). Мәскәү геология‑разведка ин‑тын тамамлаған (1930). 1913 й. алып Башглавполитпросветта уҡытыусы, китапханалар, китапхана бүлеге...
ОГАРИНОВ Иван Степанович
ОГАРИНОВ Иван Степанович (17.6. 1918, Ҡазан губ. Аликово а. — 12.11.1988, Өфө), инженер‑геофизик. Геол.‑минералогия ф. д‑ры (1971), проф. (1972). БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1979). Свердловск тау ин‑тын (1943), Нефть сәнәғәте акад. (Мәскәү, 1953) тамамлаған. 1943 й. алып “Башнефтегеофизика” тресында...
ОВЧИННИКОВ Лев Николаевич
ОВЧИННИКОВ Лев Николаевич (9.10.1913, Пермь ҡ. — 14.4.2002, Мәскәү), геолог. СССР ФА‑ның мөхбир ағзаһы (1964), геол.‑минералогия ф. д‑ры (1954). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Урал дәүләт ун‑тын тамамлаған (Свердловск ҡ., 1937). Фәнни эшмәкәрлеге Уралдың геол. төҙөлөшө һәм металлогенияһы проблемаларына...
ОВАНЕСОВ Гурген Павлович
ОВАНЕСОВ Гурген Павлович (20.7.1909, Баҡы губ. Кирк а. — 9.10.1993, Мәскәү), инженер‑геолог. Геол.-минералогия ф. д‑ры (1961). РСФСР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1959), БАССР‑ҙың атҡ. нефтсеһе (1979), СССР‑ҙың почётлы нефтсеһе (1969). Әзербайжан нефть ин‑тын тамамлаған (1931). 1952—63 йй. “Башнефть”...
НУРҒӘЛИЕВ Данис Карл улы
НУРҒӘЛИЕВ Данис Карл улы (1.9.1956, БАССР‑ҙың Борай районы Абдулла а.), инженер‑геофизик. Геология‑минералогия фәндәре докторы (1997), профессор (2000). ТР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (2005), РФ‑тың почётлы ер аҫты разведкалаусыһы (2000). Ҡазан университетын тамамлағандан һуң (1978) шунда уҡ эшләй:...
НОСКОВ Александр Киприянович
НОСКОВ Александр Киприянович (22.8.1872, Уральск ҡ. – 1961, Өфө), географ, геоботаник. Геогр. ф. канд. (1945). РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1945). МДУ‑ны тамамлағандан һуң (1896) уҡытыусылар семинарияһында (Өфө өйәҙе Благовещен заводы ҡасабаһы), 1899 й. алып Эрбет ҡыҙ балалар гимназияһында, 1902...
НИКОЛАЕВ Василий Васильевич
НИКОЛАЕВ Василий Васильевич (11.2.1939, БАССР‑ҙың Ауырғазы р‑ны Сыуаш‑Ҡарамалы а. — 28.6. 2007, С.‑Петербург, тыуған яғында ерләнгән), инженер‑механик. Сыуашстан Респ. Милли фән һәм сәнғәт акад. почётлы акад. (2001). Техник ф. д‑ры (1998), проф. (1996). РФ‑тың атҡ. нефть һәм газ сәнәғәте хеҙм‑ре (1992),...
НИЗАМОВ Камил Разетдин улы
НИЗАМОВ Камил Разетдин улы [13.11.1938, БАССР‑ҙың Йәрмәкәй р‑ны Приют ҡсб (БР‑ҙың Бәләбәй р‑ны)], инженер‑нефтсе. Техник ф. д‑ры (2001), проф. (2003). БР‑ҙың атҡ. нефтсеһе (1997), СССР‑ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1975). ӨНИ‑не тамамлағандан һуң (1961) 1966 й. тиклем “Аксаковнефть” нефть промыслаһы...
НЕФТЬ ЯТҠЫЛЫҠТАРЫ
НЕФТЬ ЯТҠЫЛЫҠТАРЫ, бер йәки бер нисә сәнәғәт нефть ятыштарынан торған ултырма ҡатлам, һирәгерәк ер ҡабығының кристаллы тоҡом участкалары. Геол. структураларға тура килеүенә ҡарап, структур (көмбәҙ), литологик һәм риф ятыштары айырыла. Нефттең айырым ятыштары бер геол. ҡатламда (литологик, гидродинамик,...
НЕФТЬ ҺӘМ ГАЗ ЯТҠЫЛЫҠТАРЫН ҮҘЛӘШТЕРЕҮ
НЕФТЬ ҺӘМ ГАЗ ЯТҠЫЛЫҠТАРЫН ҮҘЛӘШТЕРЕҮ, ҡатлам-коллекторҙан нефть һәм тәбиғи газды сығарыу б‑са эштәр комплексы. Сығарыу скважиналарының забойына ҡарата ҡатламдағы шыйыҡлыҡтың һәм газдың хәрәкәтенә идара итеүҙе, макс. килемле нефть һәм газ сығарыуҙы тәьмин итеү маҡсатында скважиналарҙың һанын, урынлашыуын,...
НЕФТЬ ҺӘМ ГАЗ ЯТҠЫЛЫҠТАРЫ ҺЫУЫ
НЕФТЬ ҺӘМ ГАЗ ЯТҠЫЛЫҠТАРЫ ҺЫУЫ, продуктив горизонттарҙа нефть һәм газ менән бергә булған ер аҫты һыуҙары. Тәбиғи составы буйынса башлыса хлорид‑кальцийлы, һирәгерәк гидрокарбонат‑натрийлы, сульфатһыҙ йәки сульфаты аҙ булған һыуҙар. Нефть һәм газ ятҡылыҡтарын үҙләштергәндә ҡатлам баҫымын тотоу өсөн төрлө...
