Список материалов

КӘКРЕКҮЛ ҠАЛАСЫҒЫ, б.э.т. 6 б. — б.э. 8 б. археологик ҡомартҡыһы. Краснокама р‑ны Иҫке Мошто а.көнсығышҡа табан 1 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. уң ярында урынлашҡан. Кәкрекүл күле исеме м‑н аталған. 1956 й. А.П.Шокуров тарафынан асыла, 1964 й. А.Х.Пшеничнюк һәм Ә.М.Кинйәбаев, 1988 й. БДУ экспедицияһы (етәксеһе...

КАСЬЯНОВ ҠАЛАСЫҒЫ, Ҡара Абыҙ мәҙәниәте археологик ҡомартҡыһы. Б.э.т. 5—3 бб. ҡарай. Ғафури р‑ны Ҡормантау а. янында Ҡормантау һыртының көнбайыш итәгендә урынлашҡан. 20 б. 20‑се йй. М.И.Касьянов тарафынан асыла, 1954—55 йй. Һ.В.Йосопов, 1975 й. В.А.Иванов, 1979 й. А.Х.Пшеничнюк өйрәнә. Ҡаласыҡ (оҙонлоғо...

ЙҮРҮҘӘНТАМАҠ ТОРАҺЫ, неолит дәүеренең археологик ҡомартҡыһы. Йүрүҙән й. тамағынан төньяҡҡа табан 1 км алыҫлыҡта Өфө й. һул ярында урынлашҡан. 1951 й., 1954—55 йй. Л.Я.Крижевская тарафынан асыла һәм өйрәнелә. 860 м2 ер ҡаҙылған. Аҫҡы ҡатламында төньяҡ һәм көньяҡ морондар буйлап урынлашҡан торалар табылған....

ЙӘНЛЕК СТИЛЕ, боронғо сәнғәттә киң таралған йәнлектәр, уларҙың стилләштерелгән кәүҙә өлөштәре һыны йәки бер нисә йәнлектән торған композицияларҙың шартлы дөйөм атамаһы. Бронза быуатында барлыҡҡа килә, боронғо тимер быуатта таралыу ала. Й.с. барлыҡҡа килеүе изге хайуандарға табыныуға (ҡара: Тотемизм)...

ИЩЕРИКОВ Пётр Фёдорович (15.6.1892, Түбәнге Новгород губ. Яново а. — 5.9.1961, Ленинград), тыуған яҡты өйрәнеүсе. Беренсе донъя, Граждандар һәм Б.В. һуғыштарында ҡатнашыусы. Сиркәү‑мәхәллә уч‑щеһын тамамлаған. 1909 й. алып Өфө губернаһының төрлө учреждениелары хеҙм‑ре. 1923 й. башлап БАССР Дәүләт ғилми...

ИШТУҒАН ҠУРҒАНДАРЫ, б.э.т. 16—1 бб. ҡараған археологик ҡомартҡы. Мәләүез р‑ны Иштуған а. төньяҡ‑көнсығышҡа табан 1 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. уң ярында урынлашҡан. 1976 й. М.Ф.Обыдённов тарафынан асыла, 1977 й. һәм 1982 й. өйрәнелә. Тупраҡ өйөп яһалған ҡурғанлы (диам. 18—30 м, бейеклеге 0,2—1,5 м) ҡәберлектәр...

ИШҠОЛ ҠУРҒАНДАРЫ, 13—14 бб. археологик ҡомартҡыһы. Әбйәлил р‑ны Ишҡол а. янында Оло Ҡыҙыл й. һул ярында урынлашҡан. 1983 й. Ю.А.Морозов тарафынан асыла һәм өйрәнелә, 1984 й. В.А.Иванов тикшерә. Ҡомартҡы 12 ҡурғанлы ҡәберлектән тора, уларҙың һәр береһендә берәр ҡәбер табылған. Ҡәбер өҫтө ҡоролмалары...

ИТКҮЛ МӘҘӘНИӘТЕ, иртә тимер быуат археологик мәҙәниәте. Б.э.т. 7—3 бб. ҡарай. 20 б. башында В.Я.Толмачёв тарафынан асылған Иткүл (Исәт й. басс.) янындағы ҡаласыҡ исеме м‑н аталған. Башҡортостанда И.м. ҡомартҡылары (20‑гә яҡын) Әй й. басс., Ағиҙел һәм Ҡариҙел йй. үрге ағымында тупланған (Аҙанай, Иткүл...

ИТКҮЛ ҠАЛАСЫҒЫ I, Иткүл мәҙәниәте археологик ҡомартҡыһы. Б.э.т. 7—6 бб. ҡарай. Силәбе өлк. Дауыт а. янындағы Иткүлдең төньяҡ ярында урынлашҡан. 20 б. башында В.Я.Толмачёв тарафынан асыла, 1953 й. Н.П.Кипарисова, 1954 й. К.В.Сальников тарафынан өйрәнелә. Ҡаласыҡ (майҙаны 2 мең м2) ур һәм соҡор м‑н һаҡланған....

ИҪКЕ ХӘЛИЛ ҠУРҒАНДАРЫ, 10—11 бб. археологик ҡомартҡыһы. Дыуан р‑ны Иҫке Хәлил а. төньяҡ ситендә Әй й. уң ярында урынлашҡан. 1963 й. Н.А.Мәжитов тарафынан асыла һәм өйрәнелә. Ҡурғанлы ҡәберлектәргә ҡарай. 12 ҡурғандан (диам. 5—16 м, бейеклеге 0,2—1,0 м) тора, 8‑е өйрәнелгән. Мәйеттәр 0,3—1,3 м тәрәнлектәге...

ИҪКЕ НУҒАЙ ТОРАЛАРЫ, Ҡормантау мәҙәниәте, Бура мәҙәниәте археологик ҡомартҡыһы. Краснокама р‑ны Иҫке Йәнйегет а. төньяҡ‑көнбайышҡа табан 4—4,5 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. уң яры морононда урынлашҡан. Иҫке Нуғай а. (хәҙ. көндә юҡ) исеме м‑н аталған. 1956 й. А.П.Шокуров тарафынан асыла, 1969 й. В.С.Стоколос...

ИҪКЕ НУҒАЙ ҠӘБЕРЛЕГЕ, б.э.т. 4—3 мең йыллыҡтар археологик ҡомартҡыһы. Краснокама р‑ны Иҫке Йәнйегет а. төньяҡ‑көнбайышҡа табан 4 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. уң яры морононда урынлашҡан. Иҫке Нуғай а. (хәҙ. көндә юҡ) исеме м‑н аталған. В.С.Стоколос тарафынан 1969 й. асыла һәм 1970 й. өйрәнелә. Ҡурғанһыҙ ҡәберлектәргә...

ИҪКЕ МУСА ҠУРҒАНДАРЫ, 10—11 бб. археологик ҡомартҡыһы. Ҡырмыҫҡалы р‑ны Иҫке Мусса а. төньяҡ-көнбайыш ситендә урынлашҡан. 1957—58 йй. М.Х.Садиҡова тарафынан асыла һәм тикшерелә. Ҡурғанлы ҡәберлектәр иҫәбенә инә. Тупраҡ өйөп яһалған 6 ҡурғандан (диам. 7— 11 м, бейеклеге 0,5—0,8 м) тора, уларҙың һәр береһендә...

ИҪКЕ МОШТО ҠӘБЕРЛЕГЕ, Бахмут мәҙәниәте археологик ҡомартҡыһы. 3—4 бб. ҡарай. Краснокама р‑ны Иҫке Мошто а. көньяҡ‑көнсығышҡа табан 0,5 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. уң яры киртләсендә урынлашҡан. 1982 й. асыла, 1988—91 йй. Г.Н. Гарустович, 2002 й. Ф.А.Сөнәғәтов тарафынан өйрәнелә. Ҡатнаш ҡәберлектәргә ҡарай....

ИҪКЕ МОШТО ҠАЛАСЫҒЫ, Ҡыҙҡала тауы, Ананьин мәҙәниәте, Бахмут мәҙәниәте археологик ҡомартҡыһы. Краснокама р‑ны Иҫке Мошто а. көньяҡҡа табан 0,7 км алыҫлыҡта ҡалдыҡ тау түбәһендә урынлашҡан. 1956 й. А.П.Шокуров тарафынан асыла, 1964 й. А.Х.Пшеничнюк, 1982 й. Г.Н.Гарустович тикшерә. Ҡаласыҡ 2 рәт ярым...

ИҪКЕ ҠЫРҒЫҘ ҠӘБЕРЛЕГЕ, Пьяный Бор мәҙәниәте археологик ҡомартҡыһы. Б.э.т. 3 б. — б.э. 2 б. ҡарай. Илеш р‑ны Иҫке Ҡырғыҙ а. көнсығыш ситендә Миңеште й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) уң ярының бейек морононда урынлашҡан. 1970 й. А.Х.Пшеничнюк тарафынан асыла, 1972 й. С.М.Васюткин, 1989 й. Ф.А.Сөнәғәтов тикшерә....

ИҪКЕ ҠЫЙЫШҠЫ ҠУРҒАНДАРЫ, Сармат мәҙәниәте археологик ҡомартҡыһы. Б.э.т. 4—2 бб. ҡарай. БР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны Иҫке Ҡыйышҡы а. көньяҡ‑көнсығыш ситендә Ағиҙел й. һул ярында ҡалҡыу урында урынлашҡан. 1934 й. П.Д.Дмитриев һәм К.В.Сальников тарафынан асыла һәм өйрәнелә, 1957—60 йй. М.Х.Садиҡова тикшерә....

ИҪКЕ ҠАЛМАШ ҠАЛАСЫҒЫ, Ҡала-Тау, иртә Урта быуат археологик ҡомартҡыһы. 7—9 бб. ҡарай. Саҡмағош р‑ны Болғар а. янында Ҡалмаш й. ярының бейек морононда урынлашҡан. 1926 й. В.Х.Вахрушев тарафынан асыла, 1963 й. Н.А.Мәжитов, 1964 й. Г.И.Матвеева, 1993 й. В.В.Овсянников, 2002 й. И.М.Аҡбулатов өйрәнә. 1000 м2...

ИҪКЕ ҠАБАН ТОРАМАҺЫ II, бронза быуаттың археологик ҡомартҡыһы. Ағиҙел ҡ. эсендә урынлашҡан. 1956 й. А.П.Шокуров тарафынан асыла, 1960 й. А.В.Збруева, Б.Г.Тихонов, 1968—69 йй. В.С.Стоколос, 1981—82 йй. М.Ф.Обыдённов, 1982 й. В.С.Горбунов өйрәнә. Яҡынса 940 м2 майҙан асыла. Тура мөйөшлө ярым ер өй (13,5×6 м)...

ИҪКЕ ҠАБАН ҠӘБЕРЛЕГЕ, иртә тимер быуат археологик ҡомартҡыһы. 3—5 бб. ҡарай. Ағиҙел ҡ. эсендә Ағиҙел й. иҫке үҙәненең уң яры морононда урынлашҡан. 1959 й. Н.А.Мәжитов тарафынан асыла, 1967—70 йй. С.М.Васюткин өйрәнә. Ҡурғанһыҙ ҡәберлектәргә ҡарай. 155 ҡәбер өйрәнелгән. Ерләү ҡоролмалары рәт‑рәт булып...