Список материалов
БАЛ ҠОРТО АУЫРЫУҘАРЫ
БАЛ ҠОРТО АУЫРЫУҘАРЫ. Йоғошло һәм йоғошһоҙға бүленә. Йоғошһоҙ Б.ҡ.а. һыуыҡ тейгән үрсем, япраҡ балы һәм һеркә токсикозы, химик токсикоздар һ.б. ҡарай. Йоғошло Б.ҡ.а. бактериялар (америка сереге, европа сереге, ялған серек ауырыуы), вирустар (вируслы фалиж, ҡапсыҡлы үрсем), бәшмәктәр (аскосфероз, аспергиллёз,...
БАКТЕРИАЛЬ АШЛАМАЛАР
БАКТЕРИАЛЬ АШЛАМАЛАР, а.х. культуралары өсөн файҙалы тупраҡ микроорганизмдары булған препараттар. Б.а. м‑н эшкәртелгән орлоҡтарҙы сәскән саҡта үҫемлектәрҙең тамыр зонаһында тупраҡтағы биохимик процестарҙы көсәйтеүсе микроорганизмдар сығанағы барлыҡҡа килә, был а.х. культураларының уңдырышлылығын һәм...
ӘМИРОВ Марс Басыр улы
ӘМИРОВ Марс Басыр улы (2.2. 1939, БАССР‑ҙың Фёдоровка р‑ны Балыҡлы а. — 10.2.2010, Өфө), агроном. А.х.ф.д‑ры (1992), проф. (1995). БАХИ‑ны тамамлағанданһуң (1963) Фёдоровка р‑нының “Ленин юлы” к‑зында өлкән агроном, а.х. идаралығының баш агрономы. 1966—2002 йй. БДАУ‑ҙа уҡыта. Фәнни тикшеренеүҙәре сәсеү...
ӘЛИМҒАФАРОВ Рифхәт Зәйнәғетдин улы
ӘЛИМҒАФАРОВ Рифхәт Зәйнәғетдин улы (20.1.1932, БАССР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны Ҡырмыҫҡалы а.), хужалыҡ эшмәкәре. РСФСР‑ҙың атҡ. а.х. хеҙм‑ре (1982). БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1954) Йомағужа р‑нындағы Подгорный МТС‑ының, 1956 й. алып Ҡарлыман МТС‑ының өлкән ветеринар врачы; 1960 й. башлап Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы...
ӘБЙӘЛИЛ СОРТ ҺЫНАУ УЧАСТКАҺЫ
ӘБЙӘЛИЛ СОРТ ҺЫНАУ УЧАСТКАҺЫ. Урал аръяғы дала зонаһы шарттарында үҫтереү өсөн иген һәм мал аҙығы культураларыныңсорттарын һынау, сорттарын һәм гибридтарын һайлап алыу һәм тәҡдим итеү м‑н шөғөлләнә. 1937 й. ойошторола. Әбйәлил р‑ны Михайловка а. урынлашҡан. А.х. культураларының сорт агротехникаһы б‑са...
ӘБДРӘШИТОВ Сабур Әбдрәшит улы
ӘБДРӘШИТОВ Сабур Әбдрәшит улы [14.10.1925, БАССР‑ҙың Мәсәғүт кантоны Йүкәлекүл а. (БР‑ҙың Ҡыйғы районы) — 25.5.1995, Өфө ҡ.], агрохимик. Биология фәндәре кандидаты (1958). БАССР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1980). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Үзбәк университетын тамамлаған (Сәмәрҡәнд ҡ., 1954). 1958—91 йй....
АШЛАМАЛАР
АШЛАМАЛАР, үҫемлектәрҙең туҡланыуын һәм тупраҡтың уңдырышлылығын яҡшыртыусы матдәләр. А. культураларҙың уңдырышлылығын һәм а.х. продукцияһының сифатын (игендең аҡһымын, картуф бүлбеләренең крахмаллылығын, йәшелсә һәм емештәрҙәге витамин миҡдарын һ.б.) күтәрә. Химик составы б‑са органик ашламалар, минераль...
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫН ЭЛЕКТРЛАШТЫРЫУ
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫН ЭЛЕКТРЛАШТЫРЫУ, электр энергияһын а.х. производствоһына һәм ауыл халҡының көнкүрешенә индереү; ауыл хужалығын интенсивлаштырыу күрһәткестәренең береһе. А.х.э. ваҡытында гидроэлектростанция, ел, йылылыҡ электростанцияларында һ.б. алынған электр энергияһы ҡулланыла. Төп ҡулланыусылары:...
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫН МЕХАНИЗАЦИЯЛАУ
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫН МЕХАНИЗАЦИЯЛАУ, ҡул хеҙмәтен машина һәм механизмдар м‑н алмаштырыу. А.х.м. — ауыл хужалығын интенсивлаштырыуҙың иң мөһим күрһәткестәренең береһе. А.х.м. хас төп күрһәткестәр — техника һаны (йыһазландырылыу кимәле) һәм уның 1 эшсегә йәки 100 га эшкәртелеүсе майҙанға тура килгән ҡеүәте...
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫН АЛЫП БАРЫУ СИСТЕМАҺЫ
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫН АЛЫП БАРЫУ СИСТЕМАҺЫ, а.х. производствоһының махсуслашыуын һәм структураһын, игенселек һәм малсылыҡ системалары үҙенсәлектәрен, техник ҡорамалландырыуҙы, капитал һалыуҙы, хеҙмәтте ойоштороуҙы һәм етәкселек итеү формаларын билдәләүсе ойоштороу, иҡт., технологик һәм соц. принциптар йыйылмаһы....
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ ҺӘМ УРМАН КУЛЬТУРАЛАРЫ ҠОРОТҠОСТАРЫ
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ ҺӘМ УРМАН КУЛЬТУРАЛАРЫ ҠОРОТҠОСТАРЫ, үҫемлектәргә зыян килтереүсе йәки уларҙы юҡ итеүсе хайуандар. Уларға бөжәктәр, кимереүселәр, лайлалы ҡусҡарҙар, нематодалар, талпандар һ.б. ҡарай. Айырыуса күп һанлы бөжәктәр зыян килтерә. Улар төрлө ғаиләгә ҡараған үҫемлектәр м‑н туҡланыусы полифагтарға...
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ ҺӘМ УРМАН КУЛЬТУРАЛАРЫ АУЫРЫУҘАРЫ
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ ҺӘМ УРМАН КУЛЬТУРАЛАРЫ АУЫРЫУҘАРЫ, үҫемлектәрҙәге фитопатоген микроорганизмдар һәм мөхиттең насар шарттары тарафынан тыуҙырылған патологик процестар. Инфекцион һәм инфекцион булмағандарға бүленә. Инфекцион булмаған ауырыуҙар туҡланыу, дымлылыҡ, йылылыҡ режимдарының боҙолоуы, зарарлы химик...
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ МАЛДАРЫНЫҢ ПРОДУКТЛЫЛЫҒЫ
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ МАЛДАРЫНЫҢ ПРОДУКТЛЫЛЫҒЫ, билдәле бер осорҙа (тәүлек, ай, һөт төшөү осоро, йыл) малдан алынған продукция күләме һәм сифаты. А.х.м.п. производство үҫешенә һәм малсылыҡ продукттары әҙерләүгә булышлыҡ итә. Малдың нәҫел, төр, тоҡом, йәш, индивидуаль үҙенсәлектәренә бәйле. А.х. малдарының һөт,...
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ МАЛДАРЫН ҮРСЕТЕҮ
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ МАЛДАРЫН ҮРСЕТЕҮ, зоотехния бүлеге; а.х. малдарын үрсетеү, уларҙың нәҫел сифаттарын яҡшыртыу, хайуандарҙың яңы тоҡомдарын, типтарын һәм линияларын сығарыу һәм булғандарын камиллаштырыу; ошо бурыстарҙы тормошҡа ашырыу эшмәкәрлеге. Малсылыҡта тоҡомсолоҡ эшенең теоретик һәм практик алымдарын,...
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ МАЛДАРЫН БОНИТИРОВКАЛАУ
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ МАЛДАРЫН БОНИТИРОВКАЛАУ, тоҡом малдарын тоҡомлолоғо, сығышы, продуктлылығы, үҫеше, конституцияһы, кәүҙә төҙөлөшө һәм тоҡом сифаты б‑са комплекслы баһалау. Бонитировкалағанда малдарҙың күрһәткестәре балдарҙа баһалана, уларҙың дөйөм суммаһы б‑са класы (элита‑рекорд, элита, 1-се класс, 2-се...
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ МАЛДАРЫН АШАТЫУ
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ МАЛДАРЫН АШАТЫУ, 1) малсылыҡтағы производство процесы, был осраҡта мал аҙыҡтары малс‑ҡ продукттары алыу өсөн ҡулланыла. 2) Зоотехнияның малдарҙың нормаль үҫеүен, юғары продуктлылығын, һаулығын, үрсеү функцияларын, тоҡом сифаттарын тәьмин иткән мал аҙыҡтарын рациональ ҡулланыуҙың фәнни...
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ МАЛДАРЫН АҪРАУ
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ МАЛДАРЫН АҪРАУ, малдарҙы урынлаштырыу, ашатыу, уларға ҡулай зоогигиеник шарттар (ҡара: Зоогигиена) тыуҙырыу, көн тәртибен үтәүҙе үҙ эсенә алған мал тәрбиәләү саралары комплексы. Малсылыҡтың интенсивлаштырылыу кимәле һәм зоналарҙың тәбиғи‑иҡт. үҙенсәлектәренән сығып аҙбарҙа (малдар йыл...
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ ЕРҘӘРЕ
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ ЕРҘӘРЕ, а.х. продукцияһын етештереү өсөн систематик рәүештә ҡулланылған ер биләмәләре. А.х.е. һөрөнтө ер (ш. иҫ. йәшелсә баҡсалары һәм парҙар), күп йыллыҡ үҫемлектәр ултыртылған ерҙәр (виноградлыҡтар, емеш питомниктары, емеш баҡсалары, еләк баҡсалары һ.б.), ҡалдау ерҙәр (йылдан ашыу сәсеү...
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ БУЙЫНСА БЕЛЕМ БИРЕҮ
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ БУЙЫНСА БЕЛЕМ БИРЕҮ, ауыл хужалығы өлкәһендә урта һәм юғары квалификациялы белгестәр һәм квалификациялы эшселәр әҙерләү системаһы. Башҡортостанда а.х. белгестәре әҙерләүсе тәүге проф. уҡыу йорттары Өфө ир балалар гимназияһы эргәһендәге ер үлсәү-таксатор класы (1859—74) һәм Ер үлсәү училищеһы...
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ
АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ, агросәнәғәт комплексының үҙәк звеноһы, матди етештереүҙең халыҡты аҙыҡ‑түлек, сәнәғәтте сеймал м‑н тәьмин итеүсе мөһим тармағы; үҫемлекселек һәм малсылыҡ продукцияһын алыу өсөн а.х. культураларын эшкәртеү һәм а.х. малдарын үрсетеү. А.х. ш. уҡ үҫемлек һәм хайуан продукттарын беренсел эшкәртеүҙең...
