Список материалов
АСАБИН Николай Анатольевич
АСАБИН Николай Анатольевич (11.5.1978, БАССР‑ҙың Фёдоровка р‑ны Фёдоровка а.), спортсы. Пауэрлифтинг б‑са Рәсәйҙең халыҡ-ара класлы спорт мастеры (1999). “Ирбис” спорт клубы тәрбиәләнеүсеһе (тренерҙары А.А.Ефимов, Б.И.Шейко). Рәсәй Кубоктары яулаусы (1999) һәм көмөш призёры (2000—05), Рәсәй чемпионаттарының...
АСАҒОЙРОҠТАР
АСАҒОЙРОҠТАР, айырығойроҡтар (Dermaptera), бөжәктәр отряды. Яҡынса 1300 төрө, БР‑ҙа 5 төрө (ябай А., баҡса А., бәләкәй А., ике нөктәле А., яр буйы А.) билдәле. Тән оҙонлоғо 3,5—5,0 мм. Тәне оҙонса, ялпаҡ йәки бер аҙ ҡабарынҡы. Төҫө ҡыҙғылт көрән, тоноҡ һары, һирәгерәк металл ялтырауыҡлы сағыу. Башы...
АСАЕВ Рәйес Бәҙеғитдин улы
АСАЕВ Рәйес Бәҙеғитдин улы [6.5.1931, БАССР‑ҙың Шишмә р‑ны Ҡамышлы а. (БР‑ҙың Благовар р‑ны) — 3.3.2001, БР‑ҙың Шишмә р‑ны Шишмә а.], хужалыҡ эшмәкәре. Соц. Хеҙмәт Геройы (1990). БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1962) Шишмә р‑нының Ленин ис. к‑зында баш агроном булып эшләй; 1964 й. алып “Луч” к‑зының баш...
АСАН ҠАЙҒЫ
АСАН ҠАЙҒЫ, Асан ата (15 б.), йырау. Уның тормошо т‑да документаль мәғлүмәттәр һаҡланмаған. Фаразланыуынса, Алтын Урҙа ханы Оло Мөхәммәт идара иткән осорҙа йәшәгән. “Әмәт улы Айса” эпосының ҡаҙаҡ версияһы мәғлүмәттәре буйынса, А.Ҡ. Уралда, Ағиҙел й. буйында йәшәгән. Ҡайһы бер әҙәбиәт белгестәре фекеренсә,...
АСАНБАЕВ Нәжиб (Николай Васильевич)
АСАНБАЕВ Нәжиб [Николай Васильевич; 7.11.1921, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Ахман а. (БР‑ҙың Баҡалы р‑ны) — 28.3.2013, Өфө], драматург. БР‑ҙың халыҡ яҙыусыһы (2006). РСФСР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1982), БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1977). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1954). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы....
АСАТУРОВ Григарт Христофорович
АСАТУРОВ Григарт Христофорович (4.8.1937, Ҡыштым ҡ. — 13.3.2018, Өфө ҡ.), хужалыҡ эшмәкәре. РФ‑тың (1996) һәм БАССР‑ҙың (1990) атҡаҙанған төҙөүсеһе. Грозный нефть институтын тамамлағандан һуң (1959) 21‑се треста (Өфө ҡ.) эшләй: 1970 й. алып баш инженер, 3‑сө төҙөлөш идаралығы начальнигы; 1980 й. — трестың...
АСАУҘЫ, Тәтешле р‑нындағы ауыл
АСАУҘЫ, Тәтешле р‑нындағы ауыл, Ҡәлмиәр а / с ҡарай. Район үҙәгенән К. 20 км һәм Көйәҙе т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 40 км алыҫлыҡта Асауҙы й. (Тере Танып й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 229 кеше; 1920 — 285; 1939 — 742; 1959 — 327; 1989 — 136; 2002 — 124; 2010 — 110 кеше. Башҡорттар...
АСАУҘЫБАШ, Яңауыл р‑ндағы ауыл
АСАУҘЫБАШ, Яңауыл р‑ндағы ауыл, Асауҙыбаш а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнс. 22 км алыҫлыҡта Асауҙы й. (Гәрә й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 349 кеше; 1920 — 400; 1939 — 438; 1959 — 376; 1989 — 288; 2002 — 247; 2010 — 193 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ...
АСБЕСТ, минерал
АСБЕСТ (гр. asbestos — ҡаҡшамаҫ, һүнмәҫ), магний, тимер, өлөшләтә кальций һәм натрийҙың һыулы силикаттары класы минералдары. Структураһы сүсле, төҫө йәшкелт һоро, аҡ, зәңгәр; ялтырауығы ебәк һымаҡ. Ҡатылығы — 2—2,5; тығыҙлығы — 2500 кг/м3. Гигроскопик, юғары һығылмалы, яҡшы диэлектрик. Хризотил-А. һәм...
АСЕЕВ Алексей Александрович
АСЕЕВ Алексей Александрович (14.3.1922, Өфө — 10.5.1980, Красноярск ҡ.), Советтар Союзы Геройы (1944). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1943 й. алып Карелия фронтында хеҙмәт итә. Герой исеменә 7‑се армия 272‑се уҡсылар див. 1063‑сө уҡсылар полкы уҡсыһы рядовой А. 1944 й. 21—23 июнендә Лодейное Поле ҡ. эргәһендә...
АСИМПТОТИК ЫСУЛДАР, математикала
АСИМПТОТИК ЫСУЛДАР, математикала: яҡынса сиселештәрен ябай функциялар рәүешендә күрһәтеү өсөн ҡатмарлы тигеҙләмәләрҙе ябайлаштырыу ысулдары йыйылмаһы. Дифференциаль йәки интеграль тигеҙләмәләр рәүешендә билдәләнгән мәсьәләләрҙе (сингулярлыҡлы йәки әҙ боларыулы мәсьәләләр, операторҙар спектрҙарының үҙенсәлектәрен...
АСКИН Ғәйфетдин Ғәфиәт улы
АСКИН Ғәйфетдин Ғәфиәт улы [10.10.1924, БАССР‑ҙың Өфө кантоны Сураш а. (БР‑ҙың Нуриман районы) — 27.9.2007, шунда уҡ], Советтар Союзы Геройы (1945). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1942 й. көҙөнән Сталинград, Дон, Резерв, Ялан, 2‑се һәм 1‑се Украина фронттарында хеҙмәт итә. Герой исеменә 5‑се гвардия армияһы...
АСКОМИЦЕТТАР
АСКОМИЦЕТТАР, муҡсалы бәшмәктәр (Ascomycetes), бәшмәктәр класы. Яҡынса 30 тәртибе, 30 меңдән ашыу төрө (БР‑ҙа 20‑нән ашыу тәртибе, бер нисә мең төрө) билдәле, киң таралған. А. төп билдәһе булып енси процесс һөҙөмтәһендә спора туплағыс махсус ағзалары — аскоспоралары булған муҡсалар (аскылар) барлыҡҡа...
АСҠАР УРТА МӘКТӘБЕ №1, Әбйәлил р‑ны
АСҠАР УРТА МӘКТӘБЕ №1, Әбйәлил р‑ны. 1876 й. башҡа милләттәр өсөн мәктәп (урыҫ‑башҡ.) булараҡ нигеҙ һалына, 1919 й. алып 1‑се баҫҡыс мәктәп (1918—19 йй., 1921—22 йй. эшләмәгән), 1930 й. — колхоз йәштәре мәктәбе, 1936 й. — урта мәктәп, 1994 й. башлап хәҙ. исемен йөрөтә. Слесарлыҡ һәм ағас эше оҫтаханалары,...
АСҠАР, ауыл, Әбйәлил р‑ны үҙәге
АСҠАР, ауыл, Әбйәлил р‑ны (1930—63 йй. һәм 1965 й. алып) һәм Асҡар а/с үҙәге. Өфөнән К.‑Көнc. 350 км һәм Магнитогорск т. юл ст. (Силәбе өлк.) К.‑Көнб. табан 47 км алыҫлыҡта Иҙәш й. (Оло Ҡыҙыл й. ҡушылдығы) буйында, Асҡар—Дәүләт—Аэропорт (Магнитогорск), Сермән—Амангилде—Баймаҡ автомобиль юлдарында урынлашҡан....
АСҠАРОВ Асҡар Фат улы
АСҠАРОВ Асҡар Фат улы (21.4.1946, Өфө), травматолог-ортопед. Мед. ф. д‑ры (1987), проф. (1990). Й.Н.Асҡарованың улы. БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1969) Өфөнөң 1‑се дауаханаһында эшләй. 1971 й. алып БДМУ‑ла уҡыта, 1990—95 йй. һәләкәттәр мед. каф. мөдире. Фәнни тикшеренеүҙәре быуын ауырыуҙарының этиологияһын,...
АСҠАРОВ Әмир Фат улы
АСҠАРОВ Әмир Фат улы (14.7.1953, Өфө), терапевт. Мед. ф. д‑ры (1998). Й.Н.Асҡарованың улы. БДМИ‑ны (1976), Бөтә Рәсәй ситтән тороп уҡыу финанс-иҡт. ин‑тын (1997) тамамлаған. 1979 й. алып БДМИ‑ла уҡыта, 1985 й. — Өфө гигиена һәм һөнәри ауырыуҙар ҒТИ‑ның төп ғилми хеҙм‑ре, 1991 й. — Башҡ‑н респ. дәүләт...
АСҠАРОВ Салауат Әхмәт улы
АСҠАРОВ Салауат Әхмәт улы (11.4.1946, БАССР‑ҙың Әлшәй р‑ны Шафран ҡсб), йырсы (бас). РФ‑тың халыҡ (2011), атҡ. (1998), БАССР‑ҙың халыҡ (1984) артисы. Өфө сәнғәт уч‑щеһын (1968; М.Ғ.Мортазина класы), Ҡазан консерваторияһын (1980; В.А.Лазько класы) тамамлаған. 1969—76 йй., 1983—84 йй. һәм 1987 й. алып...
АСҠАРОВ Сәлимгәрәй Сәхибгәрәй улы
АСҠАРОВ Сәлимгәрәй Сәхибгәрәй улы (12.12.1936, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ р‑ны Түбәнге Уҫылы а. — 8.3.1991, Стәрлетамаҡ ҡ.), Соц. Хеҙмәт Геройы (1976). 1960—91 йй. Стәрлетамаҡ синтетик каучук з‑дында эшләй: аппаратсы, смена нач., инженер-технолог, 1979—87 йй. бүлек начальнигы. А. ҡатнашлығында респ. синтетик...
АСҠАРОВА Заһира Фәтхулла ҡыҙы
АСҠАРОВА Заһира Фәтхулла ҡыҙы (2.1.1948, БАССР‑ҙың Балтас р‑ны Иҫке Яҡшый а.), терапевт, гигиенист. Мед. ф. д‑ры (2004). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1972) Өфө гигиена һәм һөнәри ауырыуҙар ҒТИ‑нда эшләй; 1977 й., 1991 й., 1996 й. алып БДМУ‑ла уҡыта. 1983 й. башлап һәм 1992—95 йй. Өфөнөң 21‑се һәм 6‑сы...
