Список материалов
БӨРӨБАШ, Мишкә р‑нындағы ауыл
БӨРӨБАШ, Мишкә р‑нындағы ауыл, Яңы Троицкий а/ с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 26 км һәм Загородная т. юл ст. Т. табан 144 км алыҫлыҡта Бөрө й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 444 кеше; 1920 — 413; 1939 — 417; 1959 — 415; 1989 — 419; 2002 — 376; 2010 — 378 кеше. Мариҙар йәшәй (2002). Урта мәктәп,...
БӨРӨҠЫҘ БАЛАЛАР ГИМНАЗИЯҺЫ
БӨРӨ ҠЫҘ БАЛАЛАР ГИМНАЗИЯҺЫ. 1861 й. 2‑се разрядлы ҡыҙ балалар уч‑щеһы булараҡ нигеҙ һалына, 1864 й. алып ҡыҙ балалар прогимназияһы, 1903 й. (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 1908 й.) — гимназия. Уҡыу түләүле була (дөйөм белем биреү кластарында йылына 16 һум, пед. — 25 һум), ярлылар ҡаҙна, Өфө губ. земствоһы,...
БӨРСӨКЛӨ АБАҒА
БӨРСӨКЛӨ АБАҒА (Rhizomatopteris), ағасүлән һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 15 төрө билдәле, Ер шарының таулы һәм урманлы райондарында таралған. Башҡортостанда 4 төрө үҫә. Күп йыллыҡ үлән, 30—40 см бейеклектә. Япрағы ланцет, тар ланцет, йомортҡа йәки өсмөйөш формаһында, ике, өс, йәки...
БӨРҪӨТ ЗАВОДЫ
БӨРҪӨТ ЗАВОДЫ, 1744 й. Ҡазан даруғаһы Байлар улусы башҡорттарынан һатып алынған ерҙәрҙә Бөрҫөт й. (Кама й. ҡушылдығы) буйында И.Б.Твердышев (ҡара: Твердышевтар), И.С.Мясников (ҡара: Мясниковтар), А.И.Маленков тарафынан баҡыр иретеү заводы булараҡ нигеҙ һалына. 1748 й. эшләй башлай. Хужалары: Маленков,...
БӨРТӨКТӘР СИГЕ
БӨРТӨКТӘР СИГЕ, бер-береһенә тейеп торған һәм төрлө кристаллографик йүнәлешле бер фазалағы камил кристаллиттар (бөртөктәр) араһындағы сик (ул реаль материалдарҙың эске структураһына хас). Күршелә ятҡан бөртөктәрҙең кристаллографик йүнәлешенә бәйле рәүештә ҙур мөйөшлө, бәләкәй мөйөшлө, махсус һәм дөйөм...
БӨТӘ БАШҠОРТ ҠОРОЛТАЙҘАРЫ
БӨТӘ БАШҠОРТ ҠОРОЛТАЙҘАРЫ, Өфө губернаһы, Пермь губернаһы, Һамар губернаһы һәм Ырымбур губернаһының башҡ. халҡынан делегаттарҙың революция (1917) барышында милли үҫеш стратегияһын (ҡара: Башҡорт милли хәрәкәте) билдәләүсе съездары. Башҡ. халҡы күпселекте тәшкил иткән улустан 2‑шәр делегат һайлана; Б.б.ҡ эшендә...
БӨТӘ БАШҠОРТ ХӘРБИ СЪЕЗЫ
БӨТӘ БАШҠОРТ ХӘРБИ СЪЕЗЫ (1‑се),1919 й. 20—21 февр. Орск өйәҙе Темәс а. үткәрелә. Башҡорт ғәскәре командующийы Ә.Ә.Вәлидовтың 1919 й. 16 февр. бойороғо б‑са йыйыла. Съезд эшендә Башҡ. ғәскәренән 92 делегат (хәрби подразделениеларҙың дөйөм йыйылыштарында һайлана), Башҡорт хөкүмәте һәм Башҡорт мәркәз...
БӨТӘ ДОНЪЯ БАШҠОРТТАРЫ ҠОРОЛТАЙЫ (КОНГРЕСЫ)
БӨТӘ ДОНЪЯ БАШҠОРТТАРЫ ҠОРОЛТАЙЫ (КОНГРЕСЫ) йәмәғәт берекмәләренең халыҡ‑ара союзы, башҡ. милләтен бергә туплау һәм яңыртыу маҡсатында ойошторола. Өфөлә урынлашҡан. 1995 й. Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы булараҡ ойошторола, 1999 й.башлап Төбәк‑ара башҡорттар ҡоролтайы, 2003 й. алып хәҙ. исемен йөрөтә....
БӨТӘ ДОНЪЯ ҠЫРАҒАЙ ТӘБИҒӘТ ФОНДЫ
БӨТӘ ДОНЪЯ ҠЫРАҒАЙ ТӘБИҒӘТ ФОНДЫ (World Wide Fund for Nature, WWF), төп маҡсаты тәбиғи мөхит деградацияһын булдырмау, кеше һәм тәбиғәттең гармонияла йәшәүенә булышлыҡ итеү, тәбиғәтте һаҡлау өсөн матди саралар йәлеп итеү булған хөкүмәткә ҡарамаған ойошма. Штаб-квартираһы Глан ҡ. (Швейцария) урынлашҡан....
БӨТӘ ДОНЪЯ УНИВЕРСИАДАҺЫ
БӨТӘ ДОНЪЯ УНИВЕРСИАДАҺЫ, студенттарҙың халыҡ-ара спорт ярыштары. Ике йылға бер тапҡыр үткәрелә. Беренсе Халыҡ-ара университет уйындары 1923 й. Парижда Студенттарҙың халыҡ-ара конфедерацияһы яҡлауы аҫтында уҙғарыла; Икенсе донъя һуғышы башланыу сәбәпле туҡтатыла. 1947 й. уйындар Прагала Бөтә донъя йәштәр...
БӨТӘ РӘСӘЙ МИЛЛИ СОЮЗЫ
БӨТӘ РӘСӘЙ МИЛЛИ СОЮЗЫ, сәйәси ойошма. 1918 й. окт. Өфөлә “Берҙәмлек” (1914—19 йй. соц.‑демократик ойошма) төркөмө, Милли үҙәк (1918 й. буржуаз-демократик ойошма), Халыҡ азатлығы партияһы, Ватанды һәм Азатлыҡты һаҡлау союзы (1917—19 йй. офицерҙар ойошмаһы) ағзалары һәм партияһыҙҙар йыйылышында ойошторола....
БӨТӘ РӘСӘЙ МОСОЛМАН ШУРАҺЫ
БӨТӘ РӘСӘЙ МОСОЛМАН ШУРАҺЫ, Бөтә Рәсәй үҙәк мосолман шураһы, Рәсәй мосолмандары шураһы, Милли шура, 1917 й. 11 майында Мәскәүҙә Рәсәй мосолмандары хәрәкәтенә етәкселек итеү өсөн 1‑се Бөтә Рәсәй мосолмандары съезында ойошторола. Петроградта урынлаша. Советҡа эске Рәсәй (Волга буйы һәм Урал) һәм Себер...
БӨТӘ РӘСӘЙ ОЙОШТОРОУ ЙЫЙЫЛЫШЫ
БӨТӘ РӘСӘЙ ОЙОШТОРОУ ЙЫЙЫЛЫШЫ, идара итеү формаһын билдәләү һәм конституция әҙерләү өсөн дөйөм һайлау хоҡуғы нигеҙендә ойошторолған вәкәләтле учреждение. Һайлауҙар 1917 й. нояб. — 1918 й. башында Ойоштороу йыйылышына һайлауҙар т‑да положениеға (1917 й. 20 июлендә Ваҡытлы хөкүмәт ҡабул итә; 27 окт. һайлауҙар...
БӨТӘ РӘСӘЙ ОЙОШТОРОУ ЙЫЙЫЛЫШЫ АҒЗАЛАРЫ КОМИТЕТЫ
БӨТӘ РӘСӘЙ ОЙОШТОРОУ ЙЫЙЫЛЫШЫ АҒЗАЛАРЫ КОМИТЕТЫ, Комуч, 1918 й. 8 июнендә Һамарҙа ҡаланы Чехословак айырым корпусы подразделениелары баҫып алғандан һуң ойошторолған хөкүмәт. Комитет үҙен Рәсәй Демократик Федератив Республикаһында Бөтә Рәсәй Ойоштороу йыйылышы исеменән эш итеүсе юғары власть тип иғланитә;...
БӨТӘ РӘСӘЙ ОЙОШТОРОУ ЙЫЙЫЛЫШЫ АҒЗАЛАРЫ СЪЕЗЫ
БӨТӘ РӘСӘЙ ОЙОШТОРОУ ЙЫЙЫЛЫШЫ АҒЗАЛАРЫ СЪЕЗЫ, 1918 й. сент. аҙағында Бөтә Рәсәй Ойоштороу йыйылышы ағзалары комитетын үҙгәртеп төҙөү һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килә. Төп бурысы — 1919 й. ғин. Бөтә Рәсәй Ойоштороу йыйылышының яңы саҡырылышын ойоштороу. Ойоштороу ком‑тынан айырмалы рәүештә власлыҡ вәкәләттәренә...
БӨТӘ СОЮЗ ЛЕНИНСЫ КОММУНИСТИК ЙӘШТӘР СОЮЗЫ
БӨТӘ СОЮЗ ЛЕНИНСЫ КОММУНИСТИК ЙӘШТӘР СОЮЗЫ, комсомол, Советтар Союзы Коммунистар партияһы резервы булараҡ эш иткән ижт.‑сәйәси йәштәр ойошмаһы. 1918 й. 29 окт. Мәскәүҙә 1‑се Бөтә Рәсәй эшсе һәм крәҫтиән йәштәре союздары съезында Рәсәй коммунистик йәштәр союзы (РКСМ) булараҡ ойошторола; 1924 й. алып...
БӨТНӨК(Mentha)
БӨТНӨК (Mentha), ирен сәскә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 25 төрө билдәле, башлыса Төньяҡ ярымшарҙың уртаса бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда 2 төрө үҫә. Күп йыллыҡ үлән. Һабағы50—80 см бейеклектә, төҙ, дүрт ҡырлы, ябай йәки тармаҡлы, бер аҙ төклө. Япрағы төклө, ҡапма‑ҡаршы теҙелешле,...
БӨТӨН ФУНКЦИЯ
БӨТӨН ФУНКЦИЯ, комплекслы үҙгәреүсәндең бөтә яҫылығында (бәлки, сикһеҙ алыҫлыҡтағы нөктәһенән башҡа) билдәләнгән аналитик функция. Бөтә яҫылыҡ буйлап сикләнә барған дәрәжәләр рәтенә тарҡала. Б.ф. миҫалдары: алгебраик күпбыуын, күрһәткесле функция. Гармоник анализда, спектраль теорияла, функциялар теорияһында,...
БРАДИС Елизавета Модестовна
БРАДИС Елизавета Модестовна (13.8.1900, Псков ҡ.— 5.5.1975, Киев ҡ.), геоботаник. Биология фәндәре докторы (1952), профессор. Фәнни эшмәкәрлеге һаҙлыҡтарҙы өйрәнеү һәм геоботаник районлаштырыу менән бәйле. Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында Украина ССР‑ы ФА‑ның Ботаника институты составында БАССР‑ға эвакуациялана....
БРАУН Николай Варфоломеевич
БРАУН Николай Варфоломеевич (25.4.1925, БАССР‑ҙың Йылайыр кантоны Воскресенск утары, хәҙер БР‑ҙың Күгәрсен районы Воскресенск а. — 10.4.1997, Ырымбур ҡ.), Дан орденының тулы кавалеры. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1942 й. алып Совет армияһында. 1944 й. октябренән башлап 3‑сө Белоруссия фронтында 1‑се һауа...
