Список материалов
ӘЛӘНЙЕЙӘНҒОЛ ҠОТЛОҒУЖИН
ӘЛӘНЙЕЙӘНҒОЛ ҠОТЛОҒУЖИН (1670 — 25.8.1740), башҡорт ихтилалдары (1735— 40) етәкселәренең береһе. Себер даруғаһының Әйле улусы башҡорто. Шул уҡ улустың старшинаһы. 1737 й. июнендә Себер даруғаһының баш күтәргән башҡорттар отрядтарына етәкселек итә. 1739 й. көҙөндә Ә.Ҡ. Аҙнабай Теләүғолов, Мәндәр Ҡарабаев,...
ӘЛӘНЙЕЙӘНҒОЛ ҠОТЛОҒУЖИН
ӘЛӘНЙЕЙӘНҒОЛ ҠОТЛОҒУЖИН (1670 — 25.8.1740), башҡорт ихтилалдары (1735— 40) етәкселәренең береһе. Себер даруғаһының Әйле улусы башҡорто. Шул уҡ улустың старшинаһы. 1737 й. июнендә Себер даруғаһының баш күтәргән башҡорттар отрядтарына етәкселек итә. 1739 й. көҙөндә Ә.Ҡ. Аҙнабай Теләүғолов, Мәндәр Ҡарабаев,...
ӘЛБӘЙ, Шишмә р‑нындағы ауыл
ӘЛБӘЙ, Шишмә р‑нындағы ауыл, Дурасов а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 33 км һәм Шөңгәккүл т. юл ст. К.‑Көнс. табан 8 км алыҫлыҡта Дим й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 199 кеше; 1920 – 244; 1939 – 220; 1959 – 144; 1989 – 259; 2002 – 217; 2010 – 198 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ...
ӘЛГӘНЙӘК
ӘЛГӘНЙӘК (Eutamias sibiricus), тейендәр ғаиләһенә ҡараған имеҙеүсе. Төньяҡ‑көнсығыш Европаның урмандарында һәм Азияла таралған. Кәүҙә оҙонлоғо 14—15 см. Арҡаһындағы һәм ян‑яғындағы ерәнһыу фонда 5 буй ҡара‑һоро һыҙыҡ бар. Урт тоҡсайҙары яҡшы үҫешкән. Ҡойроғо оҙон (10 см тиклем), ҡабарынҡы. Енси яҡтан...
ӘЛЕБАЙ, Ейәнсура р‑нындағы ауыл
ӘЛЕБАЙ, Ейәнсура р‑нындағы ауыл, Абҙан а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 65 км һәм Һарыҡташ т. юл ст. (Ырымбур өлк.) Т.‑Көнс. табан 58 км алыҫлыҡта Әселе й. (Һаҡмар й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. – 231 кеше; 1920 – 269; 1939 – 286; 1959 – 220; 1989 – 195; 2002 – 179; 2010 – 140 кеше....
ӘЛЕБАЙ, Хәйбулла р‑нындағы ауыл
ӘЛЕБАЙ, Хәйбулла р‑нындағы ауыл, Өфө а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 49 км һәм Сибай т. юл ст. К.‑Көнб. табан 77 км алыҫлыҡта Таналыҡ й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. – 378 кеше; 1939 – 395; 1959 – 466; 1989 – 301; 2002 – 324; 2010 – 315 кеше. Башҡорттар, урыҫтар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Өфө...
ӘЛЕТДИН БИКТУҒАНОВ
ӘЛЕТДИН БИКТУҒАНОВ (1705—74, Ҡазан), Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Себер даруғаһының Ҡыр‑Танып улусы Ҡайпан а. (хәҙ. Тәтешле р‑нының Иҫке Ҡайпан а.) башҡорто. Мулла. 1773 й. көҙөндә — 1774 й. 1‑се ярт. Башҡортостандың төньяҡ‑көнбайышында баш күтәреүселәр хәрәкәте...
ӘЛИБАЕВ Әҙеһәм Ғәле улы
ӘЛИБАЕВ Әҙеһәм Ғәле улы [20.5.1925, БАССР‑ҙың Йылайыр кантоны Йомаш а. (БР‑ҙың Баймаҡ районы) — 12.8.1951, шул уҡ райондың Муллаҡай а.], Дан орденының тулы кавалеры. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Магнитогорск уҡытыусылар институтын тамамлаған (1951). 1943 й. сентябренән Украина фронтында 3‑сө гвардия танк...
ӘЛИБАЕВ Әҙеһәм Ғәле улы
ӘЛИБАЕВ Әҙеһәм Ғәле улы [20.5.1925, БАССР‑ҙың Йылайыр кантоны Йомаш а. (БР‑ҙың Баймаҡ районы) — 12.8.1951, шул уҡ райондың Муллаҡай а.], Дан орденының тулы кавалеры. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Магнитогорск уҡытыусылар институтын тамамлаған (1951). 1943 й. сентябренән Украина фронтында 3‑сө гвардия танк...
ӘЛИБАЕВ Сәғит Рәхмәт улы
ӘЛИБАЕВ Сәғит Рәхмәт улы [23.11. 1903, Ырымбур губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Яманһары а. (БР‑ҙың Көйөргәҙе р‑ны) — 2.1.1975, Өфө], дәүләт эшмәкәре. Пед. ф. канд. (1955). РСФСР мәктәбенең атҡ. уҡытыусыһы (1960). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Ырымбур башҡорт пед. техникумын (1926), Н.К.Крупская ис. Коммунистик...
ӘЛИБАЕВҠадир (Әбделҡадир) Әхмәткирәй улы
ӘЛИБАЕВҠадир (Әбделҡадир) Әхмәткирәй улы (17.6.1940, БАССР‑ҙың Хәйбулла р‑ны Әбүбәкер а. — 4.12. 2003, Сибай ҡ.), шағир. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1990). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1968) Хәйбулла һәм Учалы р‑ндары, Сибай мәктәптәрендә уҡыта. “Аҡ шишмә” исемле тәүге шиғырҙар йыйынтығы 1982 й. сыға. “Йырлы...
ӘЛИБАЙ (Әлибаев) Сафуан Әфтәх улы
ӘЛИБАЙ (Әлибаев) Сафуан Әфтәх улы [21.2.1941, БАССР‑ҙың Малаяҙ р‑ны Тирмән а. (БР‑ҙың Салауат р‑ны) – 6.7.2014, Өфө, тыуған яғында ерләнгән], шағир. БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1991). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1973). БДУ‑ны тамамлаған (1966). 1965 й. алып “Башҡортостан пионеры” гәз. бүлек мөдире,...
ӘЛИБАЙ МЫРҘАҒОЛОВ
ӘЛИБАЙ МЫРҘАҒОЛОВ, Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Нуғай даруғаһының Ҡырҡ Өйлө‑Мең улусы башҡорто. Шул уҡ улустың старшинаһы, ш. уҡ даруғаныңбаш старшинаһы вазифаһын башҡарған. 1773 й. окт. Өфө провинцияһының Стәрлетамаҡ пристане эргәһендә башҡорт‑мишәр хөкүмәт командаһын...
ӘЛИКӘШ ҺӨЙӨНДӨКОВ
ӘЛИКӘШ ҺӨЙӨНДӨКОВ, Әлкә Һ. (1679—1755, Ырымбур губернаһы Шәләхмәт а.), башҡорт ихтилалы (1755—56) инициаторы һәм ойоштороусыларҙың береһе. Нуғай даруғаһының Бөрйән улусы башҡорто. Шул уҡ улустың старшинаһы. 1755 й. мартында Бикбулат Арҡаев менән бергә ихтилал әҙерләүҙә ҡатнашырға тәҡдим итеп, Батыршаға...
ӘЛИКӘШ ҺӨЙӨНДӨКОВ
ӘЛИКӘШ ҺӨЙӨНДӨКОВ, Әлкә Һ. (1679—1755, Ырымбур губ. Шәләхмәт а.), башҡорт ихтилалы (1755—56) инициаторы һәм ойоштороусыларҙың береһе. Нуғай даруғаһының Бөрйән улусы башҡорто. Шул уҡ улустың старшинаһы. 1755 й. мартында Бикбулат Арҡаев м‑н бергә ихтилал әҙерләүҙә ҡатнашырға тәҡдим итеп, Батыршаға хат...
ӘЛИМҒАФАРОВ Рифхәт Зәйнәғетдин улы
ӘЛИМҒАФАРОВ Рифхәт Зәйнәғетдин улы (20.1.1932, БАССР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны Ҡырмыҫҡалы а.), хужалыҡ эшмәкәре. РСФСР‑ҙың атҡ. а.х. хеҙм‑ре (1982). БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1954) Йомағужа р‑нындағы Подгорный МТС‑ының, 1956 й. алып Ҡарлыман МТС‑ының өлкән ветеринар врачы; 1960 й. башлап Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы...
ӘЛИМҒОЛ, К ә к ү к, Күгәрсен р‑нындағы ауыл
ӘЛИМҒОЛ, К ә к ү к, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Волостновка а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 30 км һәм Мәләүез т. юл ст.К.‑Көнс.табан 36 км алыҫлыҡта Ишкәнәк й. (Ағиҙел й. басс.) буйында, Наҡаҫбаш заказнигы терр‑яһында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. – 250 кеше; 1920 – 290; 1939 – 169; 1959 – 212; 1989 –...
ӘЛИМОВ Владимир Ришат улы
ӘЛИМОВ Владимир Ришат улы (6.12.1957, БАССР‑ҙың Ҡариҙел районы Ҡариҙел а.), лётчик, полковник (2004). Рәсәй Федерацияһы Геройы (2000). РФ‑тың атҡаҙанған хәрби лётчигы (2005), лётчик‑снайпер (2003). 1996 й. һәм 1999 й. Чечен Республикаһында хәрби хәрәкәттәрҙә ҡатнашыусы. Викт.Р.Әлимовтың ҡустыһы. Һарытау...
ӘЛИМОВ Владимир Ришат улы
ӘЛИМОВ Владимир Ришат улы (6.12.1957, БАССР‑ҙың Ҡариҙел районы Ҡариҙел а.), лётчик, полковник (2004). Рәсәй Федерацияһы Геройы (2000). РФ‑тың атҡаҙанған хәрби лётчигы (2005), лётчик‑снайпер (2003). 1996 й. һәм 1999 й. Чечен Республикаһында хәрби хәрәкәттәрҙә ҡатнашыусы. Викт.Р.Әлимовтың ҡустыһы. Һарытау...
ӘЛИФБА
ӘЛИФБА, башланғыс белем биреү өсөн дәреслек. Авторы күрһәтелмәгән (В.В.Катаринский тип фараз ителә) тәүге “Башҡорттар өсөн әлифба” (“Букварь для башкир”) 1892 й. сыға. 2 бүлектән тора: 1‑сеһе башҡорт телендә, 2‑сеһе урыҫ телендә төҙөлгән. Башҡ. алфавиты өсөн кириллицаға нигеҙләнгән 39 хәреф файҙаланылған....
