Список материалов
АҺЫЛАЙ, Өскүл, Әбйәлил р‑нындағы ауыл
АҺЫЛАЙ, Өскүл, Әбйәлил р‑нындағы ауыл, Байым а/ с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 85 км һәм Ташбулат т. юл ст. Т. табан 20 км алыҫлыҡта Биҙгенде й. (Кесе Ҡыҙыл й. ҡушылдығы)...
АЦЕТАЛДӘР
АЦЕТАЛДӘР (1,1-диалкоксиалкандар һәм 1,3-диоксациклоалкандар), 1,1-, 1,2- йәки 1,3-гликолдәрҙең һәм гидратлаштырылған альдегидтарҙың HRC(OR’)(OR”) дөйөм формулалы (R, R’, R” — органик...
АЦЕТИЛЕН, этин
АЦЕТИЛЕН, этин, CH≡CH, ацетилендар рәтендәге иң ябай углеводород. Төҫһөҙ газ; tиреү −80,8°С, tҡайнау −83,5°С, тығыҙлығы 1089,6 кг/ м3, тоҡаныу концентрацияларының сиктәре 2,5—81%...
АЦЕТОН, диметилкетон
АЦЕТОН, диметилкетон, СН3СОСН3, иң ябай кетон. Үҙенсәлекле еҫле төҫһөҙ шыйыҡса; tиреү −94,6°С, tҡайнау 56,5°С, тығыҙлығы 792 кг/ м3. Органик эреткестәрҙә яҡшы эрей, һыу м‑н...
АЦИДОФИЛДАР
АЦИДОФИЛДАР (лат. acidus — әсе һәм ...фил), артыҡ кислоталылыҡ булған субстратта йәшәгән организмдар. Ацидофил микроорганизмдарға һөт к‑таһы, май к‑таһы һәм уксус к‑таһы...
АЧЕРИ-БИАТЛОН
АЧЕРИ-БИАТЛОН, спорт төрө, биатлон төрө, билдәләнгән сиктәрҙә сәпкә уҡ атыу м‑н барған саңғы ярышы. БР‑ҙа А.‑б. үҫешә башлауы 1997 й. Бөрө ҡ. ДЮСШ‑нда тәүге А.‑б. бүлеге...
АШАЛЫУ
АШАЛЫУ, ер өҫтөндә тау тоҡомдарының үҙгәреү һәм емерелеү процесы. Физик (механик) һәм химик А. айырыла. Физик А. — т‑ра үҙгәреү, ярыҡтарҙа һыу туңыу һәм иреү һ.б. тәьҫире...
АШАП ЗАВОДЫ
АШАП ЗАВОДЫ, 1741 й. А.Н.Демидов (ҡара: Демидовтар) Уҫы даруғаһы Ғәйнә һәм Ирәкте улусы башҡорттарынан һатып алынған ерҙәрҙә Оло Ашап й. (Айран й. ҡушылдығы) буйында баҡыр...
АШАРҒА ЯРАҠЛЫ БӘШМӘКТӘР
АШАРҒА ЯРАҠЛЫ БӘШМӘКТӘР, кеше өсөн ашарға яраҡлы аскомицеттар (бүрекбаштар, тубырсыҡбаштар, трюфелдәр) һәм базидиомицеттар (эшләпәле бәшмәктәрҙең күпселеге). 500‑гә...
АШАРҒА ЯРАҠЛЫ ҮҪЕМЛЕКТӘР
АШАРҒА ЯРАҠЛЫ ҮҪЕМЛЕКТӘР, кеше аҙыҡ итеп ҡулланған йәки ашарға яраҡлы ҡырағай һәм культуралы үҫемлектәр. Башҡортостанда иген культуралары, ҡуҙаҡлы иген культуралары,...
АШҠАҘАН АЛДЫ АТОНИЯҺЫ
АШҠАҘАН АЛДЫ АТОНИЯҺЫ, көйшәүсе хайуандарҙың аҙыҡ эшкәртеү ағзаларының (оло ҡарын, бәләкәй ҡарын, ҡатлансыҡ) моторик функцияһы көсһөҙләнеүе йәки эшлектән сығыуы. Йыш...
АШҠАҘАР, Йылайыр р‑нындағы ауыл
АШҠАҘАР, Йылайыр р‑нындағы ауыл, Һабыр а/ с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 45 км һәм Сибай т. юл ст. К.‑Көнб. табан 133 км алыҫлыҡта Асҡараҙы й. (Һаҡмар й. ҡушылдығы) буйында...
АШҠАҘАР, йылға
АШҠАҘАР, йылға, Ағиҙел й. һул ҡушылдығы. Фёдоровка р‑ны Өсбүләк а. көнбайышҡа табан 2,2 км алыҫлыҡта башлана. Фёдоровка р‑нында төньяҡ‑көнбайыштан көньяҡ-көнсығышҡа...
АШҠАҘАРСКИЙ Ильясбәк Батыргәрәй улы
АШҠАҘАРСКИЙ (Ҡудашев) Ильясбәк Батыргәрәй улы [3.3.1884, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Шөңгәккүл станцияһы ҡсб (БР‑ҙың Шишмә р‑ны) — 31.12.1942, Ҡазан], театр эшмәкәре, режиссёр, актёр....
АШЛАМАЛАР
АШЛАМАЛАР, үҫемлектәрҙең туҡланыуын һәм тупраҡтың уңдырышлылығын яҡшыртыусы матдәләр. А. культураларҙың уңдырышлылығын һәм а.х. продукцияһының сифатын (игендең...
АШЫҒЫС МЕДИЦИНА ЯРҘАМЫ
АШЫҒЫС МЕДИЦИНА ЯРҘАМЫ, ғүмергә хәүеф янаған осраҡтарҙа (травмалар, ағыуланыу, көтөлмәгән киҫкен ауырыуҙар, бала табыу һ.б.) дауалау-иҫкәртеү учреждениеларынан тыш...
АШЫҒЫС МЕДИЦИНА ЯРҘАМЫ ДАУАХАНАҺЫ
АШЫҒЫС МЕДИЦИНА ЯРҘАМЫ ДАУАХАНАҺЫ, муниц. һаулыҡ һаҡлау учреждениеһы. Өфөлә урынлашҡан. Дауахана стационарҙан (820 койка), диагностика хеҙмәтенән (5 бүлек, 2 лаб.), операция...
АЭРО...
АЭРО... (гр. аḗr — һауа), ҡушма һүҙҙәрҙең “һауа менән”, “һауа”, “һауа ярҙамында” мәғәнәләрен аңлатҡан өлөшө (мәҫ., аэрогелдәр, аэрология).
Тәрж. Р.М.Шәрипова
АЭРОБТАР
АЭРОБТАР (аэро... һәм гр. bíos — тормош), мөхиттә молекуляр кислород булғанда йәшәгән һәм үҫкән организмдар. А. бөтә үҫемлектәр һәм хайуандар, күпселек бәшмәктәр һәм күп...
АЭРОВОКЗАЛДАР
АЭРОВОКЗАЛДАР, ҡара: Вокзалдар.
