Список материалов
“ҠОТАҘҒУ БЕЛЕК”, дастан
“ҠОТАҘҒУ БЕЛЕК” (“Бәхет биреүсе белем”), төрки әҙәбиәте ҡомартҡыһы, дастан. 1069—70 йй. шағир Йософ Баласағуни тарафынан ҡараханлы‑уйғыр әҙәби телендә (ҡара: Боронғо һәм урта быуат төрки әҙәби телдәре) яҙылған. Ҡарахандар дәүләте хакимдарының береһенә арналған. Мәҫнәүи формаһында. Авторҙың сәйәсәт,...
АБДУЛЛИН Азат Хаммат улы
АБДУЛЛИН Азат Хаммат (Мөхәмәт) улы (26.6.1931, БАССР‑ҙың Ейәнсура р‑ны Башҡорт Үргене а.), драматург, прозаик. БР-ҙың халыҡ яҙыусыһы (2014). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1968). К.А.Тимирязев ис. Башҡорт пед. ин‑тын тамамлаған (1953). 1957—58 йй. БДУ-ла уҡыта. А. ижадына тарихи дөрөҫлөк, художестволы дөйөмләштереү...
АБДУЛЛИН Ибраһим Әхмәт улы
АБДУЛЛИН Ибраһим Әхмәт улы [20.9.1920, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Ерекле а. (БР‑ҙың Шаран р‑ны) — 9.7.2005, Өфө], драматург, прозаик. РФ‑тың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1995), БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1978). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1949). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. СССР Яҙыусылар союзы эргәһендәге...
АБДУЛЛИН Мазһар Ғиләжетдин улы
АБДУЛЛИН Мазһар Ғиләжетдин улы (29.12.1912, Өфө губ. Златоуст өйәҙе Иҙелбай а., хәҙ. БР‑ҙың Салауат р‑ны 1‑се Иҙелбай а., — 25.8.1942, Калинин өлк. Воригин а.), яҙыусы. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Бөтә Союз коммунистик журналистика ин‑тын тамамлағандан һуң (Мәскәү, 1933) Башҡ‑н дәүләт нәшриәте мөхәррире...
АБУКАЕВ-ЭМГАК (Абукаев) Вячеслав Александрович
АБУКАЕВ-ЭМГАК (Абукаев) Вячеслав Александрович (5.1.1959, БАССР-ҙың Мишкә р-ны Туҡтар а. — 29.5.2008, Йошкар-Ола, тыуған яғында ерләнгән), яҙыусы. Мари Эл Респ. халыҡ яҙыусыһы (2006). Мари Эл Респ. атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1999). Мари ун‑тын тамамлағандан һуң (1980) “Ямде лий” (“Әҙер бул”) гәз., 1984 й....
АВДЕЕВ Михаил Васильевич
АВДЕЕВ Михаил Васильевич [28.9.1821 (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 22.9.1821), Ырымбур — 1.2.1876, С.‑Петербург], урыҫ яҙыусыһы, әҙәби тәнҡитсе, публицист. 1830 йй. башында Өфө ир балалар гимназияһында уҡыған. С.‑Петербург тимер юл инженерҙары ин‑тын тамамлаған (1842). 1852 й. Стәрлетамаҡ өйәҙендәге нәҫелдән...
АГИШ (Агишев) Сәғит Ишмөхәмәт улы
АГИШ (Агишев) Сәғит Ишмөхәмәт улы [25.12.1904, Ырымбур губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Иҫәнгилде а. (Ырымбур өлк. Александровка р‑ны) — 21.5.1973, Өфө], яҙыусы. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1934). “Хөсәйениә” мәҙрәсәһендә, К.А.Тимирязев ис. Башҡорт пед. ин‑тында (1932—34) уҡыған. 1925—51 йй. журналист, пед. уч‑щелары...
АЗУРИТ
АЗУРИТ (фр. azur — асыҡ зәңгәр), карбонаттар класы минералы, Cu3[СO3]2(OH)2. Пластинка һәм ҡыҫҡа призма рәүешендәге кристалдар барлыҡҡа килтерә. Агрегаттары ҡатлаулы, бөртөклө. Төҫө ҡуйы зәңгәр, сағыу, быяла кеүек ялтыр. Ҡатылығы 3,4—4,0; тығыҙлығы 3770—3890 кг/м3; йәбешкәклеге уртаса; мурт, кислотала...
АЙЫТМАТОВ Сыңғыҙ Түрәҡол улы
АЙЫТМАТОВ Сыңғыҙ Түрәҡол улы (12.12.1928, Ҡырғыҙ АССР‑ының Шәкәр ҡышлағы — 10.6.2008, Нюрнберг, Германия, Бешкәк ҡ. ерләнгән), яҙыусы. Ҡырғыҙ ССР‑ы ФА акад. (1974). Соц. Хеҙмәт Геройы (1978). Ҡырғыҙ ССР‑ының халыҡ яҙыусыһы (1968). Уға донъя күләмендә танылыу килтергән “Йәмилә” (“Джамиля”; 1958), “Иртәләгән...
АКСАКОВ Сергей Тимофеевич
АКСАКОВ Сергей Тимофеевич (20.9.1791, Өфө — 30.4.1859, Мәскәү, Новодевичье зыяратында ерләнгән), урыҫ яҙыусыһы. Бала сағы Өфөлә һәм Ырымбур губ. Боғорослан өйәҙендә нәҫелдән нәҫелгә күсә килгән Яңы Аксаков имениеһында (Ырымбур өлк. Боғорослан р‑ны Аксаков а.) үтә. Ҡазан ун‑тында уҡый (1805—07). 1808...
АҠБАШЕВ Кәбир Мөхәмәтшәрип улы
АҠБАШЕВ Кәбир Мөхәмәтшәрип улы [10.3.1932, БАССР‑ҙың Красноусол р‑ны Яңы Заһит а. (БР‑ҙың Ғафури р‑ны) — 6.2.2019, Стәрлетамаҡ ҡ., тыуған яғында ерләнгән], драматург, прозаик. БР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (2000). Журналистар союзы (1969), Яҙыусылар союзы (1990) ағзаһы. Стәрлетамаҡ уҡытыусылар ин‑тын...
АҠБУЛАТОВА Фәрзәнә Фәтих ҡыҙы
АҠБУЛАТОВА Фәрзәнә Фәтих ҡыҙы (1.2.1960, БАССР‑ҙың Хәйбулла р‑ны Үрнәк а.), яҙыусы, журналист. БР-ҙың атҡ. матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙм‑ре (2003). Яҙыусылар союзы (1995), Журналистар союзы (1999) ағзаһы. МДУ‑ны тамамлағандан һуң (1987) “Совет Башҡортостаны” гәз. хәбәрсеһе, 1991 й. алып “Башҡортостан”...
АҠМУЛЛА
АҠМУЛЛА [ысын исеме Камалетдинов Мифтахетдин Камалетдин улы; 14.12.1831, Ырымбур губ. Бәләбәй өйәҙе Күл‑Иле‑Мең улусы Туҡһанбай а. (БР‑ҙың Миәкә р‑ны) — 8.10.1895, ш. уҡ губ. Троицк өйәҙе Һарыҫтан а. янында, Мейәс Заводы ҡсб (Мейәс ҡ.) ерләнгән], башҡ. мәғрифәтсе‑шағиры. Мулла ғаиләһендә тыуған. Архив...
АЛЛАЯРОВ Ғәзим Закир улы
АЛЛАЯРОВ Ғәзим Закир улы [19.12.1912, Ырымбур губ. Верхнеурал өйәҙе Ураҙ а. (БР‑ҙың Учалы р‑ны) — 24.12.1993, Өфө], яҙыусы. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1973). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. КПСС ҮК эргәһендәге Юғары партия мәктәбен тамамлаған (Мәскәү, 1960). 1934—35 йй. Учалы МТС‑ының сәйәси бүлеге секретары,...
АМАНТАЙ (Амантаев) Ғабдулла Гәрәй улы
АМАНТАЙ (Амантаев) Ғабдулла Гәрәй улы [23.2.1907, Ырымбур губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Үрге Ҡунаҡбай а. (Ырымбур өлк. Переволоцк р‑ны) — 10.7.1938], яҙыусы, филолог. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1934). “Хөсәйениә” мәҙрәсәһендә уҡыған, Ленинград филос. һәм лингв. ин‑тын тамамлаған (1931). 1921 й. алып РЛКСМ‑дың...
АНАҠ Шамил (Мәхмүтов Шамил Ғүмәр улы)
АНАҠ Шамил [ысын исеме Мәхмүтов Шамил Ғүмәр улы; 25.11.1928, БАССР‑ҙың Бәләбәй кантоны Туҡтар‑Әбдрәшит а., хәҙ. БР‑ҙың Әлшәй р‑ны Әбдрәшит а., — 21.10.2005, ш. уҡ райондың Раевка а.], шағир. БАССР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1990). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1969). МДУ‑ны тамамлаған (1950). 1957—59 йй....
АНДРИАНОВ Юрий Анатольевич
АНДРИАНОВ Юрий Анатольевич (13.2.1953, Өфө — 21.8.2007, шунда уҡ), шағир, тәржемәсе. БР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (2001). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1988). М.Горький ис. Әҙәбиәт ин‑тын тамамлағандан һуң (Мәскәү, 1980) “Китап” нәшриәтендә эшләй. 1998—2007 йй. “Бельские просторы” ж. баш мөхәррире. “Көндәр”...
АРАЛБАЙ Ҡәҙим Әбделғәлим улы
АРАЛБАЙ (Аралбаев) Ҡәҙим Әбделғәлим улы (1.9.1941, БАССР‑ҙың Хәйбулла районы Таңатар а.), шағир. БР‑ҙың халыҡ шағиры (2011). БАССР‑ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1991). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1978). БДУ‑ны тамамлаған (1968). 1973—77 йй. “Ағиҙел” журналының әҙәби хеҙмәткәре, бүлек мөдире, яуаплы...
АРЫҪЛАН (Арыҫланов) Тимер Гәрәй улы
АРЫҪЛАН (Арыҫланов) Тимер Гәрәй улы [1.5.1915, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Кәкребаш а. (БР‑ҙың Туймазы р‑ны) — 19.3.1980, Өфө], шағир. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1942). 1939—40 йй. совет‑финлянд һуғышы һәм Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. К.А.Тимирязев ис. Башҡорт пед. ин‑тын тамамлаған (1951). 1946—64 йй. (өҙөклөктәр...
АСАНБАЕВ Нәжиб (Николай Васильевич)
АСАНБАЕВ Нәжиб [Николай Васильевич; 7.11.1921, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Ахман а. (БР‑ҙың Баҡалы р‑ны) — 28.3.2013, Өфө], драматург. БР‑ҙың халыҡ яҙыусыһы (2006). РСФСР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1982), БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1977). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1954). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы....
