Список материалов
МАТЮШИН Сергей Иванович
МАТЮШИН Сергей Иванович (14.9.1943, Коми АССР‑ы Весляна ст. — 10.11.2012, Салауат ҡ.), яҙыусы. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1983). Калинин мед. ин‑тын (1968), М.Горький ис. Әҙәбиәт ин‑тын (Мәскәү, 1981) тамамлаған. 1968 й. алып Салауатта стоматология поликлиникаһында эшләй, 1999—2001 йй. Мәскәүҙә “Тридент”...
МӘҘХИӘ, шиғри жанр
МӘҘХИӘ (ғәр.), о д а, тантаналы, патетик, данлап яҙылған шиғри жанр. Төп йөкмәткеһе — мөһим тарихи ваҡиғаларҙы йәки ниндәй ҙә булһа кешенең уңыштарын, дәрәжәләрен данлау. Башҡорт әҙәбиәтенд әкөнсығыш (мәҙхиә), европа (ода) һәм башҡорттарҙың үҙҙәренең (ҡобайыр) әҙәби традициялары контаминацияһынан торған...
МӘКТҮБ
МӘКТҮБ (ғәр.), айырым шәхескә (конкрет йәки абстракт) йәки бер төркөм кешеләргә шиғри мөрәжәғәт (хат) рәүешендә яҙылған әҫәр, әҙәби жанр. М. авторҙың эске донъяһы һәм хистойғолары сағылыш таба. М. жанрына 19 б. — 20 б. башында Аҡмулла, Ә.Ҡарғалы, Ш.Зәки, С.С.Яҡшығолов, Я.Ғ.Йомаев, Ш.Бабич, М.Ғафури,...
МӘҠСҮТОВ Руслан Әкрәм улы
МӘҠСҮТОВ Руслан Әкрәм улы (21.2.1940, БАССР‑ҙың Туймазы р‑ны Туймазы ҡсб., хәҙ. Туймазы ҡ., — 18.8.2000, Өфө), яҙыусы. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1973). БДУ‑ла уҡыған (1960—63). 1963 й. алып “Октябрьский нефтяник” гәз. хеҙм‑ре, 1968 й. — Түб. Варта ҡ. ТВ студияһы мөхәррире, 1972 й. — Башҡ‑н профсоюздары...
МӘРГӘН КИРӘЙ
МӘРГӘН КИРӘЙ [ысын исеме Кирәев Әхнәф Нурый улы (Нурмөхәмәт улы); 28.6.1912, Өфө губ. Бөрө өйәҙе Ҡыйғаҙытамаҡ а. (БР‑ҙың Мишкә р‑ны) — 24.1.1984, Өфө], яҙыусы, фольклорсы, әҙәбиәт белгесе. Филол. ф. д‑ры (1963), проф. (1966). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1940). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Нурмөхәмәт Йомраниҙың...
МӘРҪИӘ, поэзия жанры
МӘРҪИӘ (ғәр.), Яҡын һәм Урта Көнсығыш халыҡтарының поэзия жанры, ҡайғылы ҡасидә. М., ғәҙәттә, вафат булған күренекле кеше хөрмәтләп иҫкә алына; һыҡтау мотивтары йыш ҡына фәлс. уйланыуҙар м‑н бәйләнеп килә. М. моноримик формалы, һирәкләп парлы рифмаларҙа осрай. М. классик өлгөләрен Рудаки ижад иткән....
МӘСҒҮТ Ғ.
МӘСҒҮТ Ғ. [ысын исеме Ғәлиуллин Мәсғүт Нәбиулла улы; 22.6.1907, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Нөрлө а. (БР‑ҙың Өфө р‑ны) — 1944 й. ғин., Өфө], шағир. Яҙыусылар союзы ағзаһы. 1927 й. алып илдең төрлө пр‑тиеларында эшләй. 1937 й. башлап “Сталинсы” (ҡара: “Родник плюс”) гәз. әҙәби хеҙм‑ре. “Ауыл ғишыҡтары”...
МӘҪӘЛ, әҙәби жанр
МӘҪӘЛ, шиғри йәки сәсмә формала яҙылған ҡыҫҡа хикәйә, әҙәби жанр. Һүҙ сәнғәтенең боронғо төрҙәренең береһе. Аллегорияға нигеҙләнеп хикәйәләнә һәм аҙағында өгөт-нәсихәтле һығымта яһала. Ҡайһы бер М. өгөт‑нәсихәт бирелмәй, ләкин ул текстан аңлашыла. Әхлаҡтың М. сюжеты м‑н үҙ‑ара бәйләнеше уның нарратив...
МӘҪНӘҮИ
МӘҪНӘҮИ (ғәр.), 1) Яҡын һәм Урта Көнсығыш халыҡтары шиғриәтендә үҙ‑ара рифмалашҡан 2 юлдан торған шиғри строфа. С.Сараиҙың “Гөлөстан бит‑төрки”, Баласағуниҙың “Ҡотаҙғу белек”, Харәзмиҙең “Мөхәббәтнамә”, Ҡотбтың “Хөсрәү вә Ширин” әҫәрҙәре М. формаһында яҙылған. Башҡорт әҙәбиәтендә М. формаһына Ш.Зәки,...
МӘҮЛӘ ҠОЛОЙ
МӘҮЛӘ ҠОЛОЙ, М у л л а ғ о л (17 б.), төрки суфый шағиры. Ә.Йәсәүи, Баҡырғаниҙың суфыйсылыҡ традицияларына эйәргән. Шағирҙың тормошо т‑да мәғлүмәттәр һаҡланмаған. Хикмәттәрендә суфыйсылыҡ идеялары аша донъяуи мотивтар ҙа сағыла: шағир хеҙмәт кешеләрен данлай, тормоштоң әһәмиәте, донъяның етешһеҙлеге...
МӘҮЛЕНОВ Сырбай
МӘҮЛЕНОВ Сырбай (17.9.1922, Төркөстан АССР‑ы Турғай ҡсб — 13.2.1993, Алматы), шағир. Ҡаҙаҡ ССР‑ының халыҡ шағиры (1990). “Магнит тауының уттары” (1952) “Япраҡтар яна” (1964), “Ялағай” (1976; бөтәһе лә — ҡаҙаҡ телендә) һ.б. шиғри йыйынтыҡтар авторы. 1969 й. Башҡортостанға килә, башҡ. яҙыусылары м‑н осраша....
МӘХМҮТ ҒӘЛИ
МӘХМҮТ ҒӘЛИ, М ә х м ү т б и н е Ғә л и б и н е Ғү м ә р ә л ‑ Б о л ғ а р и ә с ‑ С а р а и ә л - Ҡә р д ә р и (13—14 бб.), төрки шағиры. Дини‑дидактик характерҙағы “Нәһжәл-фәрадис” әҫәре авторы. Әл‑Болғари псевдонимына бәйләп, уны Болғар ҡ. (ҡара: Алтын Урҙа) тыуған, тип фараз итәләр. Әл‑Ҡәрдәри...
МЕМУАРҘАР
МЕМУАРҘАР (фр. мemoires — хәтирәләр), автор үҙе ҡатнашҡан йәки шаһит булған реаль хәл-ваҡиғалар т‑да хикәйәләү. М. авторҙың тәьҫораттарына һәм хәтирәләренә, ш. уҡ төрлө яҙма сығанаҡтарға (көндәлектәр, хаттар) нигеҙләнә, автор үҙе йәки уның ҡарашы алғы планға сыға. М. йөкмәткеле булыуы авторҙың шәхесенә...
МИҢНУЛЛИН Ким Мөғәллим улы
МИҢНУЛЛИН Ким Мөғәллим улы (4.1.1959, БАССР‑ҙың Илеш р‑ны Шәммәт а.), әҙәбиәт белгесе, фольклорсы. ТР ФА‑ның мөхбир ағзаһы (2008), филол. ф. д‑ры (2002), проф. (2006). ТР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2008). Р.М.Миңнуллиндың ҡустыһы. Ҡазан ун‑тын тамамлағандан һуң (1985) Ҡазанда эшләй: 1988 й. алып ТР ФА‑ның...
МИҢНУЛЛИН Роберт Мөғәллим улы
МИҢНУЛЛИН Роберт Мөғәллим улы (1.8.1948, БАССР‑ҙың Илеш районы Нәжәде а. — 27.3.2020, Ҡазан ҡ.), яҙыусы, журналист. ТР‑ҙың халыҡ шағиры (2005). ТР‑ҙың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1993), БР‑ҙың (1998) һәм Марий Элдың (2014) атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре. К.М.Миңнуллиндың ағаһы. Ҡазан университетын тамамлаған...
МИҢНУЛЛИН Туфан Ғабдулла улы
МИҢНУЛЛИН Туфан Ғабдулла улы (25.8.1935, ТАССР‑ҙың Оло Мәрәтхужа а. — 2.5.2012, Ҡазан), драматург. ТР‑ҙың халыҡ яҙыусыһы (2005), РСФСР‑ҙың (1984), ТАССР‑ҙың (1978), БР‑ҙың (1995) атҡ. сәнғәт эшмәкәре. ТР ФА акад. (2007). 1984—89 йй. ТАССР Яҙыусылар союзы идараһы рәйесе. М. драматургияһына жанр төрлөлөгө,...
МИРЗАНОВ Бәхтейәр Ғүмәр улы
МИРЗАНОВ Бәхтейәр Ғүмәр улы (10.11.1892, Өфө губ. Стәрлетамаҡ өйәҙе Йөрәктау‑Муҡшы а., хәҙ. БР‑ҙың Стәрлетамаҡ р‑ны Йөрәктау а., — 17.7.1941, Өфө), шағир. “Ғәлиә” мәҙрәсәһен тамамлаған (1914), БАХИ‑ла (1935), БДМИ‑ла (1937—41) уҡыған. 1914—15 йй. “Сөйөмбикә” ж. (Ҡазан) хеҙм‑ре. 1917—19 йй. Сәмәрҡәнд,...
МИРОНОВ Вадим Николаевич
МИРОНОВ Вадим Николаевич (7.1.1929, Белорет ҡ. — 20.7.1979, Силәбе ҡ.), шағир, тәржемәсе. СССР Яҙыусылар союзы эргәһендәге Юғары әҙәби курстарҙы тамамлаған (Мәскәү, 1957). 1949 й. алып “Белорецкий рабочий”, 1966 й. — “Магнитогорский рабочий” (“Магнитогорск эшсеһе”), 1970 й. — “Челябинский металлург”...
МИФТАХОВ Риф Фәйзрахман улы
МИФТАХОВ Риф Фәйзрахман улы (17.9.1939, БАССР‑ҙың Ишембай районы Кинйәбулат а. — 22.4.2020, Өфө ҡ., тыуған яғында ерләнгән), шағир. БАССР‑ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1990). Журналистар союзы (1970), Яҙыусылар союзы (1976), Кинематографсылар союзы (1997) ағзаһы. БДУ‑ны тамамлаған (1967). 1968 й....
МИФТАХОВ Сәғит Мифтах улы
МИФТАХОВ Сәғит Мифтах улы [10.1.1907, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Ҡыҙылъяр а. (БР‑ҙың Нуриман р‑ны) — 1942, февр.], драматург. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1934). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Көнсығыш хеҙмәтсәндәре коммунистик ун‑тын тамамлағандан һуң (Мәскәү, 1929) 2‑се баҫҡыс Башҡ‑н өлкә совет партия мәктәбенең...
