Список материалов
РАПС
РАПС (Brassica napus), әүернә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған кәбеҫтә затының бер йыллыҡ яҙғы йәки ужым үҫемлеге. Ялан кәбеҫтәһен баҡса кәбеҫтәһе м‑н һеркәләндереү һөҙөмтәһендә сығарыла. Ҡырағай рәүештә осрамай. Ҡытайҙа, Канадала, Германияла, Францияла һәм РФ‑та үҫтерелә. Башҡортостанда яҙғы Р. (кольза)...
РАЕВКА ЭЛЕВАТОРЫ
РАЕВКА ЭЛЕВАТОРЫ, “Башҡортостан тирмәндәре” ААЙ филиалы. Әлшәй р‑ны Раевка а. урынлашҡан. Составына 5 элеватор (1‑һе 1914 й. асылған, 1‑һе — 1937 й., 3‑әүһе — 1975 й.), складтар (1937—67), механизацияланған келәт (1975), ҡатнаш мал аҙығы цехы (1994) инә. 2006 й. 87 кеше эшләгән. Р.э. дөйөм һыйҙырышлығы...
ПРОДУКЦИЯ ЙЫЛҠЫСЫЛЫҒЫ
ПРОДУКЦИЯ ЙЫЛҠЫСЫЛЫҒЫ, йылҡысылыҡтың төп үҫеш йүнәлештәренең береһе. П.й. өйөр йылҡысылығы зонаһында үҫешкән. Төп бурысы — йылҡы ите, һөт етештереү, аттарҙың итле тоҡомдарын экспорт өсөн үҫтереү. Бейәһөтө башҡа а.х. малдары һөтөнән айырыла, уның составына яҡынса 2% аҡһым, 1,2—2,8% май, 6,5% һөт шәкәре...
ПЕСТИЦИДТАР
ПЕСТИЦИДТАР (лат. pestis — йоғошло ауырыу һәм caedo — юҡҡа сығарыу), ауыл хужалығы һәм урман культуралары ауырыуҙары һәм ҡоротҡостары, ҡый үләндәре, амбар ҡоротҡостары, кеше һәм хайуандарҙың инфекцион ауырыуҙарын таратыусылар һ.б. м‑н көрәшеүҙең химик саралары. Тәғәйенләнеше б‑са гербицидтар, зооцидтар,...
ПЕСНЯ КУРАЯ
ПЕСНЯ КУРАЯ, ҡытай шыҡтымы сорты. 20 б. 90‑сы йй. аҙ. Л.Н. Миронова, Л.Ә.Төхвәтуллина, А.А.Реут (Ботаника баҡса‑институты) тарафынан Amabilis Superbissima сортын ирекле һеркәләндереү ысулы м‑н сығарыла. Йыш ултыртылған ҡыуаҡ, бейеклеге 55 см тиклем. Һабағы нәҙек, антоциан төҫөндә. Япрағы уртаса оҙонлоҡта,...
ӨФӨ ТӘЖРИБӘ‑ПРОИЗВОДСТВО ХУЖАЛЫҒЫ
ӨФӨ ТӘЖРИБӘ‑ПРОИЗВОДСТВО ХУЖАЛЫҒЫ, ФДУП. Башҡортостандың көньяҡ урман‑дала зонаһы өсөн селекция, үҫемлекселек, һыйырсылыҡ өлкәһендә БНИИСХ‑ның эксперимент үткәреү базаһы. Иген, ҡуҙаҡлы иген культуралары, мал аҙығы культуралары орлоҡсолоғона һәм ҡара‑сыбар тоҡомло йәш һыйыр малын үрсетеүгә махсуслаша....
ӨФӨ СОРТ ҺЫНАУ УЧАСТКАҺЫ
ӨФӨ СОРТ ҺЫНАУ УЧАСТКАҺЫ. Сорт һынау, Башҡортостандың төньяҡ урман‑дала зонаһы, төньяҡ-көнсығыш урман‑дала зонаһы һәм көньяҡ урман-дала зонаһы шарттарында эшкәртеү, асыҡ һәм һаҡлау грунттарындағы йәшелсә культураларының, картуфтың сорттарын һәм гибридтарын һайлап алыу һәм үҫтереүгә тәҡдим итеү м-н шөғөлләнә....
ӨЙӨР ЙЫЛҠЫСЫЛЫҒЫ
ӨЙӨР ЙЫЛҠЫСЫЛЫҒЫ, йылҡы үрсетеү ысулы, көтөүҙә (өйөрҙә) ауыл хужалығы малдарын аҫрауға нигеҙләнгән. Ҙур тәбиғи көтөүлектәр булған райондарҙа үҫешкән. Йыл әйләнәһенә көтөүҙә (продукция йылҡысылығында, эш аттарын үрсетеүҙә ҡулланалар) һәм культуралы‑өйөрҙә (йәй — көтөүлектә, ҡыш — бинала; тоҡом, спорт...
ОРЛОҠСОЛОҠ
ОРЛОҠСОЛОҠ, үҫемлекселектең сортлы орлоҡтарҙың таҙа сортлылығын, биол. һәм уңыш сифаттарын һаҡлап үрсетеү м‑н шөғөлләнгән тармағы. О. селекция һәм орлоҡ өйрәнеү м‑н тығыҙ бәйле. Башҡортостанда О. Шишмә а.х. тәжрибә ст. асылыу м‑н үҫеш ала (ҡара: Үҫемлекселек селекцияһы үҙәге). Иң тәүҙә урындағы сорт...
ОРГАНИК АШЛАМАЛАР
ОРГАНИК АШЛАМАЛАР, составында башлыса үҫемлек йәки хайуан сығышлы органик берләшмәләр рәүешендә үҫемлектәр өсөн туҡлыҡлы булған химик макро- һәм микроэлементтар сбар. О.а. йәшел ашламалар (ҡара: Сидерация), компостар, тиреҫ, тиреҫ һарҡындыһы, ҡош тиҙәге, һалам (ҡара: Ҡоро мал аҙыҡтары), торф һ.б. инә....
НУТРИЯ
НУТРИЯ, һ а ҙ ҡ о н д о ҙ о (Myocastor coypus), кимереүселәр отрядының нутрия һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған имеҙеүсе. Көньяҡ Америка тропик бүлкәттәренең субтропик һәм көньяҡ өлөшөнөң урман зонаһында таралған; Төньяҡ Америкала, Европала, Урта Азияла, Кавказ аръяғында һәм Төньяҡ Кавказда яраҡлашҡан. Кәүҙә...
МУЛЬЧА ЙӘЙЕҮ
МУЛЬЧА ЙӘЙЕҮ (ингл. mulch — һалам, тиреҫ һ.б. м‑н ҡаплау), агро‑ техник алым, тупраҡты мульча м‑н тотошлай йәки рәт аралаш ҡаплау. М.й. тупраҡтың кибеүен кәметә, эрозиянан һаҡлай, ҡыртышланыуын иҫкәртә, файҙалы микрофлораның эшмәкәрлегенә булышлыҡ итә, т‑ра режимын көйләй, ҡый үләндәренең шытып сығыуын...
МӨҘӘРИСОВ Ринат Мансаф улы
МӨҘӘРИСОВ Ринат Мансаф улы (1.5.1953, БАССР‑ҙың Кушнаренко р‑ны Иҫке Туҡмаҡлы а.), зоотехник. А.х. ф. д‑ры (2004), проф. (2005). БАХИ‑ны тамамлаған (1978). 1973 й. алып БДАУ‑ҙа эшләй: 1979 й. — өлкән ғилми хеҙм-р, 1985 й. — уҡытыусы, 1994—97 йй. зооинженерия ф‑ты деканы урынбаҫары, 1998— 2002 йй. уҡытыу‑методика...
МОГАР, үҫемлек
МОГАР (Setaria italica), и т а л ь я н ш ы р т ү л ә н е, и т а л ь я н т а р ы һ ы, ҡыяҡлылар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек. Ҡырағай рәүештә башлыса Азияла таралған. Бер йыллыҡ үлән. Һабағы цилиндр формаһында, төклө, бейеклеге 50—100 см. Япрағы оҙон, киң. Сәскәлеге — һепертке башаҡ (солтан). Июлдә сәскә...
МИНЕРАЛЬ АШЛАМАЛАР
МИНЕРАЛЬ АШЛАМАЛАР, органик булмаған матдәләр, башлыса тоҙҙар, составтарында үҫемлектәр өсөн мөһим туҡланыу элементтары бар. М.а. — а.х. культуралары уңдырышлылығын һәм продукция сифатын арттырыу өсөн һөҙөмтәле сара. Башлыса химия сәнәғәте пр‑тиелары тарафынан етештерелә (агрономик мәғдәндәрҙе эшкәртеү,...
МИЛОВКА УҠЫТЫУ‑ТӘЖРИБӘ ХУЖАЛЫҒЫ
МИЛОВКА УҠЫТЫУ‑ТӘЖРИБӘ ХУЖАЛЫҒЫ, ФДУП. Аграр университеттың а.х. өсөн белгестәр әҙерләү б‑са производство базаһы булып тора. Ҡатмарлы төҙөлөшлө иген культуралары, ҡуҙаҡлы иген культуралары һәм күп йыллыҡ үлән репродукцияларының орлоғон етештереүгә махсуслаша. 1937 й. Кама йылға пароходсылығының ярҙамсы...
МИКРОАШЛАМАЛАР
МИКРОАШЛАМАЛАР, составына үҫемлектәрҙең нормаль үҫеше өсөн мотлаҡ булған микроэлементтар ингән ашламалар. Борлы (борнодатолит, бор‑магний һ.б.), кобальтлы (кобальт сульфаты һәм хлориды һ.б.), марганецлы (марганецланған суперфосфат, марганец сульфаты һ.б.), баҡырлы (баҡыр купоросы, пирит көйҙөрмәләре...
МЕЛИОРАЦИЯ
МЕЛИОРАЦИЯ (лат. мelioration — яҡшыртыу), ер ресурстарын һөҙөмтәле файҙаланыр өсөн уңайһыҙ гидрологик, тупраҡ һ.б. шарттарҙы тамырынан яҡшыртыу б‑са хужалыҡ ойоштороу алымдары һәм техник саралар комплексы. М. төрҙәре: гидромелиорация, химик М. (тупраҡҡа гипс индереү, тупраҡҡа эзбиз индереү, ҙур дозаларҙа...
МӘЖҮСИЛЕК
МӘЖҮСИЛЕК, тәбиғәт көстәрен кәүҙәләндергән илаһтарға, рухтарға табыныу. М. анимизм, магия, тотемизм, фетишизм, шаманлыҡ ҡарай. Тәүтормош йәмғиәтендә барлыҡҡа килгән; М. ҡараштарының һәм ритуалдарының күбеһе исламда, иудаизмда, христианлыҡта һаҡланып ҡалған. М. ҡараштары б‑са, донъя өҫкө (күк, юғары...
МАШИНА‑ТРАКТОР СТАНЦИЯҺЫ
МАШИНА‑ТРАКТОР СТАНЦИЯҺЫ, колхоздарға техник һәм ойоштороу яғынан ярҙам күрһәтеү өсөн булдырылған, машиналар м‑н йыһазландырылған дәүләт а.х. предприятиеһы. МТС‑та а.х. производствоһының төп саралары (комбайн, трактор һәм башҡа а.х. машиналары) тупланған булған. МТС‑тар к‑здарҙы хеҙмәтләндереүҙе килешеү...
