Список материалов
ҮРНӘК ТАТАР‑БАШҠОРТ ТЕАТРЫ
ҮРНӘК ТАТАР‑БАШҠОРТ ТЕАТРЫ, Өфө дәүләт үрнәк татар‑башҡорт театры 1919—29 йй. (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 1930 й. тиклем) эшләгән. “Үрнәк театрҙар” антрепризаһында үҙ аллы труппа булараҡ ойошторола, уға төрлө антрепризалар һәм һәүәҫкәр коллектив актёрҙары инә, улар араһында Ф.Дулатова, Ә.Ф.Зөбәйеров, Ф.М....
ҮРМӘТ, Илеш р‑нындағы ауыл
ҮРМӘТ, Илеш р‑нындағы ауыл, Үрмәт а/с үҙәге. Район үҙәгенән К. 18 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т. табан 103 км алыҫлыҡта Үрмәтйылға й. (Баҙы й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1743 кеше; 1920 — 2211; 1939 — 1587; 1959 — 943; 1989 — 808; 2002 — 723; 2010 — 654 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002)....
ҮРМӘҪ ӘШӘЛСӘ
ҮРМӘҪ ӘШӘЛСӘ (Spiranthes), әшәлсә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 25 төрө билдәле, Төньяҡ ярымшарҙың уртаса бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда күркәм Ү.ә. үҫә. Ҡыҫҡа тамырһабаҡлы һәм бүлбегә оҡшаш тамырлы күп йыллыҡ, ҡышын йәшел үлән. Һабағы төҙ, бейеклеге 15—35 см. Япрағы тар, ланцет....
ҮРМӘЛСЕК ТУРҒАЙ
ҮРМӘЛСЕК ТУРҒАЙ (Sitta europaea), турғай һымаҡтар отрядының үрмәлсек турғайҙар ғаиләһенә ҡараған ҡош. Евразияла, Төньяҡ-Көнбайыш Африкала таралған. Ултыраҡ ҡош. Кәүҙә оҙонлоғо 13—16 см, ауырлығы 15—26 г (ата ҡоштар эрерәк), ҡанатының ҡоласы 25—28 см. Ҡауырһын ҡапламы зәңгәрһыу‑һоро төҫтә, тамағы, күкрәге...
ҮРМӘКСЕ ҺЫМАҠТАР
ҮРМӘКСЕ ҺЫМАҠТАР (Arachnida), быуынтығаяҡлылар класы. 11 отряды, 40 меңдән ашыу төрө билдәле. Башҡортостанда 175 төрө бар. Кәүҙә оҙонлоғо 0,1—1,7 мм, нескә хитин кутикула (тышҡы һөлдә) менән ҡапланған, баш‑күкрәктән һәм ҡорһаҡтан тора (һирәгерәк ҡушылған). Баш‑күкрәге башлыса бөтөн, ҡайһы берҙә 6 пар...
ҮРМӘКӘЙ, Туймазы р-нындағы ауыл
ҮРМӘКӘЙ, Туймазы р-нындағы ауыл, Сәйрән а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 44 км һәм Ҡандра т. юл ст. Көнс. табан 14 км алыҫлыҡта Нөгөш й. (Өҫән й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 849 кеше; 1920 — 949; 1939 — 844; 1959 — 541; 1989 — 307; 2002 — 290; 2010 — 315 кеше. Башҡорттар, татарҙар...
ҮРМӘҒЫУАҠ
ҮРМӘҒЫУАҠ (Atragene), лютик һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 13 төрө билдәле, Евразия һәм Төньяҡ Американың уртаса бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда себер Ү. үҫә. Оҙонлоғо 3 м тиклем булған үрмәле йәки түшәлеүсән һабаҡлы ҡыуаҡ лиана. Япрағы ике тапҡыр өсәрле, терәкте уратып алған оҙон...
ҮРЛӘТЕҮ
ҮРЛӘТЕҮ, ү р л ә т е л е ү, 20 б. 20—30‑сы йй. совет хөкүмәтенең дәүләт, хужалыҡ, кооператив, профсоюз һ.б. учреждениеларҙың етәксе вазифаларына соц. сығышы (эшсе һәм крәҫтиәндәр) һәм партияла ағза булыу-булмауына ҡарап тәғәйенләүҙән торған кадрҙар сәйәсәтендәге төп йүнәлештәрҙең береһе. РКП(б)‑ның...
ҮРЕШ-БИТУЛЛА, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл
ҮРЕШ-БИТУЛЛА, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл, Үреш‑Битулла а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 50 км һәм Щучье Озеро т. юл ст. (Пермь крайы) К. табан 113 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 158 кеше; 1920 — 453; 1939 — 484; 1959 — 439; 1989 — 217; 2002 — 157; 2010 — 126 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй...
ҮРЕҮ
ҮРЕҮ, әйберҙәрҙе төрлө һығылмалы, сүсле материалдарҙан (сыбыҡ, йүкә, һалабаш), күндән һ.б. эшләү ысулы. Башҡорттарҙың традицион шөғөлө. Ү. төрҙәре һәм үҙенсәлектәре Башҡортостандың тәбиғәт һәм климат шарттары, хужалыҡ итеүҙең традицион формалары (солоҡсолоҡ, игенселек, күсмә малсылыҡ, һунарсылыҡ, балыҡсылыҡ...
ҮРЕНТЕ ТАМЫРЛЫ ҠЫЙ ҮЛӘНДӘРЕ
ҮРЕНТЕ ТАМЫРЛЫ ҠЫЙ ҮЛӘНДӘРЕ, башлыса вегетатив юл м‑н тамыр үрентеләре (өҫтәмә бөрөләрҙән сыҡҡан үренделәр) ярҙамында үрсеүсе күп йыллыҡ үләндәр. Ү.т.ҡ.ү. баҫыу билсәне, баҫыу эт эсәге, сыбар сысҡанборсаҡ, сысҡан кәрешкәһе, тал һөтлөгәне, үрмәле әсе үлән, ябай етенүлән, ялан һары билсәне һ.б. инә. Ү.т.ҡ.ү....
ҮРЕК, йылға
ҮРЕК, йылға, Нөгөш й. (Ағиҙел й. басс.) уң ҡушылдығы. Ишембай р‑ны Кәбәс а. төньяҡ‑көнбайышҡа табан 7,5 км алыҫлыҡта башлана. Ишембай һәм Мәләүез р‑ндары буйлап төньяҡ‑көнсығыштан көньяҡ‑көнбайышҡа ҡарай аға һәм Нөгөш й. (тамағынан 62 км алыҫлыҡта) ҡоя. Оҙонлоғо 91 км, басс. майҙаны 827 км2. Ҡар һыуы...
ҮРГЕ, Шишмә р‑нындағы утар
ҮРГЕ, Шишмә р‑нындағы утар, Шөңгәккүл а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 40 км һәм Шөңгәккүл т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 15 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 138 кеше; 1959 — 330; 1989 — 353; 2002 — 387; 2010 — 398 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Шөңгәккүл урта мәктәбе...
ҮРГЕ ЯУЫШ, Фёдоровка р‑нындағы ауыл
ҮРГЕ ЯУЫШ, Фёдоровка р‑нындағы ауыл, Үрге Яуыш а/с үҙәге. Район үҙәгенән Көнс. 7 км һәм Мәләүез т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 69 км алыҫлыҡта Бөркөтлө й. (Ашҡаҙар й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 253 кеше; 1920 — 779; 1939 — 686; 1959 — 531; 1989 — 486; 2002 — 482; 2010 — 448 кеше. Татарҙар...
ҮРГЕ ЯНАҠТАЙ, Балтас р‑нындағы ауыл
ҮРГЕ ЯНАҠТАЙ, Балтас р‑нындағы ауыл, Үрге Янаҡтай а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 6 км һәм Көйәҙе т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 76 км алыҫлыҡта Ҡарыш й. (Тере Танып й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 267 кеше; 1920 — 234; 1939 — 253; 1959 — 266; 1989 — 180; 2002 — 201; 2010 — 171 кеше....
ҮРГЕ ЯЙЫҠБАЙ, Баймаҡ р‑нындағы ауыл
ҮРГЕ ЯЙЫҠБАЙ, Баймаҡ р‑нындағы ауыл, Ниғәмәт а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 36 км һәм Сибай т. юл ст. Көнб. табан 81 км алыҫлыҡта Амандыҡ й. (Һаҡмар й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 862 кеше; 1920 — 496; 1939 — 159; 1959 — 269; 1989 — 339; 2002 — 431; 2010 — 390 кеше. Башҡорттар...
ҮРГЕ ЮЛДАШ, Мәләүез р‑нындағы ауыл
ҮРГЕ ЮЛДАШ, Ю л д а ш, Мәләүез р‑нындағы ауыл, Ергән а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 43 км һәм Салауат т. юл ст. К.‑Көнс. табан 10 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 254 кеше; 1920 — 311; 1939 — 522; 1959 — 450; 1989 — 291; 2002 — 354; 2010 — 392 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002)....
ҮРГЕ ЮЛДАШ, Илеш р‑нындағы ауыл
ҮРГЕ ЮЛДАШ, Ю л д а ш, Илеш р‑нындағы ауыл, Ябалаҡ а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 30 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 137 км алыҫлыҡта Сөн й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 384 кеше; 1920 — 525; 1939 — 628; 1959 — 437; 1989 — 284; 2002 — 251; 2010 — 216 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002)....
ҮРГЕ ЭТҠОЛ, Ишембай р-нындағы ауыл
ҮРГЕ ЭТҠОЛ, Э т ҡ о л, Ишембай р-нындағы ауыл, Этҡол а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 23 км һәм Салауат т. юл ст. Көнс. табан 41 км алыҫлыҡта Һәләүек й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 959 кеше; 1920 — 464; 1939 — 612; 1959 — 1001; 1989 — 770; 2002 — 879; 2010 — 888 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002)....
ҮРГЕ ЫРНЫҠШЫ, Архангел р‑нындағы ауыл
ҮРГЕ ЫРНЫҠШЫ, Я ң ы Ы р н ы ҡ ш ы, Архангел р‑нындағы ауыл, Абҙан а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнб. 10 км һәм Приуралье т. юл ст. К.-Көнб. табан 19 км алыҫлыҡта, Өфө—Инйәр—Белорет автомобиль юлында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 513 кеше; 1959 — 370; 1989 — 87; 2002 — 102; 2010 — 75 кеше. Урыҫтар, башҡорттар...
