Список материалов
ДИСПАНСЕРҘАР
ДИСПАНСЕРҘАР (гр. dispenso — бүләм), ауырыуҙарҙың билдәле бер контингентына ҡарата динамик күҙәтеүҙе һәм саралар комплексын тормошҡа ашырған махсус дауалау-иҫкәртеү...
ДИСПАНСЕРЛАШТЫРЫУ
ДИСПАНСЕРЛАШТЫРЫУ, ауырыуҙар үҫешен иҫкәртеүгә һәм ғүмер оҙонлоғон арттырыуға йүнәлтелгән халыҡ һаулығы торошон динамик күҙәтеү ысулы. Д. балалар, үҫмерҙәр, йөклө...
ДИСПЕРСЛЫ СИСТЕМАЛАР
ДИСПЕРСЛЫ СИСТЕМАЛАР, тотош (дисперслы) мөхит эсендә таралған ваҡ итеп онталған өлөшсәләр йәки күҙәүҙәр (бер йәки бер нисә дисперслы фаза) йыйылмаһынан торған гетероген...
ДИССИМИЛЯЦИЯ
ДИССИМИЛЯЦИЯ (лат. dissimilatio — оҡшашмау), телмәр ағышында һүҙҙәге бер төрлө йәки оҡшаш өндәрҙең артикуляцион һәм акустик оҡшашмауы. Ассимиляцияның киреһе. Бер типтағы —...
ДИСТАНЦИЯ
ДИСТАНЦИЯ (тарихта), нығытмалы сик һыҙығының бер өлөшө. Д. 10‑ға яҡын ҡәлғәнән, редуттан һ.б. нығытмаларҙан торған. Д. м‑н нач. етәкселек иткән (вазифаға ҡәлғәләрҙең...
ДИСТРИКТ
ДИСТРИКТ, 18 б. Рәсәйҙә адм.‑терр. берәмек. 1719 й. 29 майындағы указ м‑н өйәҙҙәр урынына индерелә. Д. провинциялар һәм губерналар (һирәгерәк өйәҙҙәр, ведомстволар) составына...
ДИТЕРИХС Михаил Константинович
ДИТЕРИХС Михаил Константинович (5.4.1874, С.‑Петербург — 9.10.1937, Шанхай ҡ., Ҡытай), Аҡтар хәрәкәте эшмәкәре. Ген.‑лейт. (1918). 1904—05 йй. рус‑япон һуғышында, Беренсе донъя һәм...
ДИФЕНИЛОЛПРОПАН
ДИФЕНИЛОЛПРОПАН, 4,4‑диоксифенилдиметилметан, бисфенол А, диан, (C6H4OH)2С(СН3)2. Төҫһөҙ кристалл матдә; tиреү 156—157°С, tҡайнау 250—252°С (1,7 кПа түбән баҫым аҫтында). Ацетонда,...
ДИФТЕРИЯ
ДИФТЕРИЯ (гр. diphtherion — яры, тиресә), кешенең киҫкен инфекцион ауырыуы. Д. тыуҙырыусы — Corynebacterium diphtheriae бактериялары; ҡояш яҡтыһы, юғары т‑ра, дезинфекция саралары һ.б....
ДИФФЕРЕНЦИАЛЬ ОПЕРАТОР
ДИФФЕРЕНЦИАЛЬ ОПЕРАТОР, дифференциаль аңлатма һәм сик шарттары м‑н билдәләнгән оператор. Ябай һәм бүлендек сығарылмалы (мәҫ., эллиптик, гиперболик, параболик), һыҙыҡлы,...
ДИФФЕРЕНЦИАЛЬ ТИГЕҘЛӘМӘ
ДИФФЕРЕНЦИАЛЬ ТИГЕҘЛӘМӘ, эҙләнелгән функция, уның төрлө дәрәжә сығарылмалары һәм ирекле үҙгәреүсәндәр ингән тигеҙләмә. Ябай (бер үҙгәреүсәнле функцияларҙың сығарылмалары...
ДИФФЕРЕНЦИАЛЬ ТИГЕҘЛӘМӘЛӘРҘЕ ТӨРКӨМЛӘП АНАЛИЗЛАУ
ДИФФЕРЕНЦИАЛЬ ТИГЕҘЛӘМӘЛӘРҘЕ ТӨРКӨМЛӘП АНАЛИЗЛАУ, симметриялар теорияһы, математика бүлеге, уның предметы булып үҙгәреүҙәрҙең өҙлөкһөҙ төркөмдәрен һәм ошо төркөмдәрҙең...
ДИХЛОРЭТАН
ДИХЛОРЭТАН, 1,2‑дихлорэтан, этилендихлорид, ClCH2—CH2, туйындырылған галоген‑углеводород. Тығыҙлығы 1253 кг/м3, tиреү−35,3°С, tҡайнау 83,4°С булған төҫһөҙ шыйыҡса. Органик эреткестәрҙә —...
ДИЯРОВ Кәрим Мөхәмәҙи улы
ДИЯРОВ Кәрим Мөхәмәҙи улы [15.1.1910, Ырымбур губ. Орск өйәҙе Басай а. (хәҙ. БР-ҙың Баймаҡ р-ны Оло Басай а.) — 17.11.1986, БАССР-ҙың Баймаҡ р-ны Ниғәмәт а.], ҡурайсы. БАССР‑ҙың атҡ....
ДИЯШ, Баҡалы р‑нындағы ауыл
ДИЯШ, Баҡалы р‑нындағы ауыл, Дияш а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.-Көнб. 14 км һәм Туймазы т. юл ст. Т. табан 60 км алыҫлыҡта Күсембәт й. (Сөн й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан....
ДМИТРИЕВ Александр Семёнович
ДМИТРИЕВ Александр Семёнович (26.8.1912, Сембер губернаһы Ундора а. — 30.11.1983, Өфө ҡ.), физиолог. Биология фәндәре докторы (1951), профессор (1952). БАССР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре...
ДМИТРИЕВ Дмитрий Алексеевич
ДМИТРИЕВ Дмитрий Алексеевич (23.2.1893, Смоленск губ. Рославль ҡ. – 21.8.1967, Өфө), актёр, эстрада артисы. РСФСР‑ҙың атҡ. (1955), БАССР‑ҙың халыҡ (1944) һәм атҡ. (1941) артисы. Театр эшмәкәрҙәре...
ДМИТРИЕВ Дмитрий Михайлович
ДМИТРИЕВ Дмитрий Михайлович (4.8.1961, Өфө), хирург. Мед. ф. д‑ры (2003). БР‑ҙың атҡ. табибы (2001). БДМИ‑ны (1984), Башҡ‑н дәүләт хеҙмәте һәм идара итеү акад. (1999) тамамлаған. 1985 й....
ДМИТРИЕВ Николай Константинович
ДМИТРИЕВ Николай Константинович (28.8.1898, Мәскәү — 22.12.1954, шунда уҡ), тел белгесе. СССР ФА‑ның мөхбир ағзаһы (1943), РСФСР‑ҙың Пед. фәндәре академияһы акад. (1945), филол. ф. д‑ры...
ДМИТРИЕВ Сергей Владимирович
ДМИТРИЕВ Сергей Владимирович (21.2.1961, Томск ҡ.), физик. Физика-матем. ф. д‑ры (2008). Томск ун‑тын тамамлағандан һуң (1983) шунда уҡ эшләй. 1985 й. алып Калинин, 1990 й. — Алтай техник...
