Список материалов
САВЧЕНКО Николай Иванович
САВЧЕНКО Николай Иванович (5.12.1896, Херсон губ. Новгородка а. — 22.2.1980, Омск ҡ.), невролог. Мед. ф. д‑ры (1947), проф. (1947). БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1944). Беренсе донъя һәм Граждандар һуғыштарында ҡатнашыусы. Томск ун‑тын тамамлағандан һуң (1925) шунда уҡ эшләй. 1931 й. алып Иркутск мед....
САВРОМАТТАР
САВРОМАТТАР, б.э.т. 7—4 бб. күсмә һинд‑иран ҡәбиләләре. Антик авторҙар (Геродот, Плиний, Псевдо‑Гиппократ, Страбон һ.б.) хеҙмәттәрендә телгә алына. Формалашыу өлкәһе Волга м‑н Дон йй. араһында булыуы ихтимал. Ғалимдарҙың күпселеге (М.Г.Мошкова, А.Х.Пшеничнюк, К.Ф.Смирнов һ.б.) С. килеп сығыуын Волга‑Дон...
САВРОМАТ МӘҘӘНИӘТЕ
САВРОМАТ МӘҘӘНИӘТЕ, иртә тимер быуат археологик мәҙәниәте. Б.э.т. 7—4 бб. ҡарай. Б.э.т. 7—4 бб. Евразия далаларында йәшәгән иран телле күсмә ҡәбиләләрҙең (ҡара: Савроматтар) грекса исеме б‑са аталған. Башҡортостан терр‑яһында С.м. 25‑кә яҡын ҡомартҡыһы (Ивановка ҡурғандары, Сиҙәм ҡурғандары һ.б.) билдәле....
САВОНЕНКО Нина Иосифовна
САВОНЕНКО Нина Иосифовна (12.4.1921, Өфө — 1996 й. февр., Ленинград өлк. Гатчина ҡ.), педиатр. Соц. Хеҙмәт Геройы (1969). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1942) Тихвин ҡ., 1944 й. алып Гатчина ҡ. мед. учреждениеларында эшләй: ҡала һаулыҡ һаҡлау бүлегендә, 1953 й. — ҡала дауаханаһында (балалар бүлеге мөдире,...
САВКИН, Бәләбәй р-нындағы ауыл
САВКИН, С и р е к л е, Бәләбәй р‑нындағы ауыл, Ермолкин а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 26 км һәм Аксаков т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 36 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 166 кеше; 1920 — 214; 1939 — 303; 1959 — 300; 1989 — 92; 2002 — 101; 2010 — 57 кеше. Сыуаштар, урыҫтар йәшәй (2002).
Ауылға...
САВИНДАР, дворяндар нәҫеле
САВИНДАР, С о в и н д а р, дворяндар нәҫеле. Өфө тармағына нигеҙ һалыусы — Ефим Иванович С. (?— 1640), Стародуб ҡ. сыҡҡан. 1622 й. Мәскәүҙә дворяндар исемлеге б‑са түләүле хәрби хеҙмәткә (поместье һәм аҡсалата эш хаҡына) алына һәм Өфөгә хеҙмәт итергә ебәрелә. 1626 й. Ольховое күле (Ағиҙел й. басс.)...
САВЕНКО Фёдор Калиникович
САВЕНКО Фёдор Калиникович [11.8. 1916, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Кохновка а. (БР‑ҙың Шишмә р‑ны) — 26.1.1987, Өфө], хужалыҡ эшмәкәре. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1932— 41 йй. Өфө р‑ны мәктәптәрендә уҡытыусы булып эшләй. 1944 й. алып Өфө р‑нының Бейғол а/с рәйесе, 1945 й. — ВКП(б) район ком‑тының хәрби...
САВЕЛЬЕВКА, Хәйбулла р‑нындағы ауыл
САВЕЛЬЕВКА, Хәйбулла р‑нындағы ауыл, Таналыҡ а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 32 км һәм Һары т. юл ст. (Ырымбур өлк.) Т.‑Көнс. табан 90 км алыҫлыҡта Киҙәташ й. (Урал й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 286 кеше; 1917 — 508; 1939 — 349; 1959 — 210; 1989 — 233; 2002 — 247; 2010 — 205 кеше....
САВЕЛЬЕВ-САС Александр Сергеевич
САВЕЛЬЕВ‑САС (Савельев) Александр Сергеевич (26.9.1932, БАССР‑ҙың Ауырғазы р‑ны Юламан а.), яҙыусы. РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1991). РФ Яҙыусылар союзы ағзаһы (1994). СДПИ‑ны тамамлаған (1968). 1955—92 йй. “Знамя коммунизма” (“Коммунизм байрағы”; ҡара: “Сельские нивы”), “Путь Родины” (“Ватан...
САВЕЛЬЕВ Дмитрий Евгеньевич
САВЕЛЬЕВ Дмитрий Евгеньевич (26.7.1971, Өфө), геолог. БР ФА проф. (2016), геол.‑минералогия ф. д‑ры (2015). БДУ‑ны тамамлаған (1997). 1995 й. алып Геология ин‑тында эшләй. Фәнни хеҙмәттәре Көньяҡ Уралдың офиолит ультрамафиттарын комплекслы өйрәнеүгә арналған. С. тарафынан хром мәғдәндәре ятҡылыҡтары...
САВЕЛЬЕВ Владимир Иванович
САВЕЛЬЕВ Владимир Иванович (18.6.1933, Богородицк ҡ.), инженер- механик. РСФСР‑ҙың (1989) һәм БАССР‑ҙың (1987) атҡ. машиналар эшләүсеһе. ӨАИ‑ны тамамлаған (1973). 1953 й. алып ӨМЭЗ‑дә эшләй: 1961 й. башлап цех нач., 1969 й. — производство нач., 1975 й. — баш инженер вазифаһын башҡарыусы; 1978—2003 йй....
САВЕЛЬЕВ Владимир Иванович
САВЕЛЬЕВ Владимир Иванович (18.6.1933, Богородицк ҡ. — 31.3.2019, Өфө), инженер‑механик. РСФСР‑ҙың (1989) һәм БАССР‑ҙың (1987) атҡ. машиналар эшләүсеһе. ӨАИ-ны тамамлаған (1973). 1953 й. алып ӨМЭЗ‑дә эшләй: 1961 й. башлап цех нач., 1969 й. – производство нач., 1975 й. – баш инженер вазифаһын башҡарыусы;...
САВАТ, спорт төрө
САВАТ, ф р а н ц у з б о к с ы, спорт төрө, ҡул м‑н һуғыу һәм аяҡ м‑н тибеү алымдары ҡулланылған ҡара‑ҡаршы көрәш (ырғытыу, ҡармап тотоу һәм быуыу алымдарын ҡулланмайынса). Башҡортостанда 20 б. 80‑се йй. аҙ. үҫешә. 1991 й. ӨАИ эргәһендә С.Г.Карпунов, Г.И.Мокеев етәкс. С. секцияһы асыла. 1993 й. респ....
САБЫРТМАЛЫ ТИФ
САБЫРТМАЛЫ ТИФ, э п и д е м и к с а б ы р т м а л ы т и ф, кешенең киҫкен инфекцион ауырыуы. Rickettsia Prowazekii тыуҙыра. Беренсел һәм рецидив (Брилл ауырыуы) С.т. айырыла. Ауырыу барышының осорҙары: башланғыс (4— 5 көн), көсәйеү (4—12 көн), һауыға башлау (2—4 аҙна). С.т. йөрөтөүселәрҙең (кейем һәм...
САБЫНЛЫҠТАР
САБЫНЛЫҠТАР, системалы рәүештә бесәнгә, сенажға, силосҡа, үлән онона йәки йәшел өҫтәмә аҙыҡҡа сабып алынған үҫемлектәр м‑н ҡапланған ер биләмәләре. Сәселгән һәм тәбиғи С. (ҡара: Тәбиғи мал аҙығы ерҙәре) айырыла. Сәселгән С. баҫыу һәм мал аҙығы сәсеү әйләнештәрендә йәки сәсеү әйләнешенән тыш, күп йыллыҡ...
САБЫҠ, Мишкә р‑нындағы ауыл
САБЫҠ, Мишкә р‑нындағы ауыл, Ҡайраҡ а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнб. 18 км һәм Загородная т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 98 км алыҫлыҡта Шаҙы й. (Бөрө й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 455 кеше; 1920 — 485; 1939 — 564; 1959 — 484; 1989 — 544; 2002 — 514; 2010 — 495 кеше. Мариҙар йәшәй (2002)....
САБЫҠ, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл
САБЫҠ, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл, Урғыш а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 37 км һәм Щучье Озеро т. юл ст. (Пермь крайы) К. табан 122 км алыҫлыҡта Ҡариҙел й. буйында, Павловка һыуһаҡлағысы эргәһендә урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 110 кеше; 1920 — 249; 1939 — 331; 1959 — 514; 1989 — 159; 2002 — 111 кеше....
САБЫЙҘАР ЙОРТО
САБЫЙҘАР ЙОРТО, етем балаларҙы, ата‑әсә ҡарауынан мәхрүм ҡалған балаларҙы, үҫешендә физик һәм психик тайпылыштар булған балаларҙы тәрбиәләү, уларға дауалау‑иҫкәртеү ярҙамы күрһәтеү, медик‑психологик‑пед. реабилитациялау өсөн тәғәйенләнгән учреждениелар. С.й. һаулыҡ һаҡлау органдары ҡарамағында, улар...
САБЛУКОВ Гордий Семёнович
САБЛУКОВ Гордий Семёнович (1804, башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 1803, Ырымбур губ. Стәрлетамаҡ өйәҙе Архангел з‑ды, хәҙ. БР‑ҙың Архангел р‑ны Архангел а., — 29.1.1880, Ҡазан), педагог‑миссионер, шәрҡиәтсе, тәржемәсе. Дини тәғлимәт канд. (1830). Өфө дини семинарияһын (1826) һәм Мәскәү дини акад. (1830) тамамлаған....
САБИТОВ Сәлих Ғиззәт улы
САБИТОВ Сәлих Ғиззәт улы [10.10. 1912, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Йәрәмкә а. (БР‑ҙың Шаран р‑ны) — 18.5.1979, Өфө, Йәрәмкәлә ерләнгән], Дан орд. тулы кавалеры. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1931 й. алып Йәрәмкәлә к‑зда эшләй. 1941 й. башлап Ҡыҙыл Армияла. Дек. алып Көнбайыш һәм 1‑се Украина фронттарында хеҙмәт...
