Список материалов
МОРАТ
МОРАТ, М о р а т С о л т а н (?— 1708, Ҡазан), Башҡорт ихтилалы (1704—11) етәкселәренең береһе. Өфө өйәҙе башҡорто (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, Күсем нәҫеленән булған Себер ханы). 1706 й. йәйендә баш күтәргән башҡорттар делегацияһы башында батша хөкүмәтенә ҡаршы бергәләп көрәшеү өсөн Төньяҡ Кавказ халыҡтары...
МОРАТ АБДАЛОВ
МОРАТ АБДАЛОВ, М о р а т А б р а л о в, М. А б т а л о в (1706—?), Крәҫтиәндәр һуғышында (1773— 75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Нуғай даруғаһы Бөрйән улусы Морат а. башҡорто. Батыр. Башҡорт ихтилалында (1755—56) ҡатнашыусы. 1773 й. дек. алып М.А. отряды (600‑гә яҡын кеше) Исәт провинцияһында...
МОРАТ Төхфәт Фәттәхетдин улы
МОРАТ (Моратов) Төхфәт Фәттәхетдин улы (21.1.1906, Ырымбур губ. Орск өйәҙе Ишембәт а. — 27.12.1944, Латвия ССР‑ы Будэниске а. янында), шағир. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1927 й. алып “Башкнига” ширҡәте мөхәррире, “Үктәбер” (ҡара: “Ағиҙел”) ж. хеҙм‑ре, 1936— 41 йй. Хәйбулла р‑нының Аҡъяр башҡ. урта мәктәбендә...
МОРАТ, археологик ҡомартҡы
МОРАТ, б.э.т. 12—3 мең йыллыҡтарға ҡараған археологик ҡомартҡы. Учалы р‑ны Оҙонкүл а. төньяҡҡа ҡарай 1 км алыҫлыҡта Оҙонкүл күленең көньяҡ-көнбайыш ярының киң морононда урынлашҡан. 1963—66 йй. Г.Н. Матюшин тарафынан асыла һәм өйрәнелә. 460 м2 ер ҡаҙылған. 20 меңдән ашыу әйбер, башлыса керамика ватыҡтары,...
МОРАТОВ Ғәйнетдин Ғабдрахман улы
МОРАТОВ Ғәйнетдин Ғабдрахман улы [20.11.1913, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Аблай а. (БР‑ҙың Саҡмағош р‑ны) — 6.6.1986, Өфө], Соц. Хеҙмәт геройы (1959). 1934—36 йй. Ағиҙел йылға пароходсылығының судно механигы. 1938 й. алып Тымыҡ океан пароходсылығының “Давыдов” боҙватҡысында механик. 1939 й. башлап Өфө НЭЗ‑ында...
МОРАТОВ Йәүҙәт Әхнәф улы
МОРАТОВ Йәүҙәт Әхнәф улы (8.1. 1951, БАССР‑ҙың Саҡмағош р‑ны Яңы Ҡалмаш а.), баянсы. БР‑ҙың халыҡ (1995), БАССР‑ҙың атҡ. (1989) артисы. Өфө сәнғәт уч‑щеһын (1971; Ф.М.Сиражитдинов класы), ӨДСИ‑не (1976; Р.Ғ.Рәхимов класы) тамамлаған. 1970 й. алып (өҙөклөктәр м‑н) Ғәскәров Ф. исемендәге халыҡ бейеүҙәре...
МОРАТША СЫРТЛАНОВ
МОРАТША СЫРТЛАНОВ, Крәҫ‑ тиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Ҡазан даруғаһы Ҡыр-Йылан улусы башҡорто. Шул уҡ улустың стар‑ шинаһы. 1759 й. башҡорттар делегацияһы составында С.‑Петербургҡа императрица Елизавета Петровнағабашҡ. ерҙәрен баҫып алыуҙы тыйыу т‑да хат алып бара....
МОРАТШИН Амран Миһран улы
МОРАТШИН Амран Миһран улы [20.9.1948, БАССР‑ҙың Йомағужа районы Мотай а. (БР‑ҙың Мәләүез районы) — 10.12.2018, Өфө ҡ.], инженер‑электрик. Техник фәндәр докторы (2006). РФ‑тың атҡаҙанған метрологы (1998). ӨНИ‑не тамамлаған (1973). 1975 й. алып БР‑ҙың Дәүләт төбәк стандартлаштырыу, метрология һәм һынау...
МОРАТШИН Риф Вәли улы
МОРАТШИН Риф Вәли улы (10.1. 1943, БАССР‑ҙың Учалы р‑ны Мулдаш а.), баянсы. РФ‑тың атҡ. артисы (2002), БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1977). Өфө сәнғәт уч‑щеһын (1970; Е.Л.Смирнов класы), ӨДСИ‑не (1985; З.Ғ.Исмәғилев класы) тамамлаған. 1960 й. алып Учалы р‑нының Иманғол а. клубы мөдире, 1961—62 йй....
МОРАТШИН Фларит Рәшит улы
МОРАТШИН Фларит Рәшит улы (13.1.1962, Өфө), юрист, дәүләт эшмәкәре. Юридик ф. д‑ры (2000). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1986) шунда уҡ эшләй. 1992 й. башлап Өфө юғары мәктәбе уҡытыусыһы. 1995 й. алып БР Президенты Хаки‑ миәтендә эшләй: хоҡуҡи экспертиза бүлеге мөдире, 1998 й. — Дәүләт- хоҡуҡ идаралығы...
МОРДВА МИЛЛИ-МӘҘӘНИ АВТОНОМИЯҺЫ
МОРДВА МИЛЛИ-МӘҘӘНИ АВТОНОМИЯҺЫ, БР мордваларының милли үҙаңын күтәреү, мордва телен һәм милли мәҙәниәтен һаҡлау, респ. халыҡтары араһында дуҫлыҡты пропагандалау һәм нығытыу маҡсаты м‑н булдырылған милли-мәҙәни берекмә. Стәрлетамаҡ ҡ. урынлашҡан. 1996 й. БР‑ҙың Респ. мордва (эрзя-муҡшы) милли-мәҙәни...
МОРДВА ТЕЛДӘРЕ
МОРДВА ТЕЛДӘРЕ, м у ҡ ш ы һ ә м э р з я т е л д ә р е, фин-уғыр телдәренә (волга төркөмө) ҡарай. Мордовияның дәүләт телдәре. Шулай уҡ Түб. Новгород, Ырымбур, Пенза, Һамар, Һарытау, Ульяновск һәм Силәбе өлк., БР‑ҙа, ТР‑ҙа, Сыуашстанда таралған. Һөйләшеүселәр һаны — 1153 меңгә яҡын кеше (2014). 2010...
МОРДВА ФОЛЬКЛОРЫ
МОРДВА ФОЛЬКЛОРЫ. Башҡортостан Республикаһы мордвалар фольклоры төрлө жанрлы булыуы м‑н характерлана. М.ф. христианлаштырыу процесы һәм оҙаҡ йылдар буйы полиэтник мөхиттә, башлыса башҡорттар, урыҫтар һәм сыуаштар араһында йәшәү йоғонто яһай. Шул уҡ ваҡытта М.ф. төрлө жанрҙарҙа күҙәтелгән мәжүсилек ҡараштары...
МОРДВАЛАР
МОРДВАЛАР, халыҡ, Мордовия‑ ның төп халҡы. М. һаны 1989 й. РСФСР‑ҙа — 1072,9 мең, Мордва АССР‑ында — 313,4 мең; 2002 й. РФ‑та — 843,4 мең, Мордовия Респ. — 283,9 мең, ошоға ярашлы 2010 й. — 744,2 мең һәм 333,1 мең кеше. 1989 й. БАССР‑ҙа М. һаны 31,9 мең, 2002 й. БР‑ҙа — 26 мең, 2010 й. — 20,3 мең кеше...
МОРДОВИЯ, РФ субъекты
МОРДОВИЯ, М о р д в а Р е с п у б л и к а һ ы, РФ субъекты. Көнсығыш Европа тигеҙлегенең көнсығышында, Ока һәм Сура йй. (Волга й. ҡушылдыҡтары) араһында урынлашҡан. Түбәнге Новгород, Сыуашстан, Ульяновск, Пенза, Рязань өлкәләре м‑н сиктәш. Баш ҡалаһы — Саранск. Юғары вазифалы кешеһе — республика башлығы....
МОРЕВ Николай Николаевич
МОРЕВ Николай Николаевич (25.7. 1917, Петроград губ. Павловск ҡ. — 5.8.1997, Өфө), Советтар Союзы Геройы (1943). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1939 й. алып Рыбинск, 1941 й. — Өфө моторҙар эшләү з‑дтарында эшләй. 1942 й. башлап Ҡыҙыл Армияла. 1943 й. июненән Воронеж һәм 1‑се Украина фронттарында хеҙмәт...
МОРМОНДАР
МОРМОНДАР, Һ у ң ғ ы к ө н д ә р и з г е л ә р е н е ң И и с у с Х р и с т о с с и р к ә ү е, протес‑ тантлыҡта барлыҡҡа килгән секталарҙың береһе. 1830 й. АҠШ‑та Д.Смит тарафынан ойошторолған. Дини тәғлимәт сығанаҡтары — Библия, “Мормон китабы”, “Аҫыл ынйы”, “Тәғлимәт һәм ғәһеттәр” тигән асылыштар...
МОРОГОВА Валентина Михайловна
МОРОГОВА Валентина Михайловна (4.2.1923, Вятка губ. Урма а. — 26.8.1988, Өфө), вирусолог. Мед. ф. д‑ры (1971), проф. (1983). БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1979), РСФСР‑ҙың атҡ. табибы (1983), СССР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1968). Горький мед. ин‑тын тамамлағандан һуң (1944) Киров эпидемиология һәм...
МОРОЗ Елена Александровна
МОРОЗ Елена Александровна (15.8. 1944, Һарытау ҡ.), пианист. Проф. (2009). РФ‑тың (2008) һәм БР‑ҙың (1992) атҡ. артисы. Ырымбур музыка уч‑щеһын (1964; М.В.Михайлова класы), Гнесиндар ис. Муз.‑пед. ин‑тының Өфө уҡыу‑консультация пунктын (1970; Л.И.Алексеева класы) тамамлаған. 1964 й. алып Ырымбур мәҙәни‑ағартыу...
