Список материалов
ХӨБӨТДИНОВ Рауил Низам улы
ХӨБӨТДИНОВ Рауил Низам улы (15.12.1928, Себер крайы Зимник а. — 5.8.1997, Октябрьский ҡ.), спортсы. Ауыр атлетика б‑са СССР‑ҙың спорт мастеры (1952). 1948—60 йй. армия спорт клубы өсөн сығыш яһай (Новосибирск ҡ.). Олимпия уйындарының көмөш призёры (1956). Европа һәм СССР чемп. (икеһе лә — 1957), СССР...
ХӨРӘФӘТ, ы р ы м
ХӨРӘФӘТ, ы р ы м, 1) тәбиғи булмаған күренештәргә ышаныу; мифологияның ҡушма өлөшө. Х. башҡорттарҙың анимистик, тотемистик һ.б. мәжүси ҡараштарын (ҡара: Исламға тиклемге дини инаныуҙар) сағылдыра. 2) кеше тормошондағы ваҡиғалар м-н билдәле күренештәрҙе мистикаға бәйләп юрау (ҡара: Һынамыш). Х. халыҡтың...
ХӨРӘФӘТИ ХИКӘЙӘ
ХӨРӘФӘТИ ХИКӘЙӘ, фольклор жанры, кешенең тәбиғи булмаған йән эйәһе м-н осрашыуы т-да ҡыҫҡа хикәйә. Һөйләүсенең үҙе йәки танышы м-н булған ваҡиға кеүек һүрәтләнә; уйҙырма хәл-ваҡиғаларҙы ысынбарлыҡ итеп һөйләү принцибы жанрҙың ойоштороусы эстетик башланғысы булып тора. Һөйләүсенең төп маҡсаты — көсөргәнешле...
ХӨСӘЙЕН ҠУРҒАНДАРЫ
ХӨСӘЙЕН ҠУРҒАНДАРЫ, 9—10 бб. археологик ҡомартҡыһы. Әбйәлил р-ны Хөсәйен а. көньяҡ-көнбайышҡа табан 3 км алыҫлыҡта Мүклекүл ярында урынлашҡан. 1965—66 йй. Н.А.Мәжитов тарафынан асылған һәм тикшерелгән. Тупраҡ өйөп яһалған ҡурғанлы ҡәберлектәр (диам. 5,5—12 м, бейеклеге 0,15—0,8 м) иҫәбенә инә. Ҡомартҡы...
ХӨСӘЙЕН, Белорет р-нындағы ауыл
ХӨСӘЙЕН, Белорет р-нындағы ауыл, Шығай а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.-Көнб. 30 км һәм Белорет т. юл ст. К.-Көнб. табан 29 км алыҫлыҡта Оло Рәз й. (Ағиҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 372 кеше; 1920 — 484; 1939 — 290; 1959 — 187; 1989 — 263; 2002 — 264; 2010 — 238 кеше. Башҡорттар йәшәй...
ХӨСӘЙЕН, Дәүләкән р-нындағы ауыл
ХӨСӘЙЕН, Дәүләкән р-нындағы ауыл, Ҡаҙырғол а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Дәүләкән т. юл ст. К.-Көнс. табан 41 км алыҫлыҡта Өршәк й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 298 кеше; 1920 — 228; 1939 — 253; 1959 — 342; 1989 — 240; 2002 — 321; 2010 — 304 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Яңы...
ХӨСӘЙЕНБӘК КӘШӘНӘҺЕ
ХӨСӘЙЕНБӘК КӘШӘНӘҺЕ, тарих һәм архитектура ҡомартҡыһы. 14 б. 1-се ярт. ҡарай. Шишмә р-ны Шишмә а. көньяҡ-көнсығышҡа табан Аҡзыярат күленең (Дим й. иҫке үҙәне) һыу баҫмай торған киртләсендә урынлашҡан. П.С.Паллас, Р.Г.Игнатьев, В.С.Юматов, В.В. Вельяминов-Зернов, Һ.В.Йосопов тарафынан тасуирланған, 20...
ХӨСӘЙЕНОВ Айҙар Гайдар улы
ХӨСӘЙЕНОВ Айҙар Гайдар улы (27.2.1965, БАССР-ҙың Ейәнсура р-ны Күгәрсен а.), шағир, драматург, тәржемәсе. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1999). БАХИ-ны (1987), М.Горький ис. Әҙәбиәт ин-тын (1995, Мәскәү) тамамлаған. 1989—90 йй. Яңы Өфө НЭЗ-ының “Нефтепереработчик” (“Нефть эшкәртеүсе”) гәз., 1996—98 йй. “Башҡортостан”...
ХӨСӘЙЕНОВ Әхәт Рәхмәтулла улы
ХӨСӘЙЕНОВ Әхәт Рәхмәтулла улы (5.8.1946, БАССР-ҙың Ҡырмыҫҡалы р-ны Үтәгән а.), актёр. БАССР-ҙың халыҡ (1990) һәм атҡ. (1984) артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1982). Өфө сәнғәт уч-щеһын тамамлағандан һуң (1966; И.Х.Йомағолов курсы) Салауат драма театры, 1968 й. алып (өҙөклөк м-н) БАДТ актёры....
ХӨСӘЙЕНОВ Ғайса Батыргәрәй улы
ХӨСӘЙЕНОВ Ғайса Батыргәрәй улы [10.4.1928, БАССР-ҙың Өфө кантоны Үтәгән а. (БР-ҙың Ҡырмыҫҡалы районы) — 27.7.2021, Өфө ҡ., тыуған ауылында ерләнгән], әҙәбиәт белгесе, яҙыусы. БР ФА академигы (1991), филология фәндәре докторы (1971), профессор (1972). БР-ҙың халыҡ яҙыусыһы (2008). РФ-тың (1992) һәм БАССР-ҙың...
ХӨСӘЙЕНОВ Ғайса Батыргәрәй улы
ХӨСӘЙЕНОВ Ғайса Батыргәрәй улы [10.4.1928, БАССР-ҙың Өфө кантоны Үтәгән а. (БР-ҙың Ҡырмыҫҡалы районы) — 27.7.2021, Өфө ҡ., тыуған ауылында ерләнгән], әҙәбиәт белгесе, яҙыусы. БР ФА академигы (1991), филология фәндәре докторы (1971), профессор (1972). БР-ҙың халыҡ яҙыусыһы (2008). РФ-тың (1992) һәм БАССР-ҙың...
ХӨСӘЙЕНОВ Зиннур Мирсәлихйән улы
ХӨСӘЙЕНОВ Зиннур Мирсәлихйән улы (25.4.1939, БАССР-ҙың Туймазы р-ны Аҙнағол а. – 1.7.2005, Төмән өлк. Нижнесортымский ҡсб), тау инженеры. Техник ф. д-ры (1999), проф. (2000). РФ Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡ. хеҙм-ре (1994), РФ-тың атҡ. нефть һәм газ сәнәғәте хеҙм-ре (1997), СССР-ҙың нефть...
ХӨСӘЙЕНОВ Марат Әсҡәт улы
ХӨСӘЙЕНОВ Марат Әсҡәт улы (15.5.1944, БАССР-ҙың Ҡырмыҫҡалы р-ны Һарт-Наурыҙ а. – 12.12. 2016, Өфө, БР-ҙың Ҡырмыҫҡалы р-ны Прибельский а. ерләнгән), хужалыҡ эшмәкәре. РФ-тың (2007) һәм БР-ҙың (2000) атҡ. транспорт хеҙм-ре, РФ-тың почётлы транспорт хеҙм-ре (2000). Мәскәү технология ин-тын тамамлаған (Өфө,...
ХӨСӘЙЕНОВ Мөхәмәтйән
ХӨСӘЙЕНОВ Мөхәмәтйән [1756, Ҡазан даруғаһы Ҡаршын улусы (БР-ҙың Кушнаренко р-ны) Солтанай а. — 17.7.1824, Өфө, Ырымбур губ. Өфө өйәҙе Өршәк-Мең улусы Иҫке Атйетәр а., хәҙ. БР-ҙың Ҡырмыҫҡалы р-ны Атйетәр а. ерләнгән], дин әһеле, Ырымбур мосолман диниә назараты мөфтөйө (1788—1824). Ахун (1785). Сәйет...
ХӨСӘЙЕНОВ Хөрмәт Хәмзә улы
ХӨСӘЙЕНОВ Хөрмәт Хәмзә улы (10.3.1920, АСБР‑ҙың Ете ырыу кантоны Яңы Ялсыҡай а., хәҙер БР-ҙың Көйөргәҙе районы Ялсыҡай а., — 2002 й. марты, Сәмәрҡәнд ҡ.), Дан орденының тулы кавалеры. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1937 й. башлап Өфө моторҙар заводында эшләй. 1940 й. алып Ҡыҙыл армияла. 1942 й. октябренән...
ХӨСӘЙЕНОВ Хөрмәт Хәмзә улы
ХӨСӘЙЕНОВ Хөрмәт Хәмзә улы (10.3.1920, АСБР‑ҙың Ете ырыу кантоны Яңы Ялсыҡай а., хәҙер БР-ҙың Көйөргәҙе районы Ялсыҡай а., — 2002 й. марты, Сәмәрҡәнд ҡ.), Дан орденының тулы кавалеры. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1937 й. башлап Өфө моторҙар заводында эшләй. 1940 й. алып Ҡыҙыл армияла. 1942 й. октябренән...
ХӨСӘЙЕНОВА Гөлнур Рауил ҡыҙы
ХӨСӘЙЕНОВА Гөлнур Рауил ҡыҙы (14.10.1959, БАССР-ҙың Учалы р-ны Ҡунаҡбай а.), фольклорсы. Филол. ф. д-ры (2017). БР-ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм-ре (2007). БДУ-ны тамамлағандан һуң (1983) ТТӘИ-лә эшләй (2002 й. алып бүлек мөдире), бер үк ваҡытта 1991 й. башлап А.М.Горький ис. Әҙәбиәт ин-тында (Мәскәү), 1994–97...
ХӨСӘЙЕНОВА Рита Игоревна
ХӨСӘЙЕНОВА Рита Игоревна (25.8.1968, БАССР‑ҙың Туймазы районы Татар‑Олҡан а.), генетик. Биология фәндәре докторы (2015). БР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2020). БДУ‑ны тамамлаған (1993). 1986 й. алып Ғ.Ғ.Ҡыуатов исемендәге Республика клиник дауаханаһында, 1993 й. — “Альмири” фирмаһы бәләкәй предприятиеһында...
ХӨСӘЙЕНОВА Физа Сәләх ҡыҙы
ХӨСӘЙЕНОВА Физа Сәләх ҡыҙы (27.9.1930, БАССР-ҙың Шишмә районы Бәрҫеүәнбаш а. — 13.8.2020, Өфө ҡ.), терапевт. Медицина фәндәре докторы (1973), профессор (1977). БР-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1993), БАССР-ҙың атҡаҙанған табибы (1983), СССР-ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1981). БДМИ-ны тамамлағандан һуң...
ХӨСӘЙЕНОВТАР
ХӨСӘЙЕНОВТАР, сауҙагәрҙәр, йәмәғәт эшмәкәрҙәре. Нәҫелде башлап ебәреүсе – Хөсәйен Ғөбәйҙуллин. Сәйет биҫтәһе татары. Ырымбур алыш‑биреш йортонда 3 кибетте ҡуртымға ала, ҡаҙаҡтар м-н сауҙа алып бара. 1816 й. Сәйет биҫтәһендә янған 5-се йәмиғ мәсетен үҙ аҡсаһына тергеҙә. Иң билдәлеһе Мөхәмәтғәли Х. (1804—1858),...
