Список материалов
МАЛЬЦЕВ Михаил Васильевич
МАЛЬЦЕВ Михаил Васильевич (10.7.1910, Дон ғәскәре өлкәһе Сельское а. — 19.10.1972, Ырымбур ҡ.), геолог‑нефтсе. Геология‑минералогия фәндәре кандидаты (1966). И.М.Губкин исемендәге Мәскәү нефть институтын тамамлаған (1937). 1940—49 йй. “Туймазанефть” тресының геология бүлеге начальнигы булып эшләй. Фәнни‑производство...
МАНШЫР НЕФТЬ ЯТҠЫЛЫҒЫ
МАНШЫР НЕФТЬ ЯТҠЫЛЫҒЫ, республиканың төньяҡ‑көнбайышында Дүртөйлө һәм Илеш райондары территорияһында урынлашҡан. Бөрө биләненең Саҡмағош валында контраст антиклиналь структураға тура килә. Оҙонлоғо 30 км, киңлеге 10 км. Ятыштары структуралы, көмбәҙле. Девон, тула һәм бобрик горизонттарының терриген...
МАРГАНЕЦ МӘҒДӘНДӘРЕ
МАРГАНЕЦ МӘҒДӘНДӘРЕ, сәнәғәт өсөн металл сығарыуға яраҡлы миҡдарҙа һәм берләшмәләрҙә марганец булған тәбиғи минераль ҡатламдар. Ултырма, вулканоген‑ултырма һәм гиперген (окисланыу зоналарында) генезислы була. Төп мәғдән минералдары: пиролюзит, браунит, гаусманит, манганит, вернадит, псиломелан, родонит,...
МАСЛОВ Андрей Викторович
МАСЛОВ Андрей Викторович (25.5.1957, Воронеж ҡ.), инженер‑геолог. РФА‑ның мөхбир ағзаһы (2006). Геология-минералогия фәндәре докторы (1998). В.А.Масловтың улы. Воронеж университетын тамамлағандан һуң (1979) Геология институтында эшләй (Өфө ҡ.). 1989 й. алып РФА Урал бүлексәһенең Геология һәм геохимия...
МАСЛОВ Виктор Алексеевич
МАСЛОВ Виктор Алексеевич (21.9.1926, Воронеж өлкәһе Ясная Поляна а. — 28.9.2015, Өфө ҡ.), геолог. Геология‑минералогия фәндәре докторы (1984). БАССР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1987). Воронеж университетын тамамлағандан һуң (1952) Геология институтында эшләй: 1964 й. башлап өлкән ғилми хеҙмәткәр, 1972—2000 йй....
МАТВЕЕВ Николай Васильевич
МАТВЕЕВ Николай Васильевич (22.10.1929, БАССР‑ҙың Өфө кантоны Воздвиженка а. — 12.8.1985, Баймаҡ ҡ.), быраулаусы. 1961—85 йй. “Башкиргеология” ПБ‑ның Баймаҡ геологик разведка партияһында быраулау мастеры булып эшләй. Подольск баҡыр колчеданы ятҡылығын, Юбилейный баҡыр колчеданы ятҡылығын асыуҙа ҡатнашҡан....
МАШАҠ СВИТАҺЫ
МАШАҠ СВИТАҺЫ, урта рифейҙың урындағы аҫҡы стратиграфик бүлексәһе. Машаҡ һыртындағы стратотибы буйынса А.И.Иванов айырып күрһәтә (1934). Ултырмалар А.И.Иванов, К.А.Львов, М.И.Гарань (бөтәһе лә — 1969), А.Ф.Ротару (1971), П.Н.Швецов (1972), В.И.Козлов (1979, 1983, 2003) һ.б. тарафынан тасуирлана. М.с....
МӘҒДӘН ЯТҠЫЛЫҠТАРЫ ГЕОХИМИЯҺЫ
МӘҒДӘН ЯТҠЫЛЫҠТАРЫ ГЕОХИМИЯҺЫ, м ә ғ д ә н г е о х и ‑ м и я һ ы, геохимияның мәғдән майҙандарында химик элементтарҙың тупланыуын һәм һибелеүен өйрәнгән бүлеге. Мәғдән ятҡылыҡтары геологияһы, минералогия, петрография, стратиграфия, тектоника һ.б. м‑н бәйле. М.я.г. төп мәсьәләләре: типоморф ятҡылыҡтар...
МӘҒДӘНЛЕ КОМПЛЕКС
МӘҒДӘНЛЕ КОМПЛЕКС, туранан-тура йәки ситләтеп мәғдәнләнеү м‑н бәйле булған ултырма, магматик, метаморфик, метасоматик тау тоҡомдарының тәбиғи берләшмәләре йыйылмаһы. Файҙалы ҡаҙылма ятҡылыҡтарының геол.‑сәнәғәт (сеймал табыу һәм яғыулыҡ әҙерләү сәнәғәтенең минераль сеймалға ҡарата хәҙ. талаптарына яуап...
МӘҠСҮТ МЕТАМОРФИК КОМПЛЕКСЫ
МӘҠСҮТ МЕТАМОРФИК КОМПЛЕКСЫ, юғары баҫымлы тау тоҡомдарының урындағы стратиграфик бүлексәһе. Йылайыр районы Мәҡсүт а. эргәһендә Д.Г.Ожиганов тарафынан айырып күрһәтелә (1941). А.А.Алексеев, С.С.Горохов, Н.Л.Добрецов, О.А.Захаров, Д.Д.Криницкий, В.М.Криницкая, В.И.Ленных, В.Н.Пучков һ.б. тарафынан өйрәнелә....
МӘРМӘР, тау тоҡомо
МӘРМӘР (гр. maјrmaros — ялтыр таш), метаморфик тау тоҡомо. Кальцит йәки доломиттан һәм кварц, слюда, ялан шпаты, амфибол ҡушылмаларынан тора. Структураһы тулыһынса кристаллы; текстураһы массивтан алып һыҙыҡлы һәм таплыға тиклем. Төрлө төҫлө. Эзбизташ һәм доломиттың яңынан кристаллашыуы ваҡытында төбәк...
МӘСӘҒҮТОВ Рим Хәким улы
МӘСӘҒҮТОВ Рим Хәким улы (20.8.1946, БАССР‑ҙың Дүртөйлө районы Исмаил а.), тау инженеры‑геолог. БР ФА‑ның мөхбир ағзаһы (2012), геология‑минералогия фәндәре докторы (2006), профессор (2008). РФ‑тың (2017) һәм БР‑ҙың (2000) атҡаҙанған геологы, Рәсәйҙең почётлы таусыһы (2011), ятҡылыҡты беренсе асыусы...
МӘСКӘҮ ЯРУСЫ
МӘСКӘҮ ЯРУСЫ (Мәскәү ҡ. исеменән), карбондың урта бүлегенең өҫкө бүлексәһе. Башҡорт ярусында ята, ҡасим ярусы м‑н ҡапланған. С.Н.Никитин тарафынан Мәскәү эргәһендә айырып күрһәтелә (1890). Диңгеҙ карбонаттарынан һәм терриген ултырмаларҙан тора. Фораминифер, мәрйен, брахиопод, бүздәк, энә тирелеләр,...
МӘҺӘҘИЕВ Басир Дәүләт улы
МӘҺӘҘИЕВ Басир Дәүләт улы (15.2.1933, БАССР‑ҙың Ейәнсура районы Абҙан а. — 2.6.2014, Өфө ҡ., тыуған ауылында ерләнгән), тау инженеры‑геолог. Геология‑минералогия фәндәре кандидаты (1974). БАССР‑ҙың атҡаҙанған геологы (1982). Д.Д.Мәһәҙиевтең ҡустыһы. Мәскәү төҫлө металдар һәм алтын институтын тамамлағандан...
МЕЗОЗОЙ
МЕЗОЗОЙ (мезо... һәм грексанан zōē — тормош), мезозой эратемаһы, мезозой эраһы, фанерозойҙың урта бүлексәһе. Эраның башы — 251 млн йыл, тамамланыуы — 65 млн йыл. Триас, юра һәм аҡбур системаларына (осорҙар) бүленә. М. хайуандар һәм үҫемлектәр донъяһы үҙгәрә: аммониттар һәм белемниттар, динозаврҙар эволюция...
МЕЙӘС АЛТЫН ПРИИСКЫЛАРЫ
МЕЙӘС АЛТЫН ПРИИСКЫЛАРЫ, Троицк өйәҙендә Мейәс й. һәм уның ҡушылдыҡтары Үрге һәм Түб. Ирәмәл, Ташҡутарған, Ҡара, Кейәлем һ.б. үрге ағымында урынлашҡан. 1798 й. алып Мейәс заводының шихмейстеры Е.И.Мечников алтын мәғдәне ятҡылығын (1797) асҡандан һуң эшләй башлай, һибелмә ятҡылыҡтарҙы үҙләштереү сәнәғәте...
МЕРГЕЛЬ, тау тоҡомо
МЕРГЕЛЬ, ултырма тау тоҡомо. 50—70% карбонаттан (кальцит һәм доломит) һәм 25—50% балсыҡтан тора. Минераль составы буйынса эзбиз һәм доломит М. бүленә. Ҡушылмаларына ҡарап саҡматаш, ҡомташ, күмер һ.б. төрҙәргә айырыла. Структураһы пелитоморфлы, алевропелитлы, псаммопелитлы (бөртөксәләренең үлсәме 0,001—2 мм);...
МЕРЗЛЯКОВ Владимир Филиппович
МЕРЗЛЯКОВ Владимир Филиппович (23.3.1949, БАССР‑ҙың Яңауыл районы Айбүләк а.), инженер‑нефтсе. Техник фәндәр докторы (2004). РФ Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994), БР‑ҙың атҡаҙанған нефтсеһе (2000), РФ‑тың почётлы нефтсеһе (1998). Ҡазан университетын тамамлаған (1972)....
МЕТАЛЛ БУЛМАҒАН ФАЙҘАЛЫ ҠАҘЫЛМАЛАР
МЕТАЛЛ БУЛМАҒАН ФАЙҘАЛЫ ҠАҘЫЛМАЛАР, тәбиғи рәүештә йәки эшкәртелгәндән һуң сәнәғәттә һәм төҙөлөштә, шулай уҡ уларҙан металл булмаған элементтар йәки уларҙың берләшмәләрен алыу өсөн ҡулланылған мәғдән булмаған файҙалы ҡаҙылмалар, янмай торған ҡаты тау тоҡомдары һәм минералдар. Металл һәм металл булмаған...
МЕТАЛЛОГЕНИЯ
МЕТАЛЛОГЕНИЯ, ваҡыт һәм арауыҡ эсендә файҙалы ҡаҙылмаларҙың барлыҡҡа килеүен һәм урынлашыу законлыҡтарын өйрәнгән геология бүлеге. Дөйөм һәм төбәк (боронғо платформалар, йыйырсыҡлы өлкәләр, ҡуҙғалыусан бүлкәттәр үҫешенең башланғыс этаптары һ.б.), экзоген һәм эндоген (файҙалы ҡаҙылмаларҙың һәм геол....
