Список материалов
МАРТЫНЕНКО Василий Борисович
МАРТЫНЕНКО Василий Борисович (20.10.1974, Бөрө ҡ.), геоботаник. БР ФА профессоры (2016), биология фәндәре докторы (2009). БР-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (2020). Воронеж урман‑техника академияһын тамамлаған (1996). 1999 й. алып Өфө биология институтында эшләй: 2003 й. башлап өлкән ғилми хеҙмәткәр, 2004 й. —...
МАРТЕМЬЯНОВ Владимир Семёнович
МАРТЕМЬЯНОВ Владимир Семёнович (9.9.1937, Топки ҡ. — 23.2.2012, Зеленоград ҡ.), физик‑химик. Химия фәндәре докторы (1987), профессор (1989). МДУ‑ны тамамлағандан һуң (1959) СССР ФА‑ның Химик физика институты филиалында (Мәскәү өлкәһе Черноголовка ҡсб) эшләй. 1971 й. алып БДУ‑ла: химик кинетика, 1979—90...
МАРС, планета
МАРС, Ҡояштан алыҫлығы б‑са дүртенсе урында торған планета. Ҡояштан уртаса алыҫлығы 228 млн км (1,52 а.б.). Сидерик әйләнеү периоды 687 тәүлек. Күсәре тирәләй әйләнеү периоды 24 сәғ. 37 минут. Әйләнеү күсәренең орбита буйлап хәрәкәте яҫылығына ауышлығы 64°48’; был планета климатының миҙгелгә бәйле мөһим...
МАРС, Кушнаренко р‑нындағы ауыл
МАРС, Кушнаренко р‑нындағы ауыл, Горький а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 31 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 89 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. – 80 кеше; 1959 – 199; 1989 – 136; 2002 – 119; 2010 – 78 кеше. Татарҙар, башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ пункты бар.
Ауылға 20 б....
МАРМЫЛЁВ, Өфө р‑нындағы ауыл
МАРМЫЛЁВ, Өфө р‑нындағы ауыл, Жуков а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 16 км һәм Дим т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 4 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 119 кеше; 1920 – 213; 1939 – 229; 1959 – 162; 1989 – 124; 2002 – 182; 2010 – 232 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ пункты бар. Ауылға яҡынса...
МАРКУШЕВ Михаил Вячеславович
МАРКУШЕВ Михаил Вячеславович (1.10.1959, Өфө), инженер‑механик. ӨАИ‑ны тамамлағандан һуң (1981) ӨАИ эргәһендәге “Тантал” махсус конструкторлыҡ‑технология бюроһында эшләй. 1990 й. алып Металдарҙың үтә һығылмалылығы проблемалары ин‑тында: өлкән ғилми хеҙм‑р, 1995 й. башлап сектор мөдире, 2007 й. — лаб....
МАРКСИСТИК ФИЛОСОФИЯ
МАРКСИСТИК ФИЛОСОФИЯ, диалектик һәм тарихи материализм (ҡара: Диалектика) т‑да К.Маркс м‑н Ф.Энгельс тәғлимәте. М.ф. төп ҡанундары: ижт. аңға ҡарата ижт. йәшәйештең алда булыуы; йәмғиәт структураһы — иҡт. базис (етештереү көстәре һәм мөнәсәбәттәре) һәм өҫҡорма (мәҙәниәт, сәйәсәт, хоҡуҡ); йәмғиәт тарихы...
МАРКС Карл Генрих
МАРКС Карл Генрих (5.5.1818, Трир ҡ., Пруссия — 14.3.1883, Лондон ҡ.), философ, иҡтисадсы, сәйәси эшмәкәр. Марксизмға нигеҙ һалыусы (ҡара: Марксистик философия). Философия докторы (1841). 1847 й. алып халыҡ‑ара Коммунистар союзы ағзаһы. М. менән Ф.Энгельс — 1‑се Интернационалдың (1864—76) ойоштороусылары...
МАРКОВА Елена Николаевна
МАРКОВА Елена Николаевна (1897 й. июне, Днепропетровск ҡ. — 2.3.1984, Ленинград ҡ.), психиатр. Медицина фәндәре докторы (1949). БАССР‑ҙың атҡаҙанған табибы (1945). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Днепропетровск медицина институтын тамамлаған (1922). 1924 й. алып Ульяновск өлкә психиатрия дауаханаһында бүлек...
МАРКЕТИНГ
МАРКЕТИНГ (ингл. market – баҙар, һатыу), баҙар мөнәсәбәттәре шарттарында предприятиелар һәм фирмаларҙың етештереү-һатыу һәм сауҙа эшмәкәрлегенең табыш алыуға йүнәлтелгән ойоштороу һәм идара итеү системаһы. М. функциялары: баҙарҙы тикшереү (талаптарҙы, ихтыяжды, конкуренцияны өйрәнеү, һатыуҙы күҙаллау),...
МАРИНО, ауыл, Нефтекама ҡ. составында
МАРИНО, М а р ь и н о, ауыл, 1969 й. алып Нефтекама ҡ. составында, Ташкин а/с ҡарай. Нефтекама ҡ. һәм т. юл ст. К.‑Көнб. табан 1 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 979 кеше; 1920 – 937; 1939 – 552; 1959 – 546; 1989 – 348; 2002 – 279; 2010 – 471 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Ауылға Ҡазан даруғаһы...
МАРИН, Илеш р‑нындағы ауыл
МАРИН, Илеш р‑нындағы ауыл, Андреевка а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 38 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т. табан 145 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 298 кеше; 1959 — 266; 1989 — 215; 2002 — 186; 2010 — 155 кеше. Мариҙар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ пункты, клуб бар. Ауылға 1929 й. Бөрө кантонында...
МАРИЙ ЭЛ
МАРИЙ ЭЛ Р е с п у б л и к а һ ы, М а р и р е с п у б л и к а һ ы, РФ субъекты. Көнсығыш Европа тигеҙлегенең көнсығышында Волга й. басс. урта өлөшөндә урынлашҡан. Киров өлк., Татарстан һәм Сыуашстан, Түб. Новгород өлк. м‑н сиктәш. Баш ҡалаһы – Йошкар‑Ола. Юғары вазифалы кешеһе – республика башлығы....
МАРИИНСКИЙ, Стәрлетамаҡ р‑нындағы ауыл
МАРИИНСКИЙ, Стәрлетамаҡ р‑нындағы ауыл, Отрада а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. Көнб. табан 5 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. – 850 кеше; 1959 – 133; 1989 – 545; 2002 – 361; 2010 – 1896 кеше. Башҡорттар, татарҙар, урыҫтар йәшәй (2002). Төп мәктәп, фельдшер‑акушерлыҡ пункты,...
МАРИИН ҠЫҘ БАЛАЛАР ГИМНАЗИЯҺЫ
МАРИИН ҠЫҘ БАЛАЛАР ГИМНАЗИЯҺЫ, 1860 й. Өфөлә 1‑се разрядлы Ырымбур ҡыҙ балалар уч‑щеһы булараҡ асыла, 1865 й. алып Өфө Мариин (императрица Мария Фёдоровна хөрмәтенә) ҡыҙ балалар гимназияһы. Халыҡ мәғарифы министрлығы һәм Императрица Мария учреждениелары ведомствоһы ҡарамағында тора. Уҡыу түләүле була...
МАРИҘАР
МАРИҘАР (үҙ атамаһы мари, марий), халыҡ, Марий Эл Респ. төп халҡы. М. һаны 1989 й. РСФСР‑ҙа — 643,7 мең, Мари АССР‑ында — 324,4 мең; 2002 й. РФ‑та — 604,3 мең, Марий Эл Респ. — 312,2 мең; 2010 й. — ошоға ярашлы 547,6 мең һәм 290,8 мең кеше. Башҡортостанда 1989 й. — 105,7 мең, 2002 й. — 105,8 мең, 2010...
МАРИ‑МӘНӘҮЕЗ, Илеш р‑нындағы ауыл
МАРИ‑МӘНӘҮЕЗ, Илеш р‑нындағы ауыл, Баҙытамаҡ а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 35 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т. табан 142 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 130 кеше; 1920 – 160; 1939 – 199; 1959 – 227; 1989 – 164; 2002 – 189; 2010 – 201 кеше. Мариҙар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Баҙытамаҡ урта...
МАРИ ФОЛЬКЛОРЫ
МАРИ ФОЛЬКЛОРЫ. Башҡортостан Республикаһы мариҙары фольклорының жанрҙары күп төрлө. Йомаҡтар (тушто), һынамыштар (пале- влак, палымаш), мәҡәл һәм әйтемдәр (тоштыен мут, калыкмут, туныктен ойлымо мут), хайуандар т‑да, тылсымлы һәм көнкүреш әкиәттәре (йомак, шоя, нуж), хөрәфәти хикәйәләр (ужмо-колмо,...
МАРИ ТЕЛЕ
МАРИ ТЕЛЕ, фин-уғыр телдәренең береһе (Волга төркөмө). Марий Эл Респ. дәүләт телдәренең береһе. Шулай уҡ Киров, Түб. Новгород, Свердловск өлк., Пермь крайында, БР‑ҙа, ТР‑ҙа, Удмуртияла һәм РФ‑тың башҡа төбәктәрендә таралған. Һөйләшеүселәр һаны 365 меңдән ашыу кеше (2010). 2010 й. БР‑ҙа М.т. (ялан‑көнсығыш)...
МАРИ БИКШЕГЕ, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл
МАРИ БИКШЕГЕ, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл, Яңы Килбаҡты а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнс. 37 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнс. табан 50 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 237 кеше; 1920 — 234; 1939 — 198; 1959 — 209; 1989 — 76; 2002 — 107; 2010 — 73 кеше. Мариҙар йәшәй (2002). Ауылға Уҫы даруғаһында...
