Список материалов
БАТЫРОВА Мазидә Рәйес ҡыҙы
БАТЫРОВА Мазидә Рәйес ҡыҙы (9.6.1946, Үзбәк ССР‑ы Ленинск ҡ.), архитектор. БР‑ҙың атҡаҙанған архитекторы (1995). Архитекторҙар союзы ағзаһы (1979). Новосибирск инженер‑төҙөлөш институтын тамамлағандан һуң (1971) “Роспроект” институтының Башҡортостан филиалы (Өфө ҡ.) архитекторы, архитекторҙар төркөмө...
БАТЫРОВА Банат Хәйрулла ҡыҙы
БАТЫРОВА Банат Хәйрулла ҡыҙы [16.12.1902, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Иҫке Муса а. (БР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны) — 19.7.1970, ш. уҡ р‑ндың Үтәгән а.], Соц. Хеҙмәт Геройы (1948). 1930 й. алып Ҡырмыҫҡалы р‑нының “Иҙел” к‑зында сөгөлдөрсө булып эшләй, 1935 й. — звено башлығы, 1963 й. — сөгөлдөрсөләр бригадаһы...
БАТЫРҠАЙ ИТКИНИН
БАТЫРҠАЙ ИТКИНИН, Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Уҫы даруғаһы Ғәйнә улусы Тонтортамаҡ а. (Пермь крайы Барҙым р‑ны) башҡорттарынан. Сотник. 1773 й. көҙ—ҡышында Әбдей Абдуллин, Әҙел Әшмәнев һәм Сәйфулла Сәйҙәшев м‑н берлектә Башҡортостандың төньяҡ‑көнбайышында баш...
БАТЫР, Фёдоровка р‑нындағы ауыл
БАТЫР, Фёдоровка р‑нындағы ауыл, Михайловка а/ с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 38 км һәм Мәләүез т. юл ст. Көнб. табан 62 км алыҫлыҡта Ашҡаҙар й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 688 кеше; 1920 — 753; 1939 — 513; 1959 — 540; 1989 — 468; 2002 — 458; 2010 — 441 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002)....
БАТЫР, спорт клубы
“БАТЫР”, Яңы Өфө нефть эшкәртеү заводының спорт клубы. Өфөлә 1961—99 йй. эшләй. Стадионы, спорт залы, саңғы базаһы, тренажёр залы була. Ауыр атлетика, еңел атлетика, ишкәк ишеү, өҫтәл теннисы, саңғы ярышы б‑са секциялар эшләй. 57 СССР һәм Рәсәй спорт мастеры әҙерләнгән. Клуб тәрбиәләнеүселәре араһында...
БАТЫР
БАТЫР (төрк. — баһадир, бәһлеүән), 1) төрки һәм монгол халыҡтарында хәрби ҡаҙаныштар өсөн бирелгән хөрмәтле исем. Башҡорттарҙа ырыу‑ҡәбилә вәкиле лә, ябай община ағзаһы ла Б. була алған (ҡара: Социаль структура). Б. һуғыштар һәм сапҡындар (ҡара: Барымта, Ҡарымта) ваҡытында яугирҙар отрядын етәкләгән,...
БАТЫЙ
БАТЫЙ, Батыу, Саинхан (яҡынса 1207, Монголия — 1256, Һарай‑Батыу ҡ.), хан, Алтын Урҙаға нигеҙ һалыусы. Сыңғыҙхандың ейәне. 1227 й. алып Жуси улусы (ҡара: Монгол империяһы) м‑н идара итә, 1229 й. Түбәнге Волга буйын һәм Көньяҡ Урал алдын яулап ала башлай. 1236 й. алып Волга буйы Болғарына, Дәшти Ҡыпсаҡҡа,...
БАТША ҺАРАЙЫ КРӘҪТИӘНДӘРЕ
БАТША ҺАРАЙЫ КРӘҪТИӘНДӘРЕ, Рәсәйҙә 12—18 бб. бөйөк кенәз, батша һәм батша ғаиләһе ағзалары ҡарамағында булған крәҫтиәндәр категорияһы. Натуралата йәки аҡсалата оброк түләгәндәр, һәр төрлө йөкләмәләр (рекрутлыҡ, ҡуна индереү, юл һ.б.) үтәгәндәр, дисәтинә йәки батшаның һөрөлгән ерен эшкәрткәндәр. 1753 й....
БАТУРИН Юрий Ефремович
БАТУРИН Юрий Ефремович (3.3.1936, БАССР‑ҙың Благовещен р‑ны Александровка а.), тау инженеры. Техник ф. д‑ры (1989), проф. (1991). РСФСР‑ҙың атҡ. нефть һәм газ сәнәғәте хеҙм‑ре (1987). Төмән өлк. почётлы нефтсеһе (1986). И.М.Губкин ис. Мәскәү нефтехимия һәм газ сәнәғәте ин‑тын тамамлағандан һуң (1959)...
БАТУРИН Юрий Ефремович
БАТУРИН Юрий Ефремович (3.3.1936, БАССР‑ҙың Благовещен р‑ны Александровка а. — 25.4.2019, Төмән ҡ.), тау инженеры. Техник ф. д‑ры (1989), проф. (1991). РСФСР‑ҙың атҡ. нефть һәм газ сәнәғәте хеҙм‑ре (1987), Төмән өлк. почётлы нефтсеһе (1986). И.М.Губкин ис. Мәскәү нефтехимия һәм газ сәнәғәте ин‑тын тамамлағандан...
БАТТАЛОВА Гәүһәр Тимерхан ҡыҙы
БАТТАЛОВА Гәүһәр Тимерхан ҡыҙы (22.12.1965, Өфө), тележурналист. БР‑ҙың атҡ. матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙм‑ре (2002). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1988) “Башҡортостан” ТРК ДУП‑ы балалар һәм үҫмерҙәр тапшырыуҙары мөхәррире, 1999—2010 йй. ижт.‑сәйәси тапшырыуҙарҙың баш мөхәррире, 2011 й. алып “Боронғо Өфө”...
БАТТАЛОВ Эдварт Миңләхмәт улы
БАТТАЛОВ Эдварт Миңләхмәт улы (4.3.1951, БАССР-ҙың Мәсетле р-ны Дыуан‑Мәсетле а.), химик. Химия ф. д‑ры (2008). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1974) Органик химия ин-тында эшләй (1993 й. алып өлкән ғилми хеҙм‑р). Фәнни хеҙмәттәре винил мономерҙары һәм олигомерҙарының радикаль полимерлашыуына, фотополимерлашыуға;...
БАТТАЛОВ Магомед‑Расул Вагидович
БАТТАЛОВ Магомед‑Расул Вагидович (13.6.1960, Буйнаҡ ҡ.), спортсы. Грек‑рим көрәше б‑са СССР‑ҙың халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1987). А.‑Б.В.Батталовтың ҡустыһы. ӨТСИ‑не тамамлаған (1997). “Зенит” ДСО‑һы йәмғиәте тәрбиәләнеүсеһе. 1982—87 йй. Гастелло Н.Ф. исемендәге спорт клубы өсөн сығыш яһай (тренерҙары...
БАТТАЛОВ Абдул-Басир Вагидович
БАТТАЛОВ Абдул-Басир Вагидович (21.5.1958, Буйнаҡ ҡ.), спортсы. Грек-рим көрәше б‑са СССР‑ҙың халыҡ-ара класлы спорт мастеры (1981), СССР‑ҙың атҡ. спорт мастеры (1988). М.-Р.В.Батталовтың ағаһы. ӨТСИ‑не тамамлаған (1992). “Хеҙмәт резервтары” ДСО‑һы (Өфө) тәрбиәләнеүсеһе. 1979—87 йй. Гастелло Н.Ф. исемендәге...
БАТТАЛ, Учалы р‑нындағы ауыл
БАТТАЛ, Учалы р‑нындағы ауыл, Озёрный а/ с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 87 км һәм Уралтау т. юл ст. К.‑Көнс. табан 39 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 221 кеше; 1920 — 222; 1939 — 196; 1959 — 206; 1989 — 242; 2002 — 344; 2010 — 316 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Төп мәктәп (Озёрный урта мәктәбе...
БАТРАКТАР
БАТРАКТАР, 18 б. — 20 б. башында Рәсәйҙә халыҡтың ялланып эшләгән соц. төркөмө. Фәҡирлеккә төшкән крәҫтиәндәр, кулак һәм алпауыт хужалыҡтарына ялланып, Б. әүерелгән. Билдәле бер эш күләменә ҡарап һәм ваҡытлы (ай, осор, йыл өсөн) түләүҙәр эшкә яллауҙың төп формалары булған. 19 б. аҙ. Б. Өфө губернаһында...
БАТРАК, Баҡалы р‑нындағы ауыл
БАТРАК, Баҡалы р‑нындағы ауыл, Яңы Урсай а/ с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 55 км һәм Туймазы т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 95 км алыҫлыҡта Ыҡ й. (Кама й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 437 кеше; 1920 — 639; 1939 — 535; 1959 — 337; 1989 — 115; 2002 — 107; 2010 — 39 кеше. Урыҫтар, татарҙар...
БАТМАН
БАТМАН, 1) 4,1 кг (Ҡазан Б.) һәм 131,04 кг (Ырымбур Б.) тиң ауырлыҡ үлсәме. Б. (нигеҙҙә, Ҡазан Б.) башҡорттар солоҡ ерҙәре (ҡара: Солоҡсолоҡ) өсөн яһаҡ түләгән. 2) Соҡоп яһалған алынмалы төплө һәм ҡапҡаслы ағас һауыт (диам. 25—30 см, бейеклеге 35—45 см; ҡара: Ағастан эшләнгән өй кәрәк‑ярағы). Нигеҙҙә,...
БАТИЩЕВ Владимир Яковлевич
БАТИЩЕВ Владимир Яковлевич (1.1.1947, Новотроицк ҡ.), рәссам. Рәссамдар союзы ағзаһы (1975). В.И.Суриков ис. Мәскәү художество ин‑тын тамамлағандан һуң (1974; педагогтары Н.А.Пономарёв, О.С.Савостюк) — Өфөлә, 1988 й. алып Мәскәүҙә эшләй. Портрет һәм тормошҡа бәйле һынлы сәнғәт оҫтаһы, урыҫ реалистик...
БАТИК
БАТИК (малай теленән), туҡыма биҙәү техникаһы, ш. уҡ биҙәлгән туҡыма үҙе. Ява утрауында барлыҡҡа килгән Б. традицион техникаһында нескә ҡатлам м‑н балауыҙҙан һүрәт төшөрөлә һәм туҡыма буяуға маныла, ул балауыҙ яғылмаған урындарҙы буяй. 20 б. Б. техникаһы ҡатмарлаштырыла, технологияһы камиллаштырыла —...
