Список материалов
ХОМЕНТОВСКИЙ Александр Степанович
ХОМЕНТОВСКИЙ Александр Степанович (24.3.1908, С.-Петербург — 14.3.1986, Ырымбур ҡ.), геолог. СССР ФА-ның мөхбир ағзаһы (1960), геол.-минералогия ф. д-ры (1954), проф. (1955). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Себер технология ин-тын тамамлаған (Томск ҡ., 1930). Фәнни эшмәкәрлеге Себерҙәге һәм Көньяҡ Уралдағы...
ХОМУТОВКА, Бишбүләк р-нындағы ауыл
ХОМУТОВКА, Бишбүләк р-нындағы ауыл, Дим а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 44 км һәм Приют т. юл ст. К.-Көнс. табан 84 км алыҫлыҡта Уҫылы й. (Өйәҙе й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 272 кеше; 1959 — 328; 1989 — 408; 2002 — 326; 2010 — 245 кеше. Урыҫтар, башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс...
ХОМЯКОВ Илларион Мартемьянович
ХОМЯКОВ Илларион Мартемьянович [17.11.1918, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Никольский а. (БР-ҙың Нуриман р-ны) – 20.3.2002, Өфө], геофизик, инженер-электрик. Техник ф. д-ры (1968), проф. (1971). Ҡаҙаҡ ССР-ының атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1968). Генерал-майор-инженер (1972). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы....
ХОНИНГЫЛАУ
ХОНИНГЫЛАУ (ингл. honing), металдарҙы ваҡ бөртөклө абразив йәки алмаслы ҡатламы булған металл ҡайраҡтар ярҙамында станоктарҙа ҡырҡыу юлы м-н эшкәртеү, абразив менән эшкәртеү төрө. Х. вибрациялы, ҡоро, электрохимик һ.б. төрҙәре айырыла. Х. “йөҙөп йөрөүсе” йәки “ҡаты” хонингылау эшләпәһе (хон) ҡулланыла....
ХОПРЕНИНОВ Пётр Спиридонович
ХОПРЕНИНОВ Пётр Спиридонович (?—17.5.1784), Ырымбур губернаһы казактарынан Уложенный комиссия депутаты. Сотник. Һамар ҡ. казагы. Ырымбур казак ғәскәрендәхеҙмәт итә. Комиссияға Һамар ҡ. һәм Яйыҡ, Һамар йй. буйлап урынлашҡан 20 ҡәлғә старшиналары һәм казактарынан эш хаҡын арттырыу, йөкләмәләрҙе кәметеү,казак...
ХОР КАПЕЛЛАҺЫ
ХОР КАПЕЛЛАҺЫ. 1969 й. Башҡорт филармонияһында Башҡ-н дәүләт Х.к. булараҡ ойошторола, 1991 й. алып БР Дәүләт Х.к., 1996 й. башлап БР Дәүләт академик Х.к. 2017 й. ойоштороусыһы, тәүге художество етәксеһе һәм баш дирижёры – Т.С.Сәйфуллин ис. бирелә. Беренсе концерты 1970 й. 12 апр., Рәсәй буйлап тәүге...
ХОР МУЗЫКАҺЫ
ХОР МУЗЫКАҺЫ, хор м-н башҡарыу өсөн тәғәйенләнгән музыка (ҡара: Вокаль музыка, Хорҙар). Х.м. башҡарыусы состав (a cappella, башлап йырлаусы м-н, музыка ҡоралына ҡушылып йырлау), тарихи формалашҡан күп тауышлылыҡ (полифония, гетерофония, гомофония) һ.б. б-са айырыла. Х.м. әҫәрҙәре үҙ аллы булырға йәки...
ХОРДАЛЫЛАР
ХОРДАЛЫЛАР (Chordata), икенсел ауыҙлы хайуандар тибы. Яҡынса 45 мең төрө билдәле, бөтә Ер шары буйлап таралған. Х. 3 ярым тибы айырыла: ҡарышлауыҡлы Х., йәки оболочниктар, башһөйәкһеҙҙәр һәм умыртҡалылар. БР-ҙа 430-ҙан ашыу умыртҡалы хайуан төрө асыҡланған. Х. өсөн арҡа һөйәге рәүешендәге быуынһыҙ күсәрле...
ХОРҘАР
ХОРҘАР (гр. choros), 1) вокаль музыканы инструменталь ҡоралдарға ҡушылып йәки уларһыҙ (a capрella) башҡарған проф. йәки һәүәҫкәр йыр коллективтары (ҡара: Үҙешмәкәр хорҙар). Тауыш составы б-са бер төрлө (ҡатын-ҡыҙ, ир-егет, балалар) һәм ҡатнаш (4 хор партияһын үҙ эсенә ала: сопрано, альт, тенор, бас);...
ХОРЕОГРАФИК МИНИАТЮРА
ХОРЕОГРАФИК МИНИАТЮРА, бейеү-сәхнә тамашаһының бәләкәй формаһы. Эстрадала бейеү ансамблдәре репертуарының нигеҙен тәшкил итә, балет театрында була. Башҡорт сәхнәһендә Х.м. 20 б. 30-сы йй. аҙ. — 40-сы йй. башында Опера һәм балет театры һәм Ғәскәров Ф. исемендәге халыҡ бейеүҙәре ансамбле ойошторолғандан...
ХОРЕОГРАФИЯ
ХОРЕОГРАФИЯ (гр. choreia — бейеү һәм ...графия), бейеү сәнғәте төрҙәре. Х. сәнғәтенең нигеҙен бейеүсенең көй ыңғайына ритмик хәрәкәтләнеүе тәшкил итә. Х. көнкүреш (бал һәм халыҡ бейеүҙәре) һәм сәхнә (эстрада бейеүе һәм балет) бейеүҙәре айырыла. Х. халыҡ бейеү ижады традицияларына нигеҙләнә. Революцияға...
ХОРЕОГРАФИЯ БЕЛЕМЕ БИРЕҮ
ХОРЕОГРАФИЯ БЕЛЕМЕ БИРЕҮ, хореография өлкәһендә белгестәр әҙерләү системаһы, хореографик эшмәкәрлек өсөн кәрәкле белем, оҫталыҡ һәм тәжрибә үҙләштереү процесы. Дөйөм (һәүәҫкәр эшмәкәрлек өсөн) һәм махсус (балетмейстерҙар, башҡарыусылар, педагогтар әҙерләү); урта һәм юғары Х.б.б. айырыла.
Башҡортостанда...
ХОСПИС
ХОСПИС, БР-ҙың Әбйәлил р-ны Асҡар үҙәк район дауаханаһындағы паллиатив ярҙам бүлеге. Салауат а. урынлашҡан. 2000 й. ойошторола, 2004 й. алып И.Х.Һиҙиәтов ис. хоспис, 2006 й. дауахана составына инә. Х. 15 койкаға иҫәпләнгән; 23 хеҙм-р, ш. иҫ. 1 табип һәм 8 урта мед. хеҙм-ре, эшләй (2010). 2009 й. 272...
ХОСУСИ ПРЕДПРИЯТИЕ
ХОСУСИ ПРЕДПРИЯТИЕ, үҙ аллы хужалыҡ итеүсе субъект, предприятиеның төп саралары, капиталы хужаһы һәм ойоштороусыһы булған индивидуаль шәхестең хосуси милек хоҡуҡтары нигеҙендә эшләй. Ғаилә пр-тиеһы Х.п. бер төрө булып тора, ЯСЙ, ААЙ һ.б. формала булыуы мөмкин. Хеҙмәтте файҙаланыу формаһы б-са шәхси...
ХОСУСИЛАШТЫРЫУ
ХОСУСИЛАШТЫРЫУ (лат. рrivatus – хосуси), дәүләт йәки муниц. милекте (предприятиелар йәки уларҙың бүлексәләре, биналар, ҡоролмалар, ҡорамалдар, лицензиялар, акциялар, ер фонды, торлаҡ фонды һ.б.) хосуси милеккәалыу. Илдә инвестиция һәм эшҡыуарлыҡ әүҙемлеген көсәйтеү, иҡтисадҡа дәүләт субсидияларын һәм...
ХОТИМЛЯ, Дәүләкән р-нындағы ауыл
ХОТИМЛЯ, Дәүләкән р-нындағы ауыл, Бик-Ҡарамалы а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Дәүләкән т. юл ст. К.-Көнс. табан 32 км алыҫлыҡта Суғарыш й. (Өршәк й. ҡушылдығы) башында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 490 кеше; 1920 — 579; 1939 — 551; 1959 — 247; 1989 — 178; 2002 — 229; 2010 — 221 кеше. Татарҙар йәшәй (2002)....
ХОТЯНОВСКИЙ Константин Дмитриевич
ХОТЯНОВСКИЙ Константин Дмитриевич (17.6.1937, Баҡы ҡ. — 16.7.2021, Стәрлетамаҡ ҡ.), актёр, режиссёр. БР‑ҙың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1996). Әзербайжан нефть һәм химия институтын (Баҡы ҡ., 1960), Б.В.Щукин исемендәге Театр училищеһын (Мәскәү ҡ., 1974; В.А.Эуфер курсы) тамамлаған. 1961 й. алып Аҡтүбә,...
ХОТЯНОВСКИЙ Константин Дмитриевич
ХОТЯНОВСКИЙ Константин Дмитриевич (17.6.1937, Баҡы), актёр, режиссёр. БР-ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1996). Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1965). Әзербайжан нефть һәм химия ин-тын (Баҡы, 1960), Б.В.Щукин ис. Театр уч-щеһын (Мәскәү, 1974; В.А.Эуфер курсы) тамамлаған. 1961 й. алып Аҡтүбә, Балашов, Березники,...
ХОХЛОВ Анатолий Иванович
ХОХЛОВ Анатолий Иванович (1.7. 1918, Ырымбур губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Бахмут утары, хәҙ. БР-ҙың Көйөргәҙе р-ны Бахмут а., — 4.2.1995, Өфө), Советтар Союзы Геройы (1945). Майор (1960). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Кесе лейтенанттар курсын тамамлаған (1944). 1936—39 йй. Бахмут урта мәктәбендә уҡытыусы булып...
ХОХРЯКОВ Виктор Иванович
ХОХРЯКОВ Виктор Иванович (13.7. 1913, Өфө — 20.9.1986, Мәскәү), актёр.СССР-ҙың(1973)һәм РСФСР-ҙың (1965) халыҡ, РСФСР-ҙың атҡ. (1953) артисы. Ленинград театр техникумын тамамлағандан һуң (1933; Н.В.Петров курсы) А.С.Пушкин ис. Харьков урыҫ драма театры, 1940 й. алып Үҙәк транспорт театры, 1953 й. —...
