Список материалов
МЕДИЦИНА ҒИЛМИ ЙӘМҒИӘТТӘРЕ
МЕДИЦИНА ҒИЛМИ ЙӘМҒИӘТТӘРЕ, медицина өлкәһендә тикшеренеү эштәре алып барған ғалимдарҙың һәм практик һаулыҡ һаҡлау эшселәренең ирекле берләшмәләре. Йәмғиәттә ағзалыҡ шәхси һәм коллектив нигеҙҙә бойомға ашырыла. Башҡортостанда 1882 й. Өфө табиптары йәмғиәте ойошторола, ул земство табиптарын, ветеринарҙарҙы...
МЕДИЦИНА ПРИБОРҘАРЫ
МЕДИЦИНА ПРИБОРҘАРЫ, ауырыуҙарҙы диагностикалау һәм дауалау өсөн файҙаланылған мәғлүмәттәрҙе үлсәү, анализлау, эшкәртеү, күрһәтеү, һаҡлау, ш. уҡ мед. системаларын көйләү өсөн тәғәйенләнгән техник яйланмалар. Ҡулланыу өлкәһе б‑са М.п. түбәндәге төркөмдәргә бүленә: йылылыҡ физикаһы, электр, магнит, оптик,...
МЕДИЦИНА ҮҘӘКТӘРЕ
МЕДИЦИНА ҮҘӘКТӘРЕ.
Башҡортостан медицина профилактикаһы үҙәге. Өфөлә урынлашҡан. 1921 й. Респ. санитар‑ағартыу йорто булараҡ нигеҙ һалына, 1989 й. алып Респ. һаулыҡ үҙәге, 1992 й. хәҙ. исемен йөрөтә. Составына ойоштороу‑методика, ойоштороу һәм дауалау‑иҫкәртеү ойошмалары м‑н профилактика эшен координациялау,...
МЕДИЦИНА‑ГЕНЕТИКА КОНСУЛЬТАЦИЯҺЫ
МЕДИЦИНА‑ГЕНЕТИКА КОНСУЛЬТАЦИЯҺЫ, халыҡҡа нәҫел ауырыуҙарын иҫкәртеүгә йүнәлтелгән махсус мед. ярҙамы күрһәтеүсе мед. учреждениеһы. М.‑г.к. дөйөм профиллегә (эре күп профилле дауалау учреждениелары эргәһендә терр. принцип б‑са ойошторолған йәиһә үҙ аллы) һәм махсуслашҡанға (эре ғилми‑тикшеренеү мед....
МЕДИЦИНА‑САНИТАРИЯ БҮЛЕКТӘРЕ
МЕДИЦИНА‑САНИТАРИЯ БҮЛЕКТӘРЕ, сәнәғәт, төҙөлөш һәм транспорттың эре пр‑тиелары эшселәренә мед. ярҙамы күрһәтеү өсөн тәғәйенләнгән дауалау‑иҫкәртеү учреждениелары комплекстары. М.‑с.б. эшмәкәрлеген ойоштороу, үҙгәртеп ҡороу һәм финанслау пр‑тиелар аҡсаһы иҫәбенә башҡарыла. М.‑с.б. составына цех участкалары...
МЕНИНГОКОКК ИНФЕКЦИЯҺЫ
МЕНИНГОКОКК ИНФЕКЦИЯҺЫ, кешенең инфекцион ауырыуы, һауа аша йоға. Тыуҙырыусыһы: юғары һәм түбән т‑ратураларға, ҡояш яҡтыһына аҙ тотороҡло Neisseria meningitidis бактериялары. Инфекция сығанағы: ауырыуҙар һәм бактерия йөрөтөүселәр. Йышыраҡ 14 йәшкә тиклемге балалар ауырый (ауырыу осраҡтарының 80%‑ында...
МИАСТЕНИЯ
МИАСТЕНИЯ (грек. my¼(s) — мускул һәм asthe¼neia— көсһөҙлөк, хәлһеҙлек), Э р б — Г о л ь д ф л а м а у ы р ы у ы, аутоиммун нервы‑мускул ауырыуы. Тыумыштан булған һәм тормошта барлыҡҡа килгән М. айыралар. М. үҫешендә аутоиммун процестар ҙур урын тота, М. м‑н ауырыусыларҙың мускул туҡымаһында һәм боғаҡ...
МИГРЕНЬ
МИГРЕНЬ, г е м и к р а н и я, ғәҙәттә, баштың ярты яғының ауыртыуы, өйәнәк. Ауралы М. (ассоциатив), йәғни өйәнәккә тиклем фокаль неврологик симптомдар комплексы күҙәтелә, һәм аураһыҙ М. (ябай) айырыла. Церебраль активлаштырыу механизмдары һәм баш мейеһе тамырҙарының киҫкен киңәйеүе, мейегә ҡан үтеүенең...
МИКРОСПОРИЯ
МИКРОСПОРИЯ, ҡ ы р ҡ ы л с а н, кеше һәм хайуандарҙың башлыса тән тиреһе һәм сәстәре зарарлана торған бәшмәк ауырыуы. М. төп ике төр тыуҙырыусыны айыралар: Microsporum canis, кешеләр һәм хайуандар ауырыуын тыуҙыра (зоофил М.) һәм Microsporum ferrugineum, фәҡәт кешене зарарлай (антропофил М.). Башҡортостанда...
МИРОНЕНКОВА Жанна Викторовна
МИРОНЕНКОВА Жанна Викторовна (25.12.1963, Өфө), провизор. Фарм. ф. д‑ры (2007). БР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2015). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1986) шунда уҡ эшләй: 1992 й. алып уҡытыусы, 1994 й. — фармацияға идара итеү һәм иҡтисад каф. мед. һәм фарм. тауарҙарын өйрәнеү ғилеме б‑са курс мөдире. Фәнни...
МОКЕЕВА Екатерина Геннадьевна
МОКЕЕВА Екатерина Геннадьевна (20.9.1975, Өфө ҡ.), спорт медицинаһы табибы. Медицина фәндәре докторы (2010). Г.И.Мокеевтың ҡыҙы. БДМУ‑ны тамамлағандан һуң (1998) 2005 й. тиклем Республика табип‑физкультура диспансерында, бер үк ваҡытта 1999—2010 йй. һәм 2017 й. башлап ӨДАТУ‑ла (2022 й. ноябренән ӨФТУ)...
НАРКОМАНИЯ
НАРКОМАНИЯ (гр. narkē — ҡатып ҡалыу, ойоу һәм mania — аҡылһыҙлыҡ, көслө дәрт), наркотик ҡулланыуға тыйып торғоһоҙ теләк м‑н бәйле хроник ауырыуҙар төркөмө. Опий, каннабиоид (нәшә), кокаин, седатив, йоҡо дарыуҙарын, галлюциногендарҙы саманан артыҡ ҡулланыу һ.б. Н. төрҙәрен айыралар. Булышлыҡ итеүсе факторҙар:...
НӘҪЕЛ АУЫРЫУҘАРЫ
НӘҪЕЛ АУЫРЫУҘАРЫ, г е н е т и к а у ы р ы у ҙ а р, күҙәнәктәрҙең генетик материалы (хромосома, гендар һәм геном мутациялары) үҙгәреүе һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килгән һәм нәҫелгә күсә торған патологик хәлдәр. Тәбиғәттең физик (радиация), биологик (вирустар) һәм химик (пестицидтар, гербицидтар, ҡайһы бер...
НЕВРОЗДАР
НЕВРОЗДАР (невр... һүҙенән), н е в р о т и к ҡ а ҡ ш а у, үҙенсәлекле эмоциональ‑аффектив һәм соматик-вегетатив билдәләр аша беленгән психоген нервы‑психик боҙолоштар. Нервы системаһында күҙгә күренгән патоморфол. үҙгәрештәрҙең, психотик билдәләрҙең (һаташыу, галлюцинация, үҙ‑үҙеңде тотоуҙа яңылышыу)...
НЕВРОЛОГИЯ
НЕВРОЛОГИЯ (невро... һәм ...логия), нормала һәм патологияла нервы системаһының төҙөлөшө һәм функциялары, уның фило‑ һәм онтогенетик үҫеше законлыҡтары т‑дағы мед.-биол. фән. Клиник Н. (невропатология) — нервы ауырыуҙары этиологияһын, патогенезын һәм клиник сағылышын өйрәнеүсе, уларҙы диагностикалау,...
НЕЙРОДЕРМИТ
НЕЙРОДЕРМИТ, д и ф ф у з д е р м а т и т (нейро... һәм гр. derma — тире), тән тиреһенең нәҫелдән килеү сәбәпле хроник ҡабатланып торған шешеү ауырыуы. Сикле һәм диффуз Н. айырыла. Булышлыҡ итеүсе факторҙар: аллергик реакцияларға нәҫелдән килгән бирешеүсәнлек, экзо‑ һәм эндоген ярһытҡыстар тәьҫире, нервы...
НЕЙРОЛИНГВИСТИК ПРОГРАММАЛАУ
НЕЙРОЛИНГВИСТИК ПРОГРАММАЛАУ, психотерапия һәм ғәмәли психология йүнәлеше. Нейрофизиология, психолингвистика, кибернетика һ.б. ҡаҙаныштарын файҙалана. 20 б. 70‑се йй. үҫеш ала. Н.п. нигеҙендә кеше мейеһе һәм компьютер функциялары оҡшашлығында төҙөлгән кешенең психик процестары һәм тәртибенең моделе...
НЕЙРОХИРУРГИЯ
НЕЙРОХИРУРГИЯ (нейро... һәм хирургия), медицинаның үҙәк һәм периферик нервы системаһы ауырыуҙарын һәм зарарланыуын өйрәнеүсе, уларҙы диагностикалау һәм хирургик дауалау ысулдарын эшләүсе бүлеге. Башҡортостанда тәүге нейрохирургик операциялар 20 б. 30‑сы йй. аҙ. Өфө физиатрия ғилми‑тикшеренеү ин‑тында...
НЕОНАТОЛОГИЯ
НЕОНАТОЛОГИЯ (лат. neonatus — яңы тыуған бала һәм ...логия), яңы тыуған балаларҙың физиол. һәм патология үҙенсәлектәрен, баланың торошона йөклөлөк һәм бала табыу барышының тәьҫирен өйрәнеүсе һәм беренсе 28 тәүлеген йәшәгән балаларҙы тәрбиәләп һауыҡтырыу, уларҙың ауырыуҙарын диагностикалау, дауалау һәм...
НЕРВЫ АУЫРЫУҘАРЫ
НЕРВЫ АУЫРЫУҘАРЫ, нервы системаһының органик (структур) һәм функциональ үҙгәрештәренә бәйле ауырыуҙар. Патологик процестың ҡайһы урында барыуына ҡарап — баш, арҡа мейеһенең йәки периферик нервыларҙың изоляцияланған Н.а., үҙәк һәм периферик нервы системаһының төрлө бүлкәттәрен процесҡа йәлеп итеп таралған...
