Список материалов
БАЙЫШЕВ Фәнил Нафиҡ улы
БАЙЫШЕВ Фәнил Нафиҡ улы (15.1.1956, БАССР‑ҙың Балаҡатай р‑ны Монас а. — 6.1.1993, Өфө), тел белгесе. Тарих ф. канд. (1992). ЛДУ‑ны тамамлағандан һуң (1983) Йемен Респ. тәржемәсе булып эшләй, 1987 й. алып ТТӘИ‑лә (1992 й. башлап өлкән ғилми хеҙм‑р). Р.Ф.Фәхретдиновтың тормошо һәм эшмәкәрлеге б‑са хеҙмәттәр,...
БАЙЫШЕВА Зилә Вәғиз ҡыҙы
БАЙЫШЕВА Зилә Вәғиз ҡыҙы (25.5.1961, Өфө), тел белгесе. Филол. ф. д‑ры (2008). БР‑ҙың атҡ. уҡытыусыһы (1999). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1983) 26‑сы урта мәктәп (Өфө) уҡытыусыһы. 1988 й. алып — ӨЮИ‑ла, 2005 й. — Ырымбур ун‑тының Өфө филиалында, 2009 й. — БДУ‑ның Хоҡуҡ ин‑тында эшләй. Фәнни тикшеренеүҙәре...
БАКАЛАВРИАТ
БАКАЛАВРИАТ, юғары белем системаһында тәүге баҫҡыс. “Бакалавр” дәрәжәһе база юғары белем программаһын (4 йыл) үҙләштергәндән һуң бирелә һәм магистр дәрәжәһе (ҡара: Магистратура) алыр өсөн уҡыуҙы дауам итеү хоҡуғын бирә. Күп кенә сит илдәрҙә (АҠШ, Англия һ.б.) бакалавр — ун‑т тамамлағандан һуң алынған...
БАКАЛОВ Андрей Борисович
БАКАЛОВ Андрей Борисович (7.4.1969, Өфө), спортсы. Велосипед спорты б-са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1994). “Ағиҙел” олимпия әҙерлеге үҙәге тәрбиәләнеүсеһе (тренеры Р.Н.Латипов). Рәсәй чемп. (1991—94). СССР халыҡтары спартакиадаһының бронза призёры (1991). Гвианала (1991), Францияла (1991),...
БАКАЛОВКА, Хәйбулла р‑нындағы ауыл
БАКАЛОВКА, Хәйбулла р‑нындағы ауыл, Таналыҡ а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 32 км һәм Һары т. юл ст. (Ырымбур өлк.) Т.‑Көнс. табан 90 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 193 кеше; 1959 — 294; 1989 — 302; 2002 — 369; 2010 — 353 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Подольск урта мәктәбе...
БАКИЧ Андрей Степанович
БАКИЧ Андрей Степанович (19.12.1878, Черногория — 25.5.1922, Новониколаевск ҡ.; башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 1922 й. ғин., Кяхта ҡ.), Аҡтар хәрәкәте эшмәкәре. Ген.‑лейт. (1920). 1904—05 йй. урыҫ‑япон, Беренсе донъя һәм Граждандар һуғыштарында ҡатнашыусы. Одесса пехота юнкерҙар уч‑щеһын тамамлаған (1902)....
БАКЛАНОВ Пётр Яковлевич
БАКЛАНОВ Пётр Яковлевич (5.7.1946, БАССР‑ҙың Фёдоровка районы Георгиевка а.), иҡтисади географ, иҡтисадсы. РФА академигы (2003), география фәндәре докторы (1987), профессор (1990). РФ‑тың атҡаҙанған географы (2021). МДУ‑ның география (1971) һәм иҡтисад (1972) факультеттарын тамамлаған. 1965—66 йй. Салауат...
БАКЛАНОВ Юрий Григорьевич
БАКЛАНОВ Юрий Григорьевич (22.6.1937, Өфө), хужалыҡ эшмәкәре. БАССР‑ҙың атҡ. төҙөүсеһе (1985), БР‑ҙың атҡ. машиналар эшләүсеһе (1997). Бөтә Союз ситтән тороп уҡыу т. юл транспорты инженерҙары ин‑тын тамамлаған (Мәскәү, 1982). 1960 й. алып ӨПЭПБ‑ла эшләй: 1977 й. башлап капиталь төҙөлөш б‑са ген. дир....
БАКТЕРИАЛЬ АШЛАМАЛАР
БАКТЕРИАЛЬ АШЛАМАЛАР, а.х. культуралары өсөн файҙалы тупраҡ микроорганизмдары булған препараттар. Б.а. м‑н эшкәртелгән орлоҡтарҙы сәскән саҡта үҫемлектәрҙең тамыр зонаһында тупраҡтағы биохимик процестарҙы көсәйтеүсе микроорганизмдар сығанағы барлыҡҡа килә, был а.х. культураларының уңдырышлылығын һәм...
БАКТЕРИЯЛАР
БАКТЕРИЯЛАР (гр. baktērion — таяҡса), микроскопик, башлыса бер күҙәнәкле организмдар төркөмө. Б. прокариоттар батшалығына инә һәм грамкиреләргә, грамыңғайҙарға, микоплазмаларға һәм архебактерияларға бүленә. Бактериаль күҙәнәктәр сфера (коктар), цилиндр (бациллалар, псевдомонадалар һ.б.), спираль (вибриондар,...
БАҠАЙ, Кушнаренко р‑нындағы ауыл
БАҠАЙ, Кушнаренко р‑нындағы ауыл, Баҡай а/ с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 25 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 83 км алыҫлыҡта Сәрмәсән й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1394 кеше; 1920 — 1552; 1939 — 1667; 1959 — 1050; 1989 — 647; 2002 — 541; 2010 — 446 кеше. Татарҙар, башҡорттар йәшәй (2002)....
БАҠАЛДЫ, Архангел р‑нындағы ауыл
БАҠАЛДЫ, Архангел р‑нындағы ауыл, Баҡалды а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 11 км һәм Приуралье т. юл ст. К.‑Көнс. табан 16 км алыҫлыҡта Баҫыу й. (Инйәр й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 566 кеше; 1920 — 1255; 1939 — 816; 1959 — 709; 1989 — 693; 2002 — 670; 2010 — 621 кеше. Башҡорттар,...
БАҠАЛЫ ҠУРҒАНДАРЫ
БАҠАЛЫ ҠУРҒАНДАРЫ, Сейәлек мәҙәниәте археологик ҡомартҡыһы. 9—11 бб. ҡарай. Борай р‑ны Баҡалы а. төньяҡҡа табан 1 км алыҫлыҡта Ҡыҙғын й. (Тере Танып й. ҡушылдығы) уң ярында урынлашҡан. 1967 й. А.Х.Пшеничнюк тарафынан асыла һәм өйрәнелә, 1990 й. ИИЯЛ (етәксеһе Г.Н.Гарустович) экспедицияһы тикшерә. Тупраҡ...
БАҠАЛЫ РАЙОНЫ
БАҠАЛЫ РАЙОНЫ, БР‑ҙың көнбайышында урынлашҡан. Төньяҡ‑көнсығышта — Илеш, көнсығышта — Саҡмағош, көньяҡта Шаран р‑ндары, көнбайышта ТР м‑н сиктәш. 1930 й. 20 авг. ойошторола, район составына Бәләбәй кантоны улустары инә (ҡара: Административ район). 1963 й. 1 февр. бөтөрөлә, терр‑яһы Туймазы р‑ны составына...
БАҠАЛЫ СПИРТ ЗАВОДЫ
БАҠАЛЫ СПИРТ ЗАВОДЫ, Баҡалы р‑ны Иҫке Маты а. урынлашҡан. 1850 й. нигеҙ һалына, 1959 й. алып Б.с.з., 1998 й. — ДУП, 2004 й. ябыла. Завод составына (1999) игенде өҫтәлмә эшкәртеү цехы; ҡайнатыу, әсетеү, аппарат бүлектәре; һыуҙы химик әҙерләү цехы булған ҡаҙанлыҡ бүлмәһе ингән. 1999 й. 143 кеше эшләгән;...
БАҠАЛЫ СҮС ЗАВОДЫ
БАҠАЛЫ СҮС ЗАВОДЫ, төрлө сортлы киндер сүсе, төҙөлөш сүбәге етештереү пр‑тиеһы. 1932 й. Баҡалы р‑нында (ҡара: Пенькозавод ауылы) нигеҙ һалына, 1999 й. алып ДУАХП, 2001 й. — ФДУП, 2010 й. ябыла. Завод составына етештереү һәм лаб. корпустары, сеймал йорто, үлсәү хужалығы, склад биналары, автотрактор паркы...
БАҠАЛЫ УРТА МӘКТӘБЕ №1
БАҠАЛЫ УРТА МӘКТӘБЕ №1, Баҡалы р‑ны. 1907 й. ҡала училищеһы булараҡ нигеҙ һалына, 1918 й. алып 2‑се баҫҡыс мәктәбе, 1930 й. — колхоз йәштәре мәктәбе, 1934 й. — тулы булмаған урта мәктәп (1932—37 йй. өлгөлө), 1935 й. хәҙерге статусын ала, 1967 й. алып хәҙерге исемен йөрөтә. Уҡытыу оҫтаханалары, А.В.Коновалов...
БАҠАЛЫ, ауыл, Баҡалы р‑ны үҙәге.
БАҠАЛЫ, ауыл, Баҡалы р‑ны (1930—63 йй. һәм 1964 й. алып) һәм Баҡалы а/ с үҙәге. Өфөнән Т.-Көнб. 175 км һәм Туймазы т. юл ст. Т. табан 75 км алыҫлыҡта Сөн й. буйында, Бәләбәй—Николаевка—Туймазы—Баҡалы, Кушнаренко—Саҡмағош—Баҡалы, Баҡалы—Үрге Йәркәй автомобиль юлдарында урынлашҡан. Халҡы (мең кеше): 1906 й. —...
БАҠАЛЫ, Борай р‑нындағы ауыл
БАҠАЛЫ, Борай р‑нындағы ауыл, Кәшкәләү а/ с ҡарай. Район үҙәгенән Көнс. 18 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.-Көнс. табан 86 км алыҫлыҡта Кизгән й. (Тере Танып й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 736 кеше; 1920 — 788; 1939 — 658; 1959 — 715; 1989 — 356; 2002 — 255; 2010 — 195 кеше. Башҡорттар,...
БАҠРА
БАҠРА (Agrostemma), ҡәнәфер һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 3 төрө билдәле, Евразияның уртаса бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда сәсеү Б. үҫә. Бер йыллыҡ йомшаҡ төклө үлән. Һабағы төҙ, бейеклеге 30—80 см. Япраҡтары ҡапма‑ҡаршы, ҡыяҡ йәки ҡыяҡ‑ланцет. Сәскәһе ҡуйы ал, һабаҡ осонда, яңғыҙ һәм...
