Список материалов
ФЁДОРОВ Евгений Александрович
ФЁДОРОВ Евгений Александрович (15.1.1897, Ковен губ. Видзы а. — 2.4.1961, Ленинград), яҙыусы. Бала сағы Ырымбур губ. Верхнеурал өйәҙе Магнитная станицаһында үтә. Граждандар һуғышы осоронда В.И.Чапаев командалығындағы бригада составында эскадрон командиры булып хеҙмәт итә, ағалы‑ҡустылы Кашириндар һәм...
ФЁДОРОВ Александр Митрофанович
ФЁДОРОВ Александр Митрофанович (6.7.1868, Һарытау ҡ. — 1949, София), яҙыусы. “Мираҫ” (“Наследство”; 1899), “Тәбиғәт” (“Природа”; 1906) романдары, “Көнсығышҡа” (“На Восток”; 1904), “Океан аръяғына” (“За океан”; 1909) юл очерктары китаптары, “Сонеттар” (“Сонеты”; 1911) шиғырҙар йыйынтығы һ.б. авторы....
ФЁДОРОВ Александр Александрович
ФЁДОРОВ Александр Александрович (11.8.1945, Ставрополь ҡ. — 9.7.2022, Өфө ҡ.), әҙәбиәт белгесе. Филология фәндәре докторы (1993), профессор (1994). БР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004), РФ‑тың почётлы юғары профессиональ белем биреү хеҙмәткәре (2003). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1970) СДПИ‑ла уҡыта....
ФЕДИН Константин Александрович
ФЕДИН Константин Александрович (12.2.1892, Һарытау ҡ. — 15.7.1977, Мәскәү), яҙыусы. Соц. Хеҙмәт Геройы (1967). СССР ФА акад. (1958). 1959 й. алып СССР Яҙыусылар союзы идараһы секретары, 1971—77 йй. рәйесе. “Ағалы‑ҡустылы” (“Братья”; 1927—1928), “Тәүге шатлыҡтар” (“Первые радости”; 1945), “Ғәҙәти булмаған...
ФӘЙЗИ Мирхәйҙәр Мостафа улы
ФӘЙЗИ (Фәйзуллин) Мирхәйҙәр Мостафа улы (19.10.1891, Орск ҡ. эргәһендәге Күкшел утары — 9.7. 1928, БАССР‑ҙың Йылайыр кантоны Баймаҡ а., хәҙ. Баймаҡ ҡ.), драматург. Орск ҡалаһындағы мәсет эргәһендәге (1902—05), “Хөсәйениә” (1907) мәҙрәсәләрендә уҡый. 1919 й. алып мәҙәни‑ағартыу эшмәкәрлеге м‑н шөғөлләнә,...
ФӘЙЗИ Әхмәт Әхмәтсафа улы
ФӘЙЗИ (Фәйзуллин) Әхмәт Әхмәтсафа улы (26.2.1903, Өфө — 11.8. 1958, Ҡазан), яҙыусы. РСФСР‑ҙың (1957) һәм ТАССР‑ҙың (1953) атҡ. сәнғәт эшмәкәре. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1934). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1922 й. алып Төркөстан АССР‑ы, Өфө мәғариф учреждениеларында эшләй; 1924—26 йй. Донбаста мәҙәни‑ағартыу...
ФАНТАСТИКА
ФАНТАСТИКА (гр. phantastiké — хыял итеү сәнғәте) х у д о ж е с т в о л ы ә ҙ ә б и ә т т ә: тормошто сағылдырыу формаһы, ысынбарлыҡтағы хәл‑ваҡиғалар нигеҙендә логик яҡтан уларға тап килмәгән (“ғәҙәттән тыш”, “мөғжизәле”) Донъя картинаһын тыуҙырыу. Ф. өсөн юғары дәрәжәлә шартлылыҡ, реаль логик бәйләнештәрҙе...
ФАЗЛЫЙ Камил
ФАЗЛЫЙ Камил (ысын исеме Фазлетдинов Камил Нәжми улы; 15.2.1949, БАССР‑ҙың Бәләбәй р‑ны Туҙлыҡыуыш а.), яҙыусы. БР‑ҙың атҡ. уҡытыусыһы (2005), БР‑ҙың мәғариф отличнигы (1994). Яҙыусылар союзы (1997), Журналистар союзы (2005) ағзаһы. БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1975) Туҙлыҡыуыш урта мәктәбендә эшләй (1983—94 йй....
ФАДЕЕВ Александр Александрович
ФАДЕЕВ Александр Александрович (11.12.1901, Тверь губ. Кимры а. — 13.5.1956, Мәскәү), яҙыусы. 1939—44 йй. һәм 1954—56 йй. СССР Яҙыусылар союзы идараһы секретары, 1946—54 йй. рәйесе. “Ҡыйралыш” (“Разгром”; 1927), “Һуңғы удэге” (“Последний из удэге”; 1—4‑се бүлектәр; 1929—1940), “Йәш гвардия” (“Молодая...
УРЫҪ ӘҘӘБИӘТЕ
УРЫҪ ӘҘӘБИӘТЕ. Башҡортостандың У.ә. 19 б. алып үҫешә башлай. 1812 й. Т.С.Беляевтың “Ҡуҙыйкүрпәс, бер ҡурайсы тарафынан башҡорт телендә яҙылған һәм 1809 йылда Рифей тауҙары үҙәндәрендә урыҫ теленә тәржемә ителгән башҡорт повесы” (“Куз‑Курпяч, башкирская повесть, писанная одним курайчем и переведённая...
УКРАИН ӘҘӘБИӘТЕ
УКРАИН ӘҘӘБИӘТЕ. У.ә. м‑н башҡорт әҙәбиәтенең үҙ‑ара әүҙем мөнәсәбәттәре Б.В. һуғышы осоронда башлана һәм 1941 й. Украина ССР‑ы Фәндәр академияһының, Украина ССР‑ы Яҙыусылар союзының һ.б. ойошмаларҙың Өфөгә эвакуацияланыуына бәйле. Украина ССР‑ы Яҙыусылар союзы нәшриәте тарафынан “Фронт һәм тыл” серияһында...
УДМУРТ ӘҘӘБИӘТЕ
УДМУРТ ӘҘӘБИӘТЕ. Башҡортостанда тыуып үҫкән удмурт яҙыусылары Р.Г.Вәлишин, Ф.П.Пукроков, У.Ш.Бәҙретдинов, Р.О.Хәйҙәров һ.б. ижады У.ә. ҙур урын алып тора. Уларҙың ҡайһы бер әҫәрҙәре башҡ. темаһына арналған. Бәҙретдиновтың “Шордин” (2000), Вәлишиндың “Елдәр тауы” (“Гора ветров”; 1978) повестарында, Пукроковтың...
ТУҒЫҘБАЕВА Факиһа Һаҙый ҡыҙы
ТУҒЫҘБАЕВА Факиһа Һаҙый ҡыҙы (1.1.1950, БАССР‑ҙың Бүздәк районы Бәләкәй Ҡаңны а. — 20.3.2021, Өфө ҡ., тыуған яғында ерләнгән), шағирә. БР‑ҙың халыҡ шағиры (2014), РФ‑тың (2000) һәм БР‑ҙың (1992) атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, БР‑ҙың мәғариф отличнигы (1999). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1981). БДУ‑ны тамамлағандан...
ТРИЛОГИЯ
ТРИЛОГИЯ (гр. tri — өс һәм ...логия), бер‑береһе м‑н төп фекер, сюжет, персонаждар уртаҡлығы м‑н бәйләнгән өс үҙ аллы әҫәрҙең ҡушылмаһы. Башҡорт әҙәбиәтендә тәүге Т. А.М.Таһиров яҙа, ул Беренсе донъя һәм Граждандар һуғышы ваҡиғаларына арналған “Һалдаттар” (1933; урыҫса тәржемәһе 1934), “Ҡыҙылгвардеецтар”...
ТАТАР ӘҘӘБИӘТЕ
ТАТАР ӘҘӘБИӘТЕ башҡорт әҙәбиәте м‑н тығыҙ бәйләнештә үҫешә. Быға Башҡортостан м‑н Татарстандың терр. яҡынлығы ғына түгел, ә башҡ. һәм татар халыҡтарының уртаҡ тарихи яҙмышы, башҡорт теле м‑н татар теленең оҡшашлығы булышлыҡ итә. Хәҙ. башҡ. һәм татар телдәре формалашҡанға тиклем башҡорттар һәм татарҙар...
СЮЖЕТ
СЮЖЕТ (фр. sujet — предмет), художестволы әҫәрҙә арауыҡ‑ваҡыт үҙгәрештәре, бер‑береһен алмаштырған урын‑торош һәм шарттар рәүешендә күҙ алдына баҫтырылған хәл‑ваҡиғалар йыйылмаһы. С. драматик, эпик һәм лиро‑эпик жанрҙарҙың ойоштороусы башланғысы булып тора; лирикала ла мөһим булырға мөмкин. С. структур...
СЫУАШ ӘҘӘБИӘТЕ
СЫУАШ ӘҘӘБИӘТЕ, башҡорт әҙәбиәте м‑н боронғо тарихи бәйләнештәре бар. Байтаҡ күренекле сыуаш яҙыусылары, ш. иҫ. сыуаш милли әҙәбиәте классигы К.В.Иванов, Сыуашстандың халыҡ шағиры Я.Ухсай һ.б., Башҡортостанда тыуған. Башҡортостанда 20 б. башында сыуаш телендә китаптар нәшер ителә башлай. 1920–22 йй....
СИРАЖИ Муса Шәрәфетдин улы
СИРАЖИ (Сиражетдинов) Муса Шәрәфетдин улы [1.2.1939, БАССР‑ҙың Ҡандра р‑ны Төпкилде а. (БР‑ҙың Туймазы р‑ны) — 15.9.2019, Туймазы ҡ.], шағир. РФ‑тың (2002) һәм БАССР‑ҙың (1989) атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре. Журналистар союзы (1961) һәм Яҙыусылар союзы (1971) ағзаһы. БДУ‑ны тамамлаған (1963). 1962 й. алып “Ҡыҙыл...
СӘҒИТОВ Тайфур Барый улы
СӘҒИТОВ Тайфур Барый улы (15.4.1936, БАССР‑ҙың Белорет р‑ны Аҙнағол а. — 26.4.2018, Өфө, БР‑ҙың Өфө р‑ны Михайловка а. ерләнгән), яҙыусы. БАССР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1986). Журналистар союзы (1963) һәм Яҙыусылар союзы (1980) ағзаһы. БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1963) 1964 й. тиклем һәм 1973—74 йй....
РОМАНТИЗМ
Р О М А Н Т И З М (фр. romantism), художестволы методты формалаштырған художестволы фекерләү тибы һәм ысынбарлыҡты сағылдырыу ысулы, кеше индивидуаллеген сикһеҙ эске раҫлау; бөтә көслөгә, сағыуға, юғарыға ҡыҙыҡһыныу; ысынбарлыҡ м‑н уртаҡ тел тапмауға ғазаплы көйөнөү; геройҙың абсолют азатлыҡҡа, рухи...
