КРАСНОУФИМСК ӨЙӘҘЕ

КРАСНОУФИМСК ӨЙӘҘЕ, 1781 й. Пермь наместниклығы составында ойошторола. Өйәҙгә Ҡазан губернаһы Пермь провинцияһының көньяҡ‑көнсығыш һәм Өфө провинцияһының төньяҡ өлөшө инә. 1796 й. алып Пермь губернаһы, 1919 й. — Екатеринбург губернаһы составында була. 19 б. аҙағында төньяҡ‑көнбайышта һәм төньяҡта — Көңгөр өйәҙе, көнсығышта — Екатеринбург өйәҙе, көньяҡта — Златоуст өйәҙе, көньяҡ‑көнбайышта — Бөрө өйәҙе, көнбайышта Уҫы өйәҙе менән сиктәш була. Административ үҙәге — Красноуфимск ҡалаһы. Майҙаны — 24484 км² (1897). Халҡы: 1795 й. — 61558 кеше (ш. иҫ. башҡорттар — 2203), 1897 й. — 259165 кеше (башҡорттар — 21809, татарҙар — 14753, типтәрҙәр — 3649, урыҫтар — 202018 һ.б.). 19 б. аҙағында өйәҙҙә 250778 крәҫтиән, 5778 мещан, 831 дворян һ.б. иҫәпләнә; 33021 мосолман, 210340 православие динен тотоусы (ш. иҫ. 14837 старообрядсы) һ.б. була. Идара итеүҙең кантон системаһы индерелгәс, К.ө. 2‑се башҡ. кантоны ойошторола. 1898 й. өйәҙ 5 станға, 44 улусҡа бүленә. 19 б. аҙағында башҡорттарҙың күпселеге 36 ауылда йәшәй (башлыса Аҙнағол, Билән һәм Шәкүр улустарында). Халҡы башлыса игенселек менән шөғөлләнә. 20 б. башында Бисерт заводы, Наҙы‑Петровск заводы, Соҡсон заводы, Тиса заводы, Түб. Һирге заводы (ҡара: Һирге заводтары), Шайтан заводтары, Әртә заводы, Әтек заводы һ.б. эшләй. Өфө й. буйлап суднолар йөрөү ойошторола. К.ө. 58 сиркәү, 48 мәсет иҫәпләнә (1870). 1919 й. өйәҙ биләмәләренең бер өлөшө Ҡошсо кантонына инә. 1923 й. К.ө. бөтөрөлә, территорияһы Урал өлкәһенә бирелә.

 Әҙәб.: Материалы для статистики Красноуфимского уезда Пермской губернии. Казань, 1893. Вып. 3—4; Адрес-календарь и памятная книжка Пермской губернии на 1898 год. Пермь, 1898; Первая всеобщая перепись населения Российской империи, 1897 год. Т.31. Пермская губерния. СПб., 1904.

Е.Н.Шумилов

Тәрж. М.Х.Хужин