Список материалов
МИЛЛИ МӘҘӘНИӘТ ИНСТИТУТЫ
МИЛЛИ МӘҘӘНИӘТ ИНСТИТУТЫ, 1932 й. Өфөлә Башҡортостан милли мәҙәниәт ҒТИ булараҡ асыла, 1936 й. үҙгәртеп ҡорола (ҡара: Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты). БАССР‑ҙың Мәғариф ХК ҡарамағында була. Эшмәкәрлегенең төп йүнәлештәрен башҡ. халыҡ йырҙары, Башҡортостанда революцион хәрәкәт тарихы б‑са документтар...
МИЛЛИ КИТАПХАНА
МИЛЛИ КИТАПХАНА. Өфөлә урынлашҡан. Тарихы 1836 й. Дворяндар йыйылышы эргәһендә ойошторолған беренсе губерна йәмәғәт китапханаһы асылыуға бәйле, 1921 й. алып Губерна ғилми китапханаһы, 1922 й. — БАССР‑ҙың Дәүләт фәнни китапханаһы, 1930 й. — Үҙәк респ. китапханаһы, 1936 й. — Респ. китапханаһы, 1960 й....
МИЛЛИ КИЛЕМ
МИЛЛИ КИЛЕМ, макроиҡтисад статистикаһының иҡтисадтың бөтә тармаҡтарында ла билдәле бер ваҡыт эсендә етештерелгән аҙаҡҡы тауар һәм хеҙмәттәрҙең баҙар хаҡтарында, капитал ҡулланыуға һәм ситләтелгән һалымдар (ҡара: Һалымдар һәм йөкләмәләр) түләүгә киткән сығымдарҙы алып ташлап, сағылдырылған хаҡын дөйөмләштереүсе...
МИЛЛИ ЙӘШТӘР ТЕАТРЫ
МИЛЛИ ЙӘШТӘР ТЕАТРЫ. Өфөлә урынлашҡан. 1989 й. Йәш тамашасы театры булараҡ ойошторола, 1995 й. БР‑ҙың Милли йәштәр театры тип үҙгәртелә, 2006 й. М.Кәрим исеме бирелә. Театр составына башҡ. һәм урыҫ труппалары инә. Театрҙың беренсе составына Театр эшмәкәрҙәре союзы ярҙамында ӨДСИ‑лә (ҡара: Сәнғәт академияһы)...
МИЛЛИ ИҠТИСАД
МИЛЛИ ИҠТИСАД, билдәле бер илдең, конкрет дәүләттең бөтөн бер хужалыҡ, соц., ойоштороу системаһы булараҡ ҡаралған иҡтисады, тәбиғәт- экология, хеҙмәт, етештереү, фән-техника һәм техника-технология, мәғлүмәт-идара итеү, финансты үҙ эсенә алған дөйөм иҡт. потенциалға эйә; дәүләт идара итеүе һәм көйләүе,...
МИЛЛИ БАНК
МИЛЛИ БАНК, Башҡортостан терр‑яһында РФ‑тың Үҙәк банкыһы функцияларын, ш. иҫ. түләү системалары эшенең һөҙөмтәлелеген тәьмин итеүҙе, аҡса‑кредит көйләнешен, банк күҙәтеүен, ҡулдағы аҡса әйләнешен ойоштороуҙы һ.б., башҡарған учреждение. Өфөлә урынлашҡан. Составында БР‑ҙың ҙур ҡалаларында урынлашҡан 7...
МИЛЛИ БАЙЛЫҠ
МИЛЛИ БАЙЛЫҠ, илдең финанс йөкләмәләре ҡиммәтенә кәметелгән иҡт. активтары йыйылмаһы. Иҡт. активтар — институциональ берәмектәрҙең милек хоҡуғы булып, уларға эйә булыуҙан йәки улар м‑н файҙаланыуҙан табыш алынған иҡт. объекттар (схеманы ҡара). СССР барлыҡҡа килгәндән һуң тәүге йылдарҙа Үҙәк статистика...
МИЛЛИ ӘҘӘБИ МУЗЕЙ
МИЛЛИ ӘҘӘБИ МУЗЕЙ. Өфөлә урынлашҡан. 1996 й. БР‑ҙың Әҙәби музейы булараҡ ойошторола, 2002 й. алып БР‑ҙың Милли әҙәби музейы исемен йөрөтә. 5 филиалы бар: Аҡмулла М. музейы, Бабич Ш. музейы, Ғафури М. мемориаль йорт‑музейы, Мөбәрәков А. музейы, Өмөтбаев М. музейы. Музей фондында 8 меңдән ашыу һаҡлау...
МИЛЛИ АТ СПОРТЫ УЙЫНДАРЫ
МИЛЛИ АТ СПОРТЫ УЙЫНДАРЫ, башҡорттарҙа элек‑электән физик тәрбиә биреүҙең айырылғыһыҙ бер өлөшөн тәшкил итә һәм барлыҡ халыҡ байрамдарының төп өлөшө булып тора. Киң таралған М.а.с.у. түбәндәгеләр ҡарай:
Ауҙарыш. Ике һыбайлы ҡатнаша. Кем 10—15 минут эсендә көрәштәшен эйәрҙән тартып төшөрә йәки ергә...
МИЛЛИ АРХИВ
МИЛЛИ АРХИВ, 2015 й. Үҙәк тарих архивын һәм Йәмәғәт берекмәләренең үҙәк архивын берләштереү һөҙөмтәһендә БР‑ҙың М.а. булараҡ ойошторола. Дир.: Р.З.Ширғәзин (2015 й. алып), Ғ.Ғ.Хәйретдинов (2017 й.).
Тәрж. Р.Ғ.Ғилманов
МИЛЛЕР Герард Фридрих
МИЛЛЕР Герард Фридрих (18.10. 1705, Херфорд ҡ., Вестфалия — 11.10.1783, Мәскәү), тарихсы. Проф. (1731). Ринтельн (1722—24) һәм Лейпциг (1724—25) ҡҡ. ун‑ттарында, 1725 й. алып Петербург ФА‑ла уҡыған. 1728 й. башлап “Санкт-Петербургские ведомости” (“Санкт-Петербург хәбәрҙәре”) гәз. 1‑се мөхәррире. 1733—43...
МИЛЛӘТТӘР ЭШТӘРЕ БУЙЫНСА ХАЛЫҠ КОМИССАРИАТЫ
МИЛЛӘТТӘР ЭШТӘРЕ БУЙЫНСА ХАЛЫҠ КОМИССАРИАТЫ, совет власының милли дәүләт төҙөлөшөнә етәкселек иткән үҙәк дәүләт органы. 1917 й. 26 окт. 2‑се Бөтә Рәсәй Советтар съезында ойошторола. Мәскәүҙә урынлашҡан. Бөтә Рәсәй ҮБК һәм РСФСР ХКС‑ына буйһона. Коллегиянан, 11 урындағы комиссариаттан һәм 8 бүлектән...
МИЛЛӘТ МӘҖЛЕСЕ
МИЛЛӘТ МӘЖЛЕСЕ, Эске Рәсәй һәм Себер мосолмандары мәҙәни- милли автономияһының закон сығарыу органы. 1917 й. 22 июлендә Ҡазанда 1‑се Бөтә Рәсәй мосолмандары хәрби съезы, 2‑се Бөтә Рәсәй мосолман съезы һәм Бөтә Рәсәй мосолман руханиҙары съезының (ҡара: Мосолман съездары) берлектәге ултырышында ойошторола....
МИЛЕК
МИЛЕК, матди һәм матди булмаған байлыҡтарҙы үҙләштереү—тартып алыу сәбәбе б-са һәм процесында субъекттар (индивидуаль, коллектив, ойошма, дәүләт) араһындағы мөнәсәбәттәр. Конкрет субъектта аҡса м-н баһаланған матди (мөлкәт, тәбиғәт ресурстары, продукция һ.б.) һәм матди булмаған (эшсе көс, сауҙа маркаһы,...
МИЛӘШ, мышар
МИЛӘШ (Sorbus), м ы ш а р, роза һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 84 төрө билдәле, Төньяҡ ярымшарҙың уртаса бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда ябай М. һәм себер М. үҫә. 200—300 йылға тиклем йәшәгән япраҡ ҡойоусы ағастар йәки ҡыуаҡ. Сатыры йәйенке, үренделәре төклө. Олононоң бейеклеге 15—20 м,...
МИЛӘҮШӘ
МИЛӘҮШӘ (Viola), миләүшә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 450—500 төрө билдәле, башлыса Төньяҡ ярымшарҙың һәм Көньяҡ Американың уртаса һәм субтропик бүлкәттәрендә таралған. Башҡортостанда 16 төрө үҫә. Күп, һирәгерәк бер йыллыҡ үләндәр, бейеклеге 5—60 см. Һабаҡтары төҙ йәки йәйенке, улар...
МИКСОСПОРИДИЯЛАР
МИКСОСПОРИДИЯЛАР, л а й л а л ы с п о р о в и к т а р (Myxosporidia), иң ябайҙар тибы. 2 класҡа (актиномиксидиялар һәм миксоспоралылар) ҡараған 870‑тән ашыу төрө билдәле. Бөтә ерҙә таралғандар. Умыртҡаһыҙҙарҙың һәм ябай төҙөлөшлө умыртҡалыларҙың (башлыса балыҡтарҙың һәм һөйрәлеүселәрҙең) паразиттары....
МИКРОЭЛЕМЕНТТАР
МИКРОЭЛЕМЕНТТАР, организмдарҙа аҙ миҡдарҙа (массаһы б‑са 0,001% һәм кәмерәк) булған химик элементтар. Кәрәкле (баҡыр, бром, иод, кобальт, марганец, тимер, фтор, цинк) һәм кәрәк булған (алюмин, молибден, никель, селен, стронций) М.; металл һәм металл булмағандарға бүленә. Улар үҫемлектәргә — тупраҡ (актив...
МИКРОЭЛЕКТРОНИКА
МИКРОЭЛЕКТРОНИКА, электрониканың микроминиатюр электрон ҡоролмалар төҙөү м‑н шөғөлләнгән өлкәһе. М. 20 б. 2‑се ярт. ҡаты есем физикаһы өлкәһендәге фундаменталь фән ҡаҙаныштарына, квант электроникаһы теорияһы барлыҡҡа килеүгә бәйле үҫешә. М. ҡулланыу өлкәһе: авиация һәм йыһан аппараттары, иҫәпләү ҡоролмалары,...
МИКРОСПОРИЯ
МИКРОСПОРИЯ, ҡ ы р ҡ ы л с а н, кеше һәм хайуандарҙың башлыса тән тиреһе һәм сәстәре зарарлана торған бәшмәк ауырыуы. М. төп ике төр тыуҙырыусыны айыралар: Microsporum canis, кешеләр һәм хайуандар ауырыуын тыуҙыра (зоофил М.) һәм Microsporum ferrugineum, фәҡәт кешене зарарлай (антропофил М.). Башҡортостанда...
