Список материалов
ТОРФЯНОЙ, Өфө р‑нындағы ауыл
ТОРФЯНОЙ, Өфө р‑нындағы ауыл, Чесноковка а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 19 км һәм Өршәк т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 1 км алыҫлыҡта Өфө—Ырымбур автомобиль юлында урынлашҡан. Халҡы: 1959 й. — 82 кеше; 1989 — 676; 2002 — 170; 2010 — 196 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Балалар баҡсаһы, фельдшер-аушерлыҡ пункты бар....
ТОРФ
ТОРФ (нем. Torf), һ а ҙ т и р е ҫ е, янар файҙалы ҡаҙылма, үҫемлектәр материалы күмергә әүерелеүенең беренсе стадияһы продукты. Ҡороған үҫемлек ҡалдыҡтарының тупланыуы һәм уларҙың тулыһынса тарҡалмауы һөҙөмтәһендә һаҙлыҡтарҙа барлыҡҡа килә. Структураһы сүсле йәки аморфлы. Текстураһы башлыса ҡатламһыҙ....
ТОРОНТАЙЫШ, Әлшәй р‑нындағы ауыл
ТОРОНТАЙЫШ, Әлшәй р‑нындағы ауыл, Торонтайыш а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Раевка т. юл ст. Т.-Көнб. табан 25 км алыҫлыҡта Торонтайыш й. (Ҡорҫаҡ й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 3210 кеше; 1920 — 3674; 1939 — 2463; 1959 — 2013; 1989 — 1367; 2002 — 1305; 2010 — 1034 кеше. Татарҙар йәшәй...
ТОРОН БӘШМӘКТӘРЕ
ТОРОН БӘШМӘКТӘРЕ (Ustilaginales), базидиомицеттар класына ҡараған бәшмәктәр тәртибе. 40 заты, яҡынса 1300 төрө билдәле, бөтә ерҙә лә таралған. Башҡортостанда бер нисә тиҫтә төрө табылған. Спораларының шытыу ысулы б‑са устиляго һәм тиллеция һымаҡтар ғаиләләренә бүленә. Мицелийы дикариотик, еп рәүешле,...
ТОРОН
ТОРОН, үҫемлектәрҙең торон бәшмәктәре тыуҙырған инфекцион ауырыуы. Иң ҙур зыянды иген культураларына килтерә. Емшәндәрен, башаҡтарын, һеперткеләрен, сәкәндәрен, һабаҡтарын, япраҡтарын зарарлай, улар споралы ҡара массаға әүерелә. Башҡортостанда бойҙайҙың, арпаның, һолоноң саң һәм ҡаты Т.; арыштың һабаҡ...
ТОРНОВ Василий Иванович
ТОРНОВ (Персианинов) Василий Иванович (1737, Мәшхәд ҡ., Фарсы иле — 10.1.1775, Мәскәү), Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. 1756 й. алып Рәсәйҙә. Ихтилалға 1773 й. окт. ҡушыла, Т.И.Падуров отряды составында Ырымбур ҡ. янындағы алыштарҙа ҡатнаша. Дек. Пугачёв тарафынан...
ТОРНАҺАҘ, һаҙлыҡ
ТОРНАҺАҘ, Сөн й. басс. һаҙлыҡ. Илеш р‑ны Тыпый а. төньяҡ‑көнбайышҡа табан 1,5 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Маты й. ташҡын‑һыубаҫар туғай комплексына инә. Уйһыу һаҙлыҡ, дөйөм майҙаны 106,0 га, торфтың уртаса ҡалынлығы 1,0 м, эшкәртелмәгән торф запасы 118,0 мең т. Башлыса ер өҫтө һыуҙары м‑н туйына. Аҡ ҡайын,...
ТОРНАЛЫ, Салауат р‑нындағы ауыл
ТОРНАЛЫ, П е р м я к т а р, Салауат р‑нындағы ауыл, Торналы а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 22 км һәм Мөрсәлим т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 56 км алыҫлыҡта Әй й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 223 кеше; 1920 — 252; 1939 — 345; 1959 — 205; 1989 — 214; 2002 — 835; 2010 — 819 кеше. Башҡорттар, урыҫтар,...
ТОРНАЛЫ ҠАЛАСЫҒЫ
ТОРНАЛЫ ҠАЛАСЫҒЫ, б.э.т. 1‑се мең йыллыҡтың башы, б.э. 13—15 бб. археологик ҡомартҡыһы. Салауат р‑ны Торналы а. төньяҡ‑көнбайышҡа табан 2 км алыҫлыҡта Әй й. уң ярындағы Ҡалатау морононда урынлашҡан. 1964 й. Н.А.Мәжитов тарафынан асыла һәм 1968—69 йй., 1971 й., 1980 й. тикшерелә. 900 м2 яҡын ер ҡаҙылған....
ТОРНА, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл
ТОРНА, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл, Урғыш а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 39 км һәм Щучье Озеро т. юл ст. (Пермь крайы) К. табан 124 км алыҫлыҡта Мерәсем й. (Ҡариҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 718 кеше; 1920 — 928; 1939 — 576; 1959 — 376; 1989 — 195; 2002 — 103; 2010 — 77 кеше. Татарҙар...
ТОРНА БОРСАҒЫ
ТОРНА БОРСАҒЫ (Lathyrus), ҡуҙаҡлылар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 100‑ҙән ашыу төрө билдәле, Төньяҡ ярымшарҙың уртаса бүлкәтендә, Урта диңгеҙ буйында, Көньяҡ Америка тауҙарында һәм Төньяҡ Африкала таралған. Башҡортостанда 10 төрө — аҡһыл Т.б., болон Т.б., яҙ Т.б. һ.б. үҫә. Күп һәм бер йыллыҡ үләндәр....
ТОРМОШ‑КӨНКҮРЕШ ЖАНРЫ
ТОРМОШ‑КӨНКҮРЕШ ЖАНРЫ, көндәлек (рәссам йәшәгән осорға хас булған) шәхси һәм ижт. тормошҡа арналған һынлы сәнғәт жанры. Т.‑к.ж. рәсем сәнғәте төп урынды алып тора. Тормош‑көнкүреш мотивтары ш. уҡ графикалатаралған, скульптура һәм биҙәү‑ҡулланма сәнғәтендә киң ҡулланыла. Т.‑к.ж. ысынбарлыҡты сағылдырыу...
ТОРМАЙ, Стәрлебаш р‑нындағы ауыл
ТОРМАЙ, Стәрлебаш р‑нындағы ауыл, Ямғырсы а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 15 км һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. К.‑Көнб. табан 69 км алыҫлыҡта Кесе Ҡайраҡты й. (Стәрле й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 350 кеше; 1920 — 592; 1939 — 631; 1959 — 422; 1989 — 383; 2002 — 434; 2010 — 378 кеше. Татарҙар...
ТОРМА Йожеф
ТОРМА Йожеф (5.11.1943, Кечкемет ҡ., Венгрия — 23.4.2000, Будапешт), венгр төркиәтсеһе. Филол. ф. д‑ры (1998). Сегед ун‑тын тамамлаған (Венгрия, 1967). 1969 й. алып (өҙөклөктәр м‑н) Аҙыҡ‑түлек сәнәғәте ин‑тында уҡыта, 1986 й. — Мед. ун‑тының Сит телдәр ин‑ты (икеһе лә — Сегед ҡ.) мөдире, 1991 й. башлап...
ТОРЛАҠ‑КОММУНАЛЬ ХУЖАЛЫҠ
ТОРЛАҠ‑КОММУНАЛЬ ХУЖАЛЫҠ, торлаҡ фондын булдырыу һәм хеҙмәтләндереү м‑н бәйле иҡтисад тармаҡтары комплексы. Торлаҡ хужалығы, газ, йылылыҡ, һыу, энергия м‑н тәьмин итеү, ағынты һыуҙарҙы түгеү, юл‑күпер һәм ҡунаҡхана хужалығы пр‑тиеларынан тора. Революцияға тиклем Башҡортостанда коммуналь хеҙмәттәр урындағы...
ТОРЛАҠ‑ГРАЖДАНЛЫҠ ТӨҘӨЛӨШӨ
ТОРЛАҠ‑ГРАЖДАНЛЫҠ ТӨҘӨЛӨШӨ, төҙөлөштөң производствоға ҡарамаған өлкә объекттарын — торлаҡ йорттар, мәғариф, һаулыҡ һаҡлау, мәҙәниәт учреждениелары, адм. биналар, сауҙа, йәмәғәт туҡланыуы, көнкүреш хеҙмәте күрһәтеү пр‑тиелары, спорт ҡоролмалары һ.б. төҙөүгә һәм реконструкциялауға махсуслашҡан тармағы....
ТОРЛАҠ ФОНДЫ
ТОРЛАҠ ФОНДЫ, торлаҡ биналар йыйылмаһы. Күп фатирлы һәм шәхси торлаҡ йорттарҙы, махсус йорттар һәм фатирҙарҙы, эштәге һәм йәшәүгә яраҡлы йорттарҙағы башҡа торлаҡ урындарын үҙ эсенә ала. Милек формаһы б‑са дәүләт, муниц., шәхси, йәмәғәт, ш. уҡ ҡатнаш формаларға бүленә. Т.ф. иҫәпкә алыуҙың төп күрһәткесе...
ТОРЛАҠ ТӨҘӨЛӨШӨ ФОНДЫ
ТОРЛАҠ ТӨҘӨЛӨШӨ ФОНДЫ, ДУП. Торлаҡ һәм уға бәйле объекттар төҙөлөшөнөң инвесторы, заказсы‑төҙөүсеһе, генераль подрядсыһы функцияларын үтәй; торлаҡ төҙөлөшөн финанслай; һәр кем алырлыҡ торлаҡ баҙарын формалаштырыуға, йорттар төҙөүҙең производство базаһын үҫтереүгә, яңы технологияларҙы, фән һәм техника...
ТОРЛАҠ КООПЕРАЦИЯҺЫ
ТОРЛАҠ КООПЕРАЦИЯҺЫ, физик шәхестәрҙең торлаҡҡа ихтыяжын ҡәнәғәтләндереү маҡсаты м‑н ирекле рәүештә ағза булып берләшеүе. Торлаҡ‑ҡуртым һәм торлаҡ-төҙөлөш (ҡала һәм дача) кооперациялары айырыла. Торлаҡ‑ҡуртым кооператив ширҡәттәренең эшмәкәрлеге үҙенең пайсыларына ҡуртымға торлаҡ биналары биреүҙән ғибәрәт....
ТОРЛАҠ
ТОРЛАҠ, кеше тарафынан йәшәү һәм эшмәкәрлек итеү өсөн яраҡлаштырылған, йәмғиәттең функциональ, конструктив, эстетик талаптарына ярашлы итеп төҙөлгән ҡоролма. Т. стеналарҙың, түбәнең, тәҙрә һәм ишек уйымдарының билдәле бер конструкцияһы, ҙурлығы, төҙөү материалы, эске ҡоролошо м‑н айырыла. Көньяҡ Уралда...
