Список материалов
ҺЫНТАШТАР
ҺЫНТАШТАР, тарих һәм архитектура ҡомартҡылары. Башҡортостанда Һ. тораташтарҙан (яугирҙарҙы, ҡайһы берҙә ҡатын‑ҡыҙҙарҙы сағылдырған 1,4 м бейеклектәге һындар), менгирҙарҙан...
ҺЫНТАШТЫ
ҺЫНТАШТЫ, бронза быуаты археологик ҡомартҡылар төркөмө. Б.э.т. 3‑сө мең йыллыҡтың аҙ. — 2‑се мең йыллыҡтың 1‑се сирегенә ҡарай. Силәбе өлк. Рымникский ҡасабаһы янында...
ҺЫНТАШТЫ МӘҘӘНИӘТЕ
ҺЫНТАШТЫ МӘҘӘНИӘТЕ, Һынташты ‑Арҡайым мәҙәниәте, бронза быуатының археологик мәҙәниәте. Б.э.т. 3‑сө мең йыллыҡ аҙ. — 2‑се мең йыллыҡ башына ҡарай. Һынташты й. эргәһендәге...
ҺЫРА ҠАЙНАТЫУ СӘНӘҒӘТЕ
ҺЫРА ҠАЙНАТЫУ СӘНӘҒӘТЕ, аҙыҡ‑тәм сәнәғәте тармағы. Башҡортостанда Өфө губ. 1867 й. сауҙагәр В.И.Видинеев (Романовская пустошь торама пункты) һәм 1879 й. Австрия подданныйы...
ҺЫРҒА, а л ҡ а
ҺЫРҒА, а л ҡ а, ҡатын‑ҡыҙҙарҙың традицион биҙәүесе. Башҡорттарҙа ярым ай йәки өҙөк балдаҡ рәүешендәге һәм оҙон Һ. булған, уларҙың биҙәкле уртаһына тәңкәле сулпылар...
ҺЫРҒАНАҠ
ҺЫРҒАНАҠ (Нippophaё), ноҡот һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 12 төрө билдәле, Евразияның уртаса бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда эт муйылы һымаҡ Һ. үҫтерелә....
ҺЫРҒАТУЙ
ҺЫРҒАТУЙ, ҡ о л а ҡ т е ш л ә т е ү, башлыса 5—12 йәшлек балаларҙы йәрәштереү йолаһы (ҡара: Ҡоҙалау). Бәйләнештәр булдырыу һәм һаҡлау, ғаиләнең соц. статусын һәм матди хәлен...
ҺЫРҘАРҘЫ ЭШКӘРТЕҮ
ҺЫРҘАРҘЫ ЭШКӘРТЕҮ, металл ҡырҡҡыс инструменттың винт һымаҡ хәрәкәте ваҡытында деталдең цилиндр йәки конус рәүешендәге өҫкө йөҙөндә һыр барлыҡҡа килеү процесы. Ҡырҡыу,...
ҺЫРҘЫ, башҡорт ҡәбиләһе
ҺЫРҘЫ, башҡорт ҡәбиләһе. Табын ырыу‑ҡәбилә берләшмәһе составына инә. Тамғаһы . Этник яҡтан Алтай һәм Үҙәк Азияның монгол һәм төрки ҡәбиләләренә барып тоташа. Формалашыуы...
ҺЫРТ
ҺЫРТ, уйһыулыҡтар һәм йылға үҙәндәре м‑н бүлгеләнгән һөҙәк битләүле һәм яҫы түбәле ҡалҡыулыҡ. Һ. платформаның ҡатлаулы нигеҙендә формалаша, макс. бейеклеге диңгеҙ...
ҺЫРТЛАН, Мәләүез р‑нындағы ауыл
ҺЫРТЛАН, Мәләүез р‑нындағы ауыл, Иштуған а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Мәләүез т. юл ст. Көнс. табан 45 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. буйында, Башҡортостан милли паркы терр‑яһында...
ҺЫУ АЙЫРҒЫС
ҺЫУ АЙЫРҒЫС, һыу йыйыу бассейндары араһындағы сик. Ер өҫтө һәм ер аҫты Һ.а. айырыла. Тауҙарҙа һырттың өҫтө м‑н тап килә, тигеҙлектәрҙә аҡмаһы булмаған ике йылға араһынан...
ҺЫУ АЛЫУ ҠОРОЛМАҺЫ
ҺЫУ АЛЫУ ҠОРОЛМАҺЫ, һ ы у а л ы у, гидроэнергетика, һыу менән тәьмин итеү, һуғарыу һ.б. ихтыяждарында һыу сығанағынан (йылға, күл, һыуһаҡлағыс, ер аҫты сығанағынан) алынған...
ҺЫУ АҪТЫ ҮТКӘРГЕС ТОРБАЛАРЫ
ҺЫУ АҪТЫ ҮТКӘРГЕС ТОРБАЛАРЫ, һыу аҫты үткәүелдәр е, һыуһаҡлағыстар, каналдар, диңгеҙҙәр, күлдәр, боғаҙҙар, йылғалар һ.б. м‑н киҫешкән урындарҙа һыу ятҡылығының төбөндәге...
ҺЫУ БАЛАНСЫ
ҺЫУ БАЛАНСЫ, ниндәйҙер ваҡыт эсендә атмосферала, ер шарында һәм уның айырым участкаларында һыуҙың килеме һәм сығымы нисбәте. Һ.б. ер өҫтө һәм ер аҫты аҡмалары, яуым‑төшөм,...
ҺЫУ БӨРСӘЛӘРЕ
ҺЫУ БӨРСӘЛӘРЕ (Daphnia), тармаҡлы мыйыҡлылар ярым отрядына ҡараған ҡыҫала һымаҡтар заты. 26 төрө билдәле, бөтә Ер шары буйлап сөсө һыу ятҡылыҡтарында таралған. БР‑ҙа 4 төрө...
ҺЫУ БӨРСӨГӨ
ҺЫУ БӨРСӨГӨ (Utricularia), һыу бөрсөгө һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлектәр заты. Яҡынса 250 төрө билдәле, Ер шарының тропик, субтропик һәм уртаса бүлкәттәрендә таралған....
ҺЫУ ЙЫЙЫУ БАССЕЙНЫ
ҺЫУ ЙЫЙЫУ БАССЕЙНЫ, һыу йыйыу майҙаны, һыу йыйыу, ер өҫтөнөң һәм тупраҡ ҡатламының һыу айырғыс м‑н сикләнгән өлөшө, һыу унан һыу объектына ағып төшә. Ер өҫтө һәм ер аҫты...
ҺЫУ КАДАСТРЫ
ҺЫУ КАДАСТРЫ, дәүләт терр‑яһының һыу ресурстары т‑да системалаштырылған мәғлүмәттәр йыйылмаһы. Ер өҫтө һыуҙарын, ер аҫты һыуҙарын иҫәпкә алыу һәм һыу объекттарын...
ҺЫУ ҠАНДАЛАЛАРЫ
ҺЫУ ҠАНДАЛАЛАРЫ, ҡандалалар отрядына ҡараған бөжәктәрҙең бер нисә ғаиләһе (Gerridae, Hydrometridae, Vellidae һ.б.). Яҡынса 700 төрө билдәле, бөтә Ер шарында сөсө һыуҙа таралған. БР‑ҙа...
