Список материалов
КИНДЕРЛЕ МӘМЕРЙӘҺЕ
КИНДЕРЛЕ МӘМЕРЙӘҺЕ, Еңеүҙең 30 йыллығы исемендәге мәмерйә, Башҡортостан (Көньяҡ) Уралында оҙонлоғо б‑са икенсе урында тора. Ғафури р‑ны Ташаҫты а. көнсығышҡа табан 5 км алыҫлыҡта Киндерле й. (Еҙем й. ҡушылдығы) үҙәненең уң битләүендә, “Еҙем тәбиғи паркы” терр‑яһында урынлашҡан. Карст мәмерйәһе, өҫкө...
КИНДЕРКҮЛ, Саҡмағош р‑нындағы ауыл
КИНДЕРКҮЛ, Саҡмағош р‑нындағы ауыл, Үрнәк а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 18 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 90 км алыҫлыҡта Сәғәҙи й. (Сәрмәсән й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 643 кеше; 1920 — 792; 1939 — 776; 1959 — 77; 1989 — 341; 2002 — 284; 2010 — 245 кеше. Татарҙар,...
КИНДЕР
КИНДЕР, тарма (Cannabis), киндер һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 3—4‑кә яҡын төрө билдәле, Евразияның уртаса бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда 2 төрө үҫә. Бер йыллыҡ ике өйлө үләндәр. Һабаҡтары төҙ, ябай, бейеклеге 2 м тиклем. Япраҡтары ябай, бармаҡса теленгән, оҙон һаплы, 2 япраҡ ҡолаҡсынлы,...
КИМЕРСӘК СӘСКӘ ҺЫМАҠТАР
КИМЕРСӘК СӘСКӘ ҺЫМАҠТАР (Illecebraceae), ике өлөшлөләр ғаиләһе. Яҡынса 30 заты, 200‑ҙән ашыу төрө билдәле, ике ярымшарҙың да уртаса, субтропик, ш. уҡ тропик бүлкәттәрендә таралған. Күп йәки бер йыллыҡ үлән, һирәгерәк ярым ҡыуаҡ. Башҡортостанда бүҫер үләне һәм диуала заттарынан 3 төр үҫә. Күп йәки бер...
КИМЕРЕҮСЕЛӘР
КИМЕРЕҮСЕЛӘР (Rodentia), имеҙеүселәр отряды. 40‑тан ашыу ғаиләһе, 2500 төрө билдәле. БР‑ҙа 8 ғаиләгә (ваҡ сысҡандар, ирләндәр, йоҡосолар, ҡондоҙҙар, осар тейендәр, сысҡандар, тейендәр, ялмандар) ҡараған 32 төрө бар. Кәүҙә оҙонлоғо 6 см алып (ваҡ сысҡандар) 100 см тиклем (йылға ҡондоҙо), ауырлығы 6 г...
КИМ, Әлшәй р‑нындағы ауыл
КИМ, Әлшәй р‑нындағы ауыл, Аксёнов а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 41 км һәм Аксёнов т. юл ст. К. табан 3 км алыҫлыҡта Күҙле й. (Дим й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 173 кеше; 1939 — 390; 1959 — 756; 1989 — 932; 2002 — 958; 2010 — 878 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Халҡы Аксёнов...
КИЛМӨХӘМӘТОВ Тимерғәли Әбделғәлим улы
КИЛМӨХӘМӘТОВ Тимерғәли Әбделғәлим улы (19.12.1941, Үзбәк ССР‑ы Серов станцияһы ҡсб — 2.5.2021, Өфө ҡ.; БР-ҙың Ҡырмыҫҡалы районы Ибраһим а. ерләнгән), әҙәбиәт белгесе, яҙыусы. Филология фәндәре докторы (1992), профессор (1994). БР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1997), РФ‑тың почётлы юғары профессиональ...
КИЛМӘТОВА Инна Роберт ҡыҙы
КИЛМӘТОВА Инна Роберт ҡыҙы (27.7.1967, Өфө), ветеринар врач. Ветеринария ф. д‑ры (2009). БАХИ-ны тамамлағандан һуң (1989) ӨПЭПБ-ның “Восход” малсылыҡ ҡуртым хужалығы (Шишмә р‑ны Сайран а.) ветеринар врачы, 1991 й. ғин. алып “Башнефтехимремстрой” тресы (Өфө) 7‑се махсуслашҡан ремонт‑төҙөлөш идаралығының...
КИЛМӘТОВ Әбделхалиҡ Тимербай улы
КИЛМӘТОВ Әбделхалиҡ Тимербай улы (1796—?), кантон башлығы, сотник (1853). Бөрө өйәҙе Борай а. (БР‑ҙың Борай р‑ны) башҡорто. 1830—37 йй. Бөрө өйәҙ судында ауыл заседателе. 1841 й. алып йорт старшинаһы, 1844 й. — 11‑се, 1855 й. — 14‑се башҡ. кантондары башлығы. Он тартыу тирмәне хужаһы булған. Артабанғы...
КИЛМӘМӘТОВ Рәмил Исмәғил улы
КИЛМӘМӘТОВ Рәмил Исмәғил улы (10.9.1949, БАССР-ҙың Благовар р‑ны Үрге Ҡарғалы а.), фоторәссам. БР-ҙың халыҡ рәссамы (2014), РФ‑тың (2007), БАССР-ҙың (1990) атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре. Фоторәссамдар союзы ағзаһы (1983). Мәскәү мәҙәниәт ин‑тын тамамлаған (1987; С.Ф.Бондарчук оҫтаханаһы). 1976 й. алып “Ағиҙел”...
КИЛМӘК НУРЫШЕВ
КИЛМӘК НУРЫШЕВ, башҡорт ихтилалдары (1735—40) етәкселәренең береһе. Нуғай даруғаһы Юрматы улусы башҡорто. Батыр. Абыҙ. Башҡорт ихтилалында (1704—11), баш күтәргән башҡорттарҙың илселеге составында Ҡырымда төрөк солтаны һәм Ҡырым ханы м‑н һөйләшеүҙәрҙә ҡатнаша. Бөтә башҡорт йыйынын үткәреү инициаторҙарының...
КИЛКАБЫҘ, Баҡалы р‑нындағы ауыл
КИЛКАБЫҘ, Баҡалы р‑нындағы ауыл, Иҫке Ҡорос а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнс. 15 км һәм Туймазы т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 90 км алыҫлыҡта Бөгә й. (Сөн й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1197 кеше; 1920 — 1317; 1939 — 941; 1959 — 697; 1989 — 436; 2002 — 441; 2010 — 358 кеше. Татарҙар йәшәй (2002)....
КИЛЕШЕҮ НИГЕҘЕНДӘГЕ МӘКТӘПТӘР
КИЛЕШЕҮ НИГЕҘЕНДӘГЕ МӘКТӘПТӘР, яңы иҡтисади сәйәсәт осоронда эшләгән дөйөм белем биреү уҡыу йорттары. Нигеҙҙә эшсе, крәҫтиән, ҡыҙылармеец балалары ҡабул ителгән берҙәм хеҙмәт мәктәптәрендә (ҡара: Дөйөм белем биреү мәктәптәре) уҡыу мөмкинлегенән мәхрүм ителгән “эшсе булмаған элемент” балалары өсөн асылалар....
КИЛЕШ
КИЛЕШ, үҙ аллы һүҙ төркөмдәренең (исем, алмаш, һан һ.б.) грамматик категорияһы, телмәр составындағы синтаксик мөнәсәбәттәрҙе белдерә. Башҡ. телендә аффикстар килеш формаларын белдерә торған саралар булып тора; К. мәғәнәһе бәйләүестәр, үҙ аллы һүҙ төркөмөнөң семантикаһы һәм функцияһы м‑н билдәләнә. Башҡ....
КИЛЕМ, Бүздәк р‑нындағы ауыл
КИЛЕМ, Бүздәк р‑нындағы ауыл, Килем а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Бүздәк т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 26 км алыҫлыҡта Иҙәш й. (Сәрмәсән й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1255 кеше; 1920 — 1390; 1939 — 1657; 1959 — 948; 1989 — 923; 2002 — 823; 2010 — 797 кеше. Татарҙар, башҡорттар йәшәй...
КИЛЕМ ҺАРАЙЫ
КИЛЕМ ҺАРАЙЫ, 19 б. архитектура ҡомартҡыһы һәм ҡала төҙөлөшө ҡомартҡыһы. БР‑ҙың Бүздәк р‑ны Килем а. урынлашҡан. 1848 й. төҙөлә, архитекторы билдәһеҙ. Тәвкилевтәр усадьбаһының бер өлөшө булған. Һарай‑усадьба комплексына ш. уҡ Килем мәсете, үрге һәм түбәнге парктар ингән. Көнсығыш стилистикаһы мотивтары...
КИЛЕМ ТУРАҺЫНДА ДЕКЛАРАЦИЯ
КИЛЕМ ТУРАҺЫНДА ДЕКЛАРАЦИЯ (лат. declaratio — иғлан итеү, белдереү), устав м‑н билдәләнгән формалағы бланкыла календарь йылы өсөн алынған килем һәм уның сығанаҡтары, киткән сығымдар, һалым льготалары һәм иҫәпләнгән һалым суммаһы т‑да һалым түләүсенең яҙма ғаризаһы. Килемгә декларация яһау РФ‑та 1992 й....
КИЛЕМ МӘСЕТЕ
КИЛЕМ МӘСЕТЕ, 1821 й. Бәләбәй өйәҙе Килем а. (БР‑ҙың Бүздәк р‑ны) Тәвкилевтәр аҡсаһына төҙөлә. Рәсәй мосолмандарының Үҙәк Диниә назараты ҡарамағында. К.м., Килем һарайы, үрге һәм түбәнге парктар берҙәм һарай‑усадьба комплексын хасил итә. Мәсет (27х11 м) таштан, 2 ҡатлы, һыҙмала тура мөйөшлө, 4 яҡлы...
КИЛДЕЙӘРОВА Флүрә Әхмәтша ҡыҙы
КИЛДЕЙӘРОВА Флүрә Әхмәтша ҡыҙы (15.1.1952, БАССР‑ҙың Учалы районы Илсеғол а.), йырсы (сопрано). Профессор (2013). РФ‑тың халыҡ (2002) һәм атҡаҙанған (1995), БАССР‑ҙың халыҡ (1989) артисы. ӨДСИ‑не тамамлағандан һуң (1981; М.А.Букатованың хор менән дирижёрлыҡ итеү класы, Р.А.Мусинаның яңғыҙ йырлау класы)...
КИЛДЕҒОЛ, Бөрйән р‑нындағы ауыл
КИЛДЕҒОЛ, Бөрйән р‑нындағы ауыл, Ҡыпсаҡ а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 56 км һәм Белорет т. юл ст. К.‑Көнб. табан 132 км алыҫлыҡта Һарағы й. (Үҙән й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 265 кеше; 1920 — 401; 1939 — 125; 1959 — 197; 1989 — 271; 2002 — 424; 2010 — 428 кеше. Башҡорттар...
