Список материалов
СИРАЖИ Муса Шәрәфетдин улы
СИРАЖИ (Сиражетдинов) Муса Шәрәфетдин улы [1.2.1939, БАССР‑ҙың Ҡандра р‑ны Төпкилде а. (БР‑ҙың Туймазы р‑ны)], шағир. РФ‑тың (2002) һәм БАССР‑ҙың (1989) атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре. Журналистар союзы (1961) һәм Яҙыусылар союзы (1971) ағзаһы. БДУ‑ны тамамлаған (1963). 1962 й. алып “Ҡыҙыл таң” гәз. эшләй, 1968...
СИРАЖИ Муса Шәрәфетдин улы
СИРАЖИ (Сиражетдинов) Муса Шәрәфетдин улы [1.2.1939, БАССР‑ҙың Ҡандра р‑ны Төпкилде а. (БР‑ҙың Туймазы р‑ны) — 15.9.2019, Туймазы ҡ.], шағир. РФ‑тың (2002) һәм БАССР‑ҙың (1989) атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре. Журналистар союзы (1961) һәм Яҙыусылар союзы (1971) ағзаһы. БДУ‑ны тамамлаған (1963). 1962 й. алып “Ҡыҙыл...
СИРАЖЕТДИНОВА Шәмсинур Мырҙабай ҡыҙы
СИРАЖЕТДИНОВА Шәмсинур Мырҙабай ҡыҙы (13.12.1930, БАССР‑ҙың Архангел р‑ны Ҡыҙғы а. — 29.12. 1986, Сибай ҡ.), актриса. БАССР‑ҙың атҡ. артисы (1974). Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1951). 1947 й. алып БАДТ, 1949 й. — Ҡыйғы колхоз- совхоз театры (ҡара: Минһажев Ғ. исемендәге Ҡыйғы башҡорт халыҡ театры),...
СИРАЖЕТДИНОВА Фәнүнә Хәниф ҡыҙы
СИРАЖЕТДИНОВА Фәнүнә Хәниф ҡыҙы (15.2.1949, БАССР‑ҙың Илеш р‑ны Ишҡар а.), йырсы. БР‑ҙың халыҡ (1994), БАССР‑ҙың атҡ. (1989) артисы. 2‑се Өфө пед. уч‑щеһын тамамлаған (1970). 1969 й. алып Башҡ. хор капеллаһы артисы, 1980—2003 йй. Башҡ. филармонияһы солисы, 2006— 14 йй. Ғ.Әлмөхәмәтов ис. Респ. гимназия‑интернатында...
СИРАЖЕТДИНОВ Фәрит Хәмит улы
СИРАЖЕТДИНОВ Фәрит Хәмит улы (10.6.1949, БАССР‑ҙың Фёдоровка р‑ны Өсбүләк а.), зоотехник, иҡтисадсы. А.х. ф. д‑ры (2003), проф. (2003). БР‑ҙың атҡ. а.х. хеҙм‑ре (1993), РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2004). БДАУ‑ҙың зоотехния (1976) һәм иҡт. (1999) ф‑ттарын тамамлаған. 1976 й. алып...
СИРАЖЕТДИНОВ Мөжәүир Уйылдан улы
СИРАЖЕТДИНОВ Мөжәүир Уйылдан улы, М ө ж ә ү и р х ә ҙ р ә т (1876, Ырымбур губ. Орск өйәҙе Мансур а., хәҙ. БР‑ҙың Баймаҡ р‑ны Бәхтегәрәй а., — 28.7.1967, шунда уҡ), дин әһеле. Иҙелбай а. мәҙрәсәһендә һәм Муллаҡай мәҙрәсәһендә уҡыған. Тыуған ауылында мулла була. 1937 й. репрессиялана (1943 й. тиклем...
СИРАЖЕТДИНОВ Иршат Фәрит улы
СИРАЖЕТДИНОВ Иршат Фәрит улы (19.6.1954, БАССР‑ҙың Учалы р‑ны Туңғатар а. — 15.12.2012, Өфө, тыуған ауылында ерләнгән), режиссёр. БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1989). Өфө сәнғәт уч‑щеһын (1974; К.Ф.Ғәҙелшин класы), ӨДСИ‑не (1982; Р.М.Әйүпов, Ғ.Ғ.Ғиләжев курсы), ГИТИС эргәһендәге Юғары театр курстарын...
СИРАЖЕТДИНОВ Айвен Сәхи улы
СИРАЖЕТДИНОВ Айвен Сәхи улы (25.1.1942, БАССР‑ҙың Учалы р‑ны Байрамғол ит‑һөт с‑зының Үҙәк усадьбаһы ҡсб, хәҙ. БР‑ҙың ш. уҡ р‑ны Уральск а.), яҙыусы. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1991). Ырымбур юғары хәрби авиация лётчиктар уч‑щеһын тамамлағандан һуң (1965) Алыҫ Көнсығышта (Тымыҡ океан флоты) диңгеҙ авиацияһында...
СИРАЕВА Сәүиә Ғимаҙлислам ҡыҙы
СИРАЕВА Сәүиә Ғимаҙлислам ҡыҙы (5.1.1934, БАССР‑ҙың Нуриман р‑ны Иҫке Исай а.), актриса. РФ‑тың атҡ. (2007), БАССР‑ҙың (1989) һәм ТР‑ҙың (2001) халыҡ артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1987). Башҡ. театр‑художество уч‑щеһын тамамлағандан һуң (1952; Х.Бохарский курсы) 1953 й. тиклем Башҡ. филармонияһы...
СИРАЕВ Рәмил Рәбис улы
СИРАЕВ Рәмил Рәбис улы (25.3.1964, Өфө ҡ.), тренер. Грек‑рим көрәше буйынса Рәсәйҙең атҡаҙанған тренеры (2005) һәм Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1995). П.Ф.Лесгафт исемендәге Санкт‑Петербург физик культура академияһын тамамлаған (2002). Гастелло Н.Ф. исемендәге спорт клубы (тренеры Г.В.Хрюкин),...
СИРАЕВ Рәмил Рәбис улы
СИРАЕВ Рәмил Рәбис улы (25.3.1964, Өфө ҡ.), тренер. Грек‑рим көрәше буйынса Рәсәйҙең атҡаҙанған тренеры (2005) һәм Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1995). П.Ф.Лесгафт исемендәге Санкт‑Петербург физик культура академияһын тамамлаған (2002). Гастелло Н.Ф. исемендәге спорт клубы (тренеры Г.В.Хрюкин),...
СИРАЕВ Марат Ғабдрахман улы
СИРАЕВ Марат Ғабдрахман улы (2.1.1947, БАССР‑ҙың Илеш р‑ны Үрге Йәркәй а.), агроном. А.х. ф. д‑ры (2001), проф. (2003). РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2011). Ғ.Х.Сираевтың улы. БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1971) шунда уҡ эшләй (өҙөклөктәр м‑н): 1974—81 йй. һәм 2015 й. алып өлкән ғилми...
СИРАЕВ Ғабдрахман Хөсәйен улы
СИРАЕВ Ғабдрахман Хөсәйен улы [25.9.1922, БАССР‑ҙың Бәләбәй кантоны Тыпый а. (БР‑ҙың Илеш р‑ны) — 5.1.2004, Илеш р‑ны Үрге Йәркәй а.], хужалыҡ эшмәкәре. 1941 й. алып Илеш р‑нында эшләй: Тыпый ете йыллыҡ мәктәбе уҡытыусыһы, 1942 й. — Теләкәй МТС‑ының сәйәси бүлеге нач. ярҙамсыһы, 1943 й. — район башҡарма...
СИПЫЛДАУЫҠ
СИПЫЛДАУЫҠ (Glareola nordmanni), сәпсәү һымаҡтар отрядының сипылдаҡтар ғаиләһенә ҡараған ҡош. Евразияның уртаса бүлкәтендә (Көнбайыш Ҡара диңгеҙ буйынан алып Алтайға тиклем), Африкала таралған. Күсәр ҡош. Кәүҙә оҙонлоғо 23—26 см, ҡанат ҡоласы 60—68 см. Арҡаһы зәйтүн төҫмөрө булған һорғолт‑көрән төҫтә....
СИПЫЛДАҠ
СИПЫЛДАҠ (Scabiosa), ҡарут һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 100 төрө билдәле, башлыса Урта диңгеҙ буйында, ҡайһы бер төрҙәре Алыҫ Көнсығышта һәм Көньяҡ Африкала таралған. Башҡортостанда асыҡ һары С. һәм исәт С. үҫә. Күп йыллыҡ үлән. Һабағы төҙ, тармаҡлы, нигеҙендә ағасланған ҡаты, бейеклеге...
СИПАЙЛОВТАР
СИПАЙЛОВТАР, дворяндар нәҫеле. Өфө тармағына нигеҙ һалыусылар сығышы м‑н Смоленск шляхтаһынан (ҡара: Полоцк һәм Смоленск шляхтаһы) була. 1654 й. Кама аръяғы сик һыҙығында Зәй ҡәлғәһенә урынлашалар. Билдәлеләре: Михаил Петрович С. (1766—?) һәм Яков Петрович С. (1769—?), прапорщиктар, Ырымбур сик буйы...
СИПАЙЛОВ, ауыл, Черниковка ҡасабаһы эсендә
СИПАЙЛОВ, ауыл, 20 б. 30‑сы йй. аҙ. алып Черниковка ҡасабаһы эсендә (ҡара: Черниковск). Ауылға Өфө өйәҙендә Гладышевтарҙың алпауыт крәҫтиәндәре нигеҙ һала, 1701 й. башлап Гладышев булараҡ билдәле. 1795 й. алып Ырымбур батальоны адъютанты А.Д.Дуров, 1827 й. — титулярный советник И.И.Шильников, 1843 й....
СИНУСИТТАР
СИНУСИТТАР (лат. sinus — ҡыуышлыҡ), танауҙың лайлалы тиресәһенең, ҡайһы берҙә өҫтәмә ҡыуышлыҡтарының һөйәк көптәре шешеүе.
Кеше С. Түбәндәге төрҙәргә айырыла: гайморит (өҫкө яңаҡ ҡыуышлығының шешеүе), фронтит (маңлай ҡыуышлығының шешеүе), этмоидит (рәшәткәле һөйәк күҙәнәктәренең шешеүе) һәм сфеноидит...
СИНТЕТИК ЫҪМАЛАЛАР ҺӘМ ПЛАСТИК МАССАЛАР ПРОИЗВОДСТВОҺЫ
СИНТЕТИК ЫҪМАЛАЛАР ҺӘМ ПЛАСТИК МАССАЛАР ПРОИЗВОДСТВОҺЫ, химия сәнәғәте тармағы. 20 б. 60—70‑се йй. Башҡортостанда был тармаҡтың барлыҡҡа килеүе респ. химия, нефть эшкәртеү сәнәғәте һәм нефтехимия сәнәғәте үҫешенә бәйле. Синтетик ыҫмала һәм пластик массалар етештереү “Авангард”, “Каустик”, “Салаватнефтеоргсинтез”,...
СИНТЕТИК ШЫЙЫҠ ЯҒЫУЛЫҠ
СИНТЕТИК ШЫЙЫҠ ЯҒЫУЛЫҠ, мотор яғыулығының бер төрө; ҡаты яғыулыҡтарҙың термохимик тарҡалыуы йәки газификацияһы м‑н алынған һәм эске яныулы двигателдәрҙә ҡулланылған углеводородтарҙың ҡатмарлы ҡатышмалары. Ҡаты яғыулыҡтарҙың (күбеһенсә һоро күмер, янар һәүерташ, һирәгерәк таш күмер, торф) 3 стадиялы...
