Список материалов
ҠОМ, тау тоҡомо
ҠОМ, минералдарҙың һәм тау тоҡомдарының йомро һәм ҡырлы бөртөктәренән торған көпшәк, ватыҡ ултырма тау тоҡомо. Составында балсыҡлы материал, слюдалар, карбонаттар, мәғдән минералдары (ильменит, рутил, магнетит, циркон, алтын, платина, алмас һ.б.) ҡушылмалары бар. Бөртөктәрҙең өҫтөнлөк иткән үлсәмдәренә...
ҠОМ ҺАЙЫҪҠАНЫ
ҠОМ ҺАЙЫҪҠАНЫ (Haemаtopus ostralegus), сәпсәү һымаҡтар отрядының сәпсәүҙәр ғаиләһенә ҡараған ҡош. Бөтә континенттарҙа ла таралған. Күсәр ҡош. Кәүҙә оҙонлоғо 40—46 см, ауырлығы 400—600 г, ҡанатының ҡоласы 80—86 см. Ҡауырһын ҡапламы ҡаралы‑аҡлы (ҡорһағы аҡ төҫтә). Суҡышы ҡыҙыл, оҙон һәм тура, ян‑яҡтары...
ҠОЛШӘРИПОВ Марат Мәхмүт улы
ҠОЛШӘРИПОВ Марат Мәхмүт улы (7.1.1941, БАССР‑ҙың Күгәрсен р‑ны Ерекле а.), тарихсы. БР ФА‑ның почётлы акад. (2016), тарих ф. д‑ры (1998), проф. (2000). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2001), РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2003). БДУ‑ны тамамлаған (1967), 1971 й. алып шунда уҡ эшләй: 1999—2011 йй....
ҠОЛШӘРИПОВ Баймөхәмәт Мәһәҙей улы
ҠОЛШӘРИПОВ Баймөхәмәт Мәһәҙей улы (1791—?), кантон башлығы, зауряд-хорунжий (1827). Троицк өйәҙе Әйле улусы Ҡәҙер а. (БР‑ҙың Дыуан р‑ны) башҡорто. Ватан һуғышында (1812), рус армияһының сит илгә походтарында (1813—14) ҡатнашыусы. 1828 й. алып йорт старшинаһы, 1848 й. — идарасы ярҙамсыһы, 1849 й. — 5‑се...
ҠОЛТАЙ‑ҠАРАН, Миәкә р‑нындағы ауыл
ҠОЛТАЙ‑ҠАРАН, Миәкә р‑нындағы ауыл, Боғҙан а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. табан 31 км һәм Аксёнов т. юл ст. 50 км алыҫлыҡта Дим й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 391 кеше; 1920 – 382; 1939 – 337; 1959 – 258; 1989 – 216; 2002 – 251; 2010 – 204 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп...
ҠОЛСОРА, Баймаҡ р‑нындағы ауыл
ҠОЛСОРА, Баймаҡ р‑нындағы ауыл, Ҡолсора а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 45 км һәм Сибай т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 90 км алыҫлыҡта Һаҡмар й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. – 324 кеше; 1920 – 491; 1939 – 255; 1959 – 308; 1989 – 405; 2002 – 458; 2010 – 429 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Урта мәктәп,...
ҠОЛОШ, Учалы р‑нындағы ауыл
ҠОЛОШ, Учалы р‑нындағы ауыл, Ураҙ а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 48 км һәм Учалы т. юл ст. 53 км алыҫлыҡта Шәгәр й. (Миндәк й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. – 401 кеше; 1920 – 547; 1939 – 266; 1959 – 192; 1989 – 234; 2002 – 249; 2010 – 151 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ...
ҠОЛОШ, Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы ауыл
ҠОЛОШ, Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы ауыл, Һәүәләй а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. табан 1 км һәм Ибраһим т. юл разъезынан 2 км алыҫлыҡта Ҡарайылға й. (Ағиҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 545 кеше; 1920 – 724; 1939 – 836; 1959 – 498; 1989 – 315; 2002 – 280; 2010 – 255 кеше. Татарҙар йәшәй (2002)....
ҠОЛОНҒОЙРОҠ
ҠОЛОНҒОЙРОҠ (Calamagrostis), ҡыяҡлылар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 200 төрө билдәле, ике ярымшарҙың да башлыса субарктик, уртаса һәм субтропик бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда 9 төрө үҫә. Күп йыллыҡ тамырһабаҡлы үлән. Һабағы төҙ, 40—150 см бейеклектә. Япрағы эре, ҡыяҡлы, яҫы, ситтәре киртләсле....
ҠОЛОМБӘТОВ Вәлиулла Фәйзулла улы
ҠОЛОМБӘТОВ Вәлиулла Фәйзулла улы [1881, Өфө губ. Стәрлетамаҡ өйәҙе Яҡтыкүл а. (БР‑ҙың Ғафури р‑ны) – 1964, шунда уҡ], шағир‑импровизатор. Ҡыйышҡы мәҙрәсәһендә, “Рәсүлиә”, “Ғәлиә” мәҙрәсәләрендә уҡый. Төрки һәм ғәрәп телдәрен белгән. Тыуған ауылында уҡыта, 20‑се йй. Табын кантонының халыҡ мәғарифы бүлеге...
ҠОЛОЙ БАЛТАСОВ
ҠОЛОЙ БАЛТАСОВ, Крәҫтиәндәр һуғышын (1773—75) баҫтырыуҙа ҡатнашыусы. Себер даруғаһының Ҡыр-Танып улусы Балтас (Ҡолой) а. (БР‑ҙың Балтас р‑ны Иҫке Балтас а.) башҡорто. Ҡыр-Танып (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, Ҡара-Табын) улусы старшинаһы. Речь Посполитаялағы 1768—72 йй. Бар конфедерацияһын тар-мар итеүҙә ҡатнаша....
ҠОЛМӨХӘМӘТОВ Азамат Рәхмәт улы
ҠОЛМӨХӘМӘТОВ Азамат Рәхмәт улы (6.8.1953, Өфө), дипломат. Мәскәү дәүләт халыҡ-ара мөнәсәбәттәр ин‑тын тамамлаған (1976). 1978 й. алып Алеппо ҡ. (Сүриә) СССР Ген. консуллығы атташеһы, 1982 й. — СССР Сит ил эштәре министрлығының Яҡын Көнсығыш бүлегендә 3‑сө секретарь, 1987 й. — Мысырҙа СССР илселегендә...
ҠОЛМОЙ Яҡуп Хәйрулла улы
ҠОЛМОЙ (Ҡолмөхәмәтов) Яҡуп Хәйрулла улы [7.9.1918, Өфө губ. Стәрлетамаҡ өйәҙе Ҡанаҡай а. (БР‑ҙың Ишембай р‑ны) – 11.10.1994, Өфө], шағир. БАССР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1979), БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1988). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1944). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. ВЛКСМ ҮК эргәһендәге Юғары...
ҠОЛМӘТ, Ҡыйғы р‑нындағы ауыл
ҠОЛМӘТ, Сыбарҡая, Ҡыйғы р‑нындағы ауыл, Йыланлы а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 38 км һәм Һилейә т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнб. табан 15 км алыҫлыҡта Әй й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 662 кеше; 1920 – 325; 1939 – 782; 1959 – 764; 1989 – 423; 2002 – 361; 2010 – 293 кеше. Татарҙар йәшәй (2002)....
ҠОЛМӘТ ЯҘЫУЫ
ҠОЛМӘТ ЯҘЫУЫ, энеолитҡа ҡараған археологик ҡомартҡы. Ҡыйғы р‑ны Ҡолмәт а. көнбайышҡа табан 3— 4 км алыҫлыҡта Әй й. уң ярындағы яланғас ҡаяға төшөрөлгән. 1988 й. В.Н.Широков тарафынан асыла һәм өйрәнелә. Ҡаяға төшөрөлгән һүрәттәр 3 төркөмдән тора. Береһе өйрәнелгән. Ҡуйы күк төҫтәге буяу м‑н эшләнгән...
ҠОЛҠАН, Ғафури р‑нындағы ауыл
ҠОЛҠАН, Алдашлы, Ғафури р‑нындағы ауыл, Сәйетбаба а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. табан 60 км һәм Аҡкүл т. юл ст. 75 км алыҫлыҡта Алдашлы й. (Еҙем й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 505 кеше; 1920 – 672; 1939 – 628; 1959 – 335; 1989 – 178; 2002 – 211; 2010 – 166 кеше. Башҡорттар йәшәй...
ҠОЛҒОНА, Ишембай р‑нындағы ауыл
ҠОЛҒОНА, Ишембай р‑нындағы ауыл, Ҡолғона а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 87 км һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. Көнс. табан 83 км алыҫлыҡта Оло Шешәнәк й. (Еҙем й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 688 кеше; 1939 – 538; 1959 – 742; 1989 — 845; 2002 – 821; 2010 – 774 кеше. Башҡорттар йәшәй...
ҠОЛҒАНА, Бөрйән р‑нындағы ауыл
ҠОЛҒАНА, Бөрйән р‑нындағы ауыл, Ҡолғана а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 74 км һәм Белорет т. юл ст. К.‑Көнб. табан 127 км алыҫлыҡта Үҙән й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. – 366 кеше; 1920 – 516; 1939 – 277; 1959 – 215; 1989 – 226; 2002 – 281; 2010 – 288 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Төп мәктәп...
ҠОЛБӘКОВ Шәрәфетдин Әбделғәлим улы
ҠОЛБӘКОВ Шәрәфетдин Әбделғәлим улы (1849 — ?), Өфө губернаһынан 2‑се Дәүләт думаһы (1907) депутаты. Златоуст өйәҙе башҡорто. Рәсәй мосолмандары иттифағы ағзаһы. Неплюев кадет корпусын тамамлаған. Улус суды рәйесе, 1878— 80 йй., 1884—90 йй. һәм 1903— 05 йй. Златоуст өйәҙ земствоһы гласныйы булып хеҙмәт...
ҠОЛБАХТИН Нәзир Мырҙабай улы
ҠОЛБАХТИН Нәзир Мырҙабай улы (17.9.1941, БАССР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны Шәрипҡол а.), тарихсы. Тарих ф. д‑ры (1997), проф. (1998). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2001), РФ-тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм-ре (2003). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1971) һәм 1979 й. алып шунда уҡ эшләй (2000—13 йй. археология,...
