Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

ИБӘК

ИБӘК, Ибраһим (? — 1495), Себер ханлығы ханы (1464—95). Власҡа Тайбуғалар нәҫеленән Мар кенәзде юҡ иткәндән һуң килә. 1470‑се йй. башында Оло Урҙа ханы Әхмәт, ҡаҙаҡ ханы Жәнебәк, Нуғай Урҙаһы мырҙалары Ғәббәс, Муса, Ямғурса һ.б. м‑н берлектә Күк Урҙала власты яулап ала. Мәскәү дәүләте м‑н сауҙа мөнәсәбәттәре...

ИБӘТУЛЛИН Урал Ғәли улы

ИБӘТУЛЛИН Урал Ғәли улы (5.3.1948, БАССР‑ҙың Салауат р‑ны Малаяҙ а.), химик‑технолог. Химия ф. д‑ры (1991), проф. (1991). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2003). ӨНИ‑не тамамлағандан һуң (1971) шунда уҡ, 1978 й. алып — Башҡ‑н нефть ғилми-тикшеренеү һәм проект ин‑тында, 1980 й. — ӨНИ‑лә, 1981 й. алып БДУ-ла...

ИБӘТУЛЛИНА Рифа Барый ҡыҙы

ИБӘТУЛЛИНА Рифа Барый ҡыҙы (17.1.1951, Баймаҡ ҡ.), гигиенист. Мед. ф. д‑ры (2001). РФ‑тың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2003). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1978) Өфө хеҙмәт мед. һәм кеше экологияһы ҒТИ-нда эшләй (өҙөклөк м‑н): 1986 й. алып — өлкән, 1989 й. — төп, 2002—08 йй. баш ғилми хеҙмәткәр. Фәнни эшмәкәрлеге...

ИБЛЕС

ИБЛЕС (ғәр. баласа — өмөтһөҙлөккә бирелде), исламда — шайтан, ен; башҡ. мифологияһында — яуыз көс (ҡара: Албаҫты, Бәрей, Ен, Шайтан). Ҡөрьәндәге сюжетҡа ярашлы, И. — Аллаға буйһонмай, ул тупраҡтан яралтҡан тәүге кеше — Әҙәм алдында йөҙ түбән йығылыуҙан баш тартҡан берҙән-бер фәрештә. Бының өсөн ул күктән...

ИБН РУСТА

ИБН РУСТА, Ибн Даста (Әбү Әли Әхмәт ибн Ғүмәр ибн Руста; 9 б. 2‑се ярт. — 10 б. башы), ғәрәп сәйәхәтсеһе, географ. Яҡын һәм Урта Көнсығыш, Көнсығыш Европа буйлап сәйәхәт итә. “Китаб әл-әләғ ән-нәфисә” (“Ҡиммәтле хазиналар китабы”; 903—927) хеҙмәте авторы. Көнсығыш Европа, Урта һәм Үҙәк Азия халыҡтарын,...

ИБН ФАҘЛАН

ИБН ФАҘЛАН (Әхмәт ибн‑әл‑Ғәббәс ибн Рәшит ибн Хәммәд; 10 б.), ғәрәп сәйәхәтсеһе. Бағдад хәлифе һарайында хеҙмәт иткән. 921—923 йй. Бағдад илселеге (Волга буйы Болғары м‑н сәйәси бәйләнештәрҙе нығытыу, ислам динен таратыу маҡсатында ойошторола) составында Урта Азия, Волга буйы һәм Урал янына сәйәхәт...

ИБН ХОРДАДБЕХ

ИБН ХОРДАДБЕХ (Әбү-л‑Ҡасим Ғөбәйҙулла ибн Абдулла ибн Хордадбех; яҡынса 820, башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 826 — яҡынса 912/913, башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 885), ғәрәп географы. Ғәббәсиҙәр хәлифе һарайында хеҙмәт иткән. И.Х. шәхси күҙәтеүҙәренә, күреп белеүселәрҙең һөйләүенә, төрлө яҙма сығанаҡтарға нигеҙләнгән...

ИБРАЙ ТАҺИРОВ

ИБРАЙ ТАҺИРОВ, Ибраһим Таһиров (? — 1774), Ырымбур губернаһы Бөгөлмә һәм Ставрополь ведомстволары дәүләт крәҫтиәндәренән (суҡындырылмаған татарҙарҙан һәм сыуаштарҙан) Уложенный комиссия депутаты. Бөгөлмә ведомствоһы Татар Ҡандыҙы а. (ТР‑ҙың Баулы р‑ны) татарҙарынан. Комиссияға йән башына һалымды кәметеү,...

ИБРАЙ, Әлшәй р‑нындағы ауыл

ИБРАЙ, Әлшәй р‑нындағы ауыл, Ибрай а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Раевка т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 15 км алыҫлыҡта Дим й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 603 кеше; 1920 — 708; 1939 — 547; 1959 — 466; 1989 — 250; 2002 — 288; 2010 — 241 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Яңы Сәпәш төп...

ИБРАЙ, Ейәнсура р-нындағы ауыл

ИБРАЙ, Ейәнсура р-нындағы ауыл, Байдәүләт а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 42 км һәм Һарыҡташ т. юл ст. (Ырымбур өлк.) Т. ‑Көнс. табан 96 км алыҫлыҡта Оло Һүрәм й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 772 кеше; 1920 — 647; 1939 — 558; 1959 — 523; 1989 — 493; 2002 — 524; 2010 — 479 кеше. Башҡорттар...

ИБРАЙ, Ишембай р‑нындағы ауыл

ИБРАЙ, Ишембай р‑нындағы ауыл, Маҡар а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 53 км һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. Көнс. табан 56 км алыҫлыҡта Рәүҙәк й. (Егән й. ҡушылдығы) буйында, Ишембай заказнигы терр‑яһында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 454 кеше; 1920 — 463; 1939 — 391; 1959 — 310; 1989 — 191; 2002 — 134;...

ИБРАЙ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл

ИБРАЙ, Аҡман, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Ибрай а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 8 км һәм Мәләүез т. юл ст. К.‑Көнс. табан 58 км алыҫлыҡта Иртөбәк й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 380 кеше; 1920 — 595; 1939 — 505; 1959 — 329; 1989 — 177; 2002 — 172; 2010 — 155 кеше. Башҡорттар...

ИБРАЙ, Ҡыйғы р-нындағы ауыл

ИБРАЙ, Ҡыйғы р-нындағы ауыл, Ибрай а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.-Көнб. 14 км һәм Һилейә т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.-Көнб. табан 57 км алыҫлыҡта Сунға й. (Әй й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 365 кеше; 1920 — 501; 1939 — 416; 1959 — 401; 1989 — 428; 2002 — 464; 2010 — 471 кеше. Башҡорттар...

ИБРАҠАЙ, Стәрлебаш р-нындағы ауыл

ИБРАҠАЙ, Стәрлебаш р-нындағы ауыл, Стәрлебаш а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 8 км һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. К.-Көнб. табан 53 км алыҫлыҡта Стәрле й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 380 кеше; 1920 — 521; 1939 — 483; 1959 — 388; 1989 — 366; 2002 — 430; 2010 — 404 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002)....

ИБРАҠОВ Миңнулла Шәйәхмәт улы

ИБРАҠОВ Миңнулла Шәйәхмәт улы (15.8.1943, БАССР‑ҙың Ауырғазы р‑ны Иҫке Төрөмбәт а., хәҙ. БР‑ҙың ш. уҡ р‑ны Дүртөйлө а.), инженер. БР‑ҙың атҡ. химигы (1994), СССР-ҙың почётлы химигы (1989). ӨНИ‑не тамамлаған (1973). 1965 й. алып Өфө химия з‑дында, 1966—2003 йй. “Каустик” ЯАЙ‑нда (Стәрлетамаҡ ҡ.) эшләй:...

ИБРАҺИМ МЕРӘҪОВ

ИБРАҺИМ МЕРӘҪОВ, (?—1788), Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Нуғай даруғаһы Өршәк‑Мең улусы Мерәҫ а. (Дәүләкән р‑ны Иҫке Мерәҫ а.) башҡорттарынан. Шул уҡ улустың старшинаһы. Ибраһимовтар нәҫелен башлап ебәреүсе. Ихтилалға 1773 й. дек. ҡушыла, Өфөнө ҡамауҙа ҡатнаша....

ИБРАҺИМ, Ғафури р‑нындағы ауыл

ИБРАҺИМ, Ғафури р‑нындағы ауыл, Еҙем-Ҡаран а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 50 км һәм Аҡкүл т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 67 км алыҫлыҡта Еҙем й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 366 кеше; 1920 — 477; 1939 — 554; 1959 — 430; 1989 — 394; 2002 — 372; 2010 — 340 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Балалар баҡсаһы,...

ИБРАҺИМ, Илеш р‑нындағы ауыл

ИБРАҺИМ, 5—6 участка, Илеш р‑нындағы ауыл, Иҫке Күктау а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 7 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т. табан 116 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 145 кеше; 1939 — 302; 1959 — 277; 1989 — 130; 2002 — 118; 2010 — 132 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Этәй урта мәктәбе...

ИБРАҺИМ, Кушнаренко р‑нындағы ауыл

ИБРАҺИМ, Көҙөшлө, Кушнаренко р‑нындағы ауыл, Иҫке Ҡормаш а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 19 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 77 км алыҫлыҡта Көҙөшлө й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 365 кеше; 1920 — 489; 1939 — 430; 1959 — 273; 1989 — 176; 2002 — 155; 2010 — 128 кеше....

ИБРАҺИМ, Күгәрсен р-нындағы ауыл

ИБРАҺИМ, Өмөтбай, Күгәрсен р-нындағы ауыл, Юлдыбай а/с ҡарай.Район үҙәгенән К.‑Көнс. 9 км һәм Мәләүез т. юл ст. К.-Көнс. табан 76 км алыҫлыҡта Оло Эйек й. (Һаҡмар й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 406 кеше; 1920 — 360; 1939 — 249; 1959 — 373; 1989 — 198; 2002 — 223; 2010 — 172 кеше....