Список материалов
ҺУҒАРЫУЛЫ ИГЕНСЕЛЕК
ҺУҒАРЫУЛЫ ИГЕНСЕЛЕК, а.х. культураларын һуғарыу шарттарында үҫтереү. Ҡоролоҡло һәм йылдың айырым осорҙарында дым м‑н етерлек тәьмин ителмәгән райондарҙа барлыҡҡа килгән игенселек төрҙәренең береһе. Һуғарыулы ерҙәрҙә а.х. культураларының уңдырышлылығы һуғарылмай торған ерҙәргә ҡарағанда 2— 3 тапҡырға...
ҺУҒЫШ, ХЕҘМӘТ, ҠОРАЛЛЫ КӨСТӘР ҺӘМ ХОҠУҠ ҺАҠЛАУ ОРГАНДАРЫ ВЕТЕРАНДАРЫ (ПЕНСИОНЕРҘАРЫ) ОЙОШМАҺЫ
ҺУҒЫШ, ХЕҘМӘТ, ҠОРАЛЛЫ КӨСТӘР ҺӘМ ХОҠУҠ ҺАҠЛАУ ОРГАНДАРЫ ВЕТЕРАНДАРЫ (ПЕНСИОНЕРҘАРЫ) ОЙОШМАҺЫ, 1987 й. Өфөлә Башҡ‑н респ. Һуғыш, хеҙмәт, Ҡораллы көстәр һәм хоҡуҡ һаҡлау органдары ветерандары (пенсионерҙары) йәмәғәт ойошмаһы булараҡ асыла. Бөтә Рәсәй һуғыш, хеҙмәт, Ҡораллы көстәр һәм хоҡуҡ һаҡлау органдары...
ҺУҘЫУ
ҺУҘЫУ, һуҙыу стандарында металдарҙы баҫым ярҙамында эшкәртеү төрө, үлсәмдәре аныҡ һәм өҫкө йөҙө шыма булған изделиелар алырға булышлыҡ итә. Һ. ваҡытында волока (ҡыҫып һуҙғыс) ҡулланыла, уның уйымы аша катанкалы йәки пресланған әҙерләмәләрҙе үткәреп һуҙалар; был ваҡытта уларҙың арҡыры киҫелешенең үлсәмдәре...
ҺУЙЫР
ҺУЙЫР (Tetrao urogallus), тауыҡ һымаҡтар отрядының ҡорҙар ғаиләһенә ҡараған ҡош. Евразияла таралған. Ултыраҡ ҡош. Кәүҙә оҙонлоғо 60—80 см, ауырлығы 4—5 кг (ҡайһы берҙә 6,5 кг тиклем), инә Һ. вағыраҡ. Ата ҡоштоң арҡаһы һәм ҡанаттары ҡара‑көрән, түше — ҡара‑йәшел төҫтә, металл кеүек ялтыр, ҡорһағы — аҡ...
ҺУҠАЙЛЫ, йылға
ҺУҠАЙЛЫ, йылға, Ашҡаҙар й. уң ҡушылдығы. Фёдоровка р‑ны Юрматы а. көньяҡ‑көнбайышҡа табан 10 км алыҫлыҡта башлана. Фёдоровка, Стәрлетамаҡ, Мәләүез р‑ндары буйлап көньяҡ‑көнбайыштан төньяҡ‑көнсығышҡа ҡарай аға, Ашҡаҙар й. (тамағынан 24 км алыҫлыҡта) ҡоя. Оҙонлоғо96км,басс.майҙаны 1080 км2. Башлыса ҡар...
ҺУҠЫР КҮБӘЛӘК
ҺУҠЫР КҮБӘЛӘК, һуҡыр йөнтәҫкәй (Smerinthus caecus), күбәләктәр отрядының балғараҡтар ғаиләһенә ҡараған бөжәк. Көнсығыш Европала һәм Азияның төньяҡ өлөшөндә таралған. Ҡанат йәйеме 70 мм тиклем, алғылары — тар, оҙонса, аҡһыл һоро, ҡара таплы һәм тулҡынланып торған һыҙыҡлы ҡыҙғылт көрән күк төҫтә; артҡылары...
ҺУҠЫР СЫСҠАН
ҺУҠЫР СЫСҠАН, т ө р т к ө (Talpa europaea), бөжәк ашаусылар отрядының һуҡыр сысҡан һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған имеҙеүсе. Европаның һәм Көнбайыш Себерҙең (Иртыш й. тиклем) урман һәм урман‑дала зоналарында таралған. Кәүҙә оҙонлоғо 12—15 см, ауырлығы 70—120 г. Йөнө ҡыҫҡа, бәрхәт һымаҡ йомшаҡ, һоро‑ҡара,...
ҺУҠЫРҘАР ЙӘМҒИӘТЕ
ҺУҠЫРҘАР ЙӘМҒИӘТЕ, дөйөм Рәсәй инвалидтар йәмәғәт ойошмаһы. Һ.й. Башҡ‑н респ. ойошмаһы 1925 й. Һ.й. Башҡ‑н респ. идараһы булараҡ асыла, 1996 й. алып хәҙ. исемен йөрөтә. Эшмәкәрлегенең төп йүнәлеше — күреү б‑са инвалидтарҙың хоҡуҡтарын һәм мәнфәғәттәрен яҡлау, уларҙың соц. һәм хеҙмәткә яраҡлылығын реабилитациялау....
ҺУҠЫРҘАР ӨСӨН КИТАПХАНА
ҺУҠЫРҘАР ӨСӨН КИТАПХАНА. Өфөлә урынлашҡан. 1949 й. 18‑се ҡала китапханаһы (1938 й. алып күреү б‑са инвалидтарҙы хеҙмәтләндергән) нигеҙендә Һуҡырҙар өсөн респ. махсус китапханаһы булараҡ ойошторола. БР‑ҙың Белорет, Бәләбәй, Стәрлетамаҡ ҡҡ. филиалдары, башҡа ҡалаларҙа һәм ауылдарҙа 23 китапхана пункты...
ҺУЛ СОЦИАЛ‑РЕВОЛЮЦИОНЕРҘАР (ИНТЕРНАЦИОНАЛИСТАР) ПАРТИЯҺЫ
ҺУЛ СОЦИАЛ‑РЕВОЛЮЦИОНЕРҘАР (ИНТЕРНАЦИОНАЛИСТАР) ПАРТИЯҺЫ, һул э с е р ҙ а р, 1917—22 йй. Рәсәйҙә сәйәси партия. Социал‑революционерҙар партияһында оппозицион ағым булараҡ нояб. Петроград ҡ. Ойоштороу съезында барлыҡҡа килә. Беренсе донъя һуғышын кисекмәҫтән туҡтатыу һәм Рәсәйҙең унан сығыуы өсөн; ер...
ҺУЛ ЭСЕРҘАР, ҡара: Һул социал революционерҙар
ҺУЛ ЭСЕРҘАР, ҡара: Һул социал‑революционерҙар.
ҺУЛТАНТИМЕР ҠУРҒАНЫ
ҺУЛТАНТИМЕР ҠУРҒАНЫ, 5—7 бб. археологик ҡомартҡыһы. Йылайыр р‑ны Һултантимер а. көньяҡ‑көнбайышҡа табан 4 км алыҫлыҡта Үтәштау ҡалҡыулығында урынлашҡан. 1992 й. асылған, 1996 й. Ф.А. Сөнғәтов тарафынан тикшерелгән. Таш ҡатыш тупраҡ өйөмөнән (диам. 8 м, бейеклеге 0,6 м) ғибәрәт, унан осонда таш ҡатыш...
ҺУЛТАНТИМЕР, Йылайыр р‑нындағы ауыл
ҺУЛТАНТИМЕР, Йылайыр р‑нындағы ауыл, Яманһаҙ а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 61 км һәм Сибай т. юл ст. К.‑Көнб. табан 116 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 188 кеше; 1920 — 248; 1939 — 47; 1959 — 323; 1989 — 286; 2002 — 300; 2010 — 250 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ пункты,...
ҺУНА ӨЙРӘК
ҺУНА ӨЙРӘК (Anas platyrhynchos), ҡаҙ һымаҡтар отрядының өйрәктәр ғаиләһенә ҡараған ҡош. Евразияла, Төньяҡ Америкала таралған. Күсәр ҡош (ҡайһы берҙәре ҡышлай). Кәүҙә оҙонлоғо 51—62 см, ауырлығы 730—1750 г, ҡанат йәйеме 80—100 см (ата ҡош эрерәк). Ҡауырһыны ҡара‑һоро таптар менән сыбарланған көрәнһыу...
ҺУНАҒАРА, ҡош
ҺУНАҒАРА, й ы л а н ы л а с ы н ы (Circaetus gallicus), ыласын һымаҡтар отрядының ҡарсығалар ғаиләһенә ҡараған ҡош. Европала, Көньяҡ‑Көнбайыш Азияла һәм Африкала таралған. Күсәр ҡош. Кәүҙә оҙонлоғо 62—72 см, ауырлығы яҡынса 600 г, ҡанат йәйеме 155 см тиклем. Ҡауырһыны көрән, ҡорһағы аҡ төҫтә. Түшендә,...
ҺУНАР
ҺУНАР, ҡырағай йәнлектәр һәм ҡоштар тотоуға нигеҙләнгән хужалыҡ эшмәкәрлеге формаһы. Башҡорттарҙа традицион кәсеп. Һунар итеү системаһы Башҡортостандың тәбиғәт‑климат үҙенсәлектәренә (ҡара: Тәбиғәт зоналары) һәм хужалыҡ итеү традицияларына бәйле булған. Актив (эҙәрлекләү, ҡыуып индереү, ҡамау, яралау)...
ҺУНАР ЙӘНЛЕКТӘРЕ
ҺУНАР ЙӘНЛЕКТӘРЕ, балыҡсылыҡ һәм һунар объекттарына индерелгән төрҙәр. Кәсеп һунары хужалыҡ, спорт, фәнни һәм мәҙәни маҡсаттарҙа алып барыла. Һ.й. — экосистемаларҙың мөһим компоненттары, ауыл хужалығы һәм урман культуралары ҡоротҡостары һанын туҡтатып тороуҙа ҡатнаша; ите, ҡиммәтле тиреһе, майы, туң...
ҺУНАРСЫЛАР ҺӘМ БАЛЫҠСЫЛАР ЙӘМҒИӘТТӘРЕ СОЮЗЫ
ҺУНАРСЫЛАР ҺӘМ БАЛЫҠСЫЛАР ЙӘМҒИӘТТӘРЕ СОЮЗЫ, БР‑ҙың йәмәғәт ойошмаһы. 1945 й. Башҡ‑н һунарсылар һәм балыҡсылар ирекле йәмғиәте булараҡ ойошторола, 1958 й. алып “Росохотрыболовсоюз” Башҡ‑н респ. һунарсылар һәм балыҡсылар йәмғиәте, 1991 й. — БАССР‑ҙың Һунарсылар һәм балыҡсылар йәмғиәттәре союзы. 1988...
ҺУНАРСЫЛЫҠ ХУЖАЛЫҒЫ
ҺУНАРСЫЛЫҠ ХУЖАЛЫҒЫ, тәбиғәтте файҙаланыуҙың һунар итеү хайуандарын һәм улар йәшәгән мөхитте (һунарсылыҡ биләмәләрен) дөйөм хоҡуҡи, иҡт. һәм фәнни‑техник нигеҙҙә тотороҡло файҙаланыуҙы, һаҡлауҙы һәм тергеҙеүҙе тәьмин иткән тармағы. БР урман хужалығының Һунарсылар һәм балыҡсылар ассоциацияһына беркетелгән...
ҺУНАРШИН Әүәл Хажи улы
ҺУНАРШИН Әүәл Хажи улы [28.10. 1911, Пермь губ. Красноуфимск өйәҙе Билән а. (БР‑ҙың Балаҡатай р‑ны) — 6.1.1995, Өфө], хужалыҡ эшмәкәре. Соц. Хеҙмәт Геройы (1971), РСФСР‑ҙың атҡ. төҙөүсеһе (1966), газ сәнәғәте отличнигы (1965). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. ӨНИ‑не тамамлаған (1970). 1935—41 йй. Өфө нефть...
