Список материалов
СЕНАТОР РЕВИЗИЯЛАРЫ
СЕНАТОР РЕВИЗИЯЛАРЫ, хөкүмәт саралары. Урындағы власть органдары эшмәкәрлеген, ғәҙәттән тыш хәлдәрҙе тикшерер өсөн Пётр I 1722 й. 4 апр. Указы м‑н индерелә. Махсус тәғәйенләнгән сенаторҙар тарафынан үткәрелгән, С.р. ваҡытын һәм урынын император билдәләгән. Һөҙөмтәләре императорға күрһәтелгән, Сенатта,...
СЕНАТ
СЕНАТ, И д а р а и т е ү с е С е н а т, Рәсәйҙә императорға буйһонған иң юғары дәүләт м‑н идара итеү органы. 1711 й. Мәскәүҙә ойошторола (1714 й. алып С.‑Петербургта). 1722 й. башлап ген.-прокурор (бер үк ваҡытта 1802 й. алып юстиция министры булған) етәкселек итә, ярҙамсылары (обер-прокурорҙар) м‑н...
СЕНАЖ
СЕНАЖ, киптерелгән (50—55% дымлылыҡҡа тиклем) үләндәрҙән әҙерләнгән, анаэроб шарттарҙа консерваланған мал аҙығы. С. әҙерләү өсөн күп йыллыҡ һәм бер йыллыҡ үләндәр (башлыса ҡуҙаҡлылар һәм уларҙың ҡыяҡлылар м‑н ҡатышмалары), иген фуражы культураларының ҡуҙаҡлы- ҡыяҡлы ҡатышмалары ҡулланыла. С. соҡорҙа...
СЕМИРЕЧЬЕ, Күгәрсен р‑нындағы утар
СЕМИРЕЧЬЕ, Д ә ү л ә т ҡ о л, Күгәрсен р‑нындағы утар, Күгәрсен а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 36 км һәм Төйлөгән т. юл ст. (Ырымбур өлк.) Т.‑Көнс. табан 63 км алыҫлыҡта Күгәрсен й. (Һаҡмар й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 285 кеше; 1920 — 392; 1939 — 332; 1959 — 191; 1989 — 108; 2002 —...
СЕМИЛЕТКА, Дүртөйлө р‑нындағы ауыл
СЕМИЛЕТКА, Дүртөйлө р‑нындағы ауыл, Семилетка а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 27 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т. табан 100 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1959 й. — 427 кеше; 1989 — 3689; 2002 — 4155; 2010 — 3977 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Халҡы “Чекмагушнефть” НГДУ‑һында эшләй. Урта һәм...
СЕМЁНОВКА, Баймаҡ р‑нындағы ауыл
СЕМЁНОВКА, Баймаҡ р‑нындағы ауыл, Семёновка а/с үҙәге. Район үҙәгенән К. 10 км һәм Сибай т. юл ст. К.‑Көнб. табан 51 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 790 кеше; 1939 — 223; 1959 — 586; 1989 — 456; 2002 — 354; 2010 — 276 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп, балалар баҡсаһы, фельдшер‑акушерлыҡ...
СЕМЁНОВ Николай Николаевич
СЕМЁНОВ Николай Николаевич (3.4.1896, Һарытау ҡ. — 25.9.1986, Мәскәү), физик, физик‑химик, йәмәғәт эшмәкәре. СССР ФА акад. (1932). Соц. Хеҙмәт Геройы (1966, 1976). Петроград ун‑тын тамамлаған (1917). 1957 й. алып Химия фәндәре бүлегенең акад.‑секретары, 1963—71 йй. СССР ФА вице‑президенты. Фәнни хеҙмәттәре...
СЕМЁНОВ Владимир Дмитриевич
СЕМЁНОВ Владимир Дмитриевич (10.1.1938, Орехово‑Зуево ҡ.), тау инженеры‑геофизик. Геол.‑минералогия ф. канд. (1978). Мәскәү геол.- разведка ин‑тын тамамлағандан һуң (1961) Ырымбур терр. геол. идаралығында эшләй: отряд нач., партияның өлкән геофизигы. 1969 й. алып “Башкиргеология” ПБ‑ның Башҡ‑н геофизика...
СЕМЁНОВ Виктор Васильевич
СЕМЁНОВ Виктор Васильевич (19.3. 1955, Мордва АССР-ы Явас ҡсб), токарь. 1975 й. алып “Кварц” Калининград машиналар эшләү з-дында, 1985 й. — “Ишимбайтрансмаш” ААЙ-нда эшләй. 1997 й. башлап “Славнефть- Мегионнефтегаз” ААЙ-нда. ДТ-10П һәм ДТ-30П йөҙмә сылбырлы тәгәрмәсле ике звенолы транспортёрҙар эшләп...
СЕМЁНОВ Анатолий Петрович
СЕМЁНОВ Анатолий Петрович (17.2. 1953, Ырымбур өлк. Абдулла р‑ны Васильевка а.), спортсы. Дзюдо б‑са СССР‑ҙың халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1973). Силәбе физик культура ин‑тын тамамлаған (1977). 6‑сы “Геркулес” СДЮСШОР‑ы (Өфө, тренеры Н.Д.Попов), “Динамо” физкультура‑спорт йәмғиәте (Силәбе ҡ., Х.М.Йосопов)...
СЕМЁНКИН, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл
СЕМЁНКИН, У я л, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл, Иҫке Йәш а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнс. 41 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнс. табан 64 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 327 кеше; 1920 — 287; 1939 — 248; 1959 — 232; 1989 — 175; 2002 — 128; 2010 — 109 кеше. Мариҙар йәшәй (2002).
Ауылға 19 б. 1‑се ярт....
СЕМЁНКИН, Ауырғазы р‑нындағы ауыл
СЕМЁНКИН, Ауырғазы р‑нындағы ауыл, Семёнкин а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 28 км һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. Т.- Көнб. табан 34 км алыҫлыҡта Аҫау й. (Ҡуғанаҡ й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1700 кеше; 1920 — 2115; 1939 — 1229; 1959 — 1075; 1989 — 775; 2002 — 724; 2010 — 679 кеше....
СЕМЁН-ПЕТРОВСКИЙ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл
СЕМЁН-ПЕТРОВСКИЙ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Иртөбәк а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 25 км һәм Мәләүез т. юл ст. К.‑Көнс. табан 60 км алыҫлыҡта Иртөбәк й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 305 кеше; 1920 — 704; 1939 — 555; 1959 — 333; 1989 — 345; 2002 — 364; 2010 — 348 кеше....
СЕМЁН-МАКАР, Йәрмәкәй р‑нындағы ауыл
СЕМЁН-МАКАР, Йәрмәкәй р‑нындағы ауыл, Йәрмәкәй а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 11 км һәм Приют т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 42 км алыҫлыҡта Ҡоръятмаҫ й. (Рә й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 878 кеше; 1920 — 813; 1939 — 1031; 1959 — 570; 1989 — 363; 2002 — 345; 2010 — 332 кеше. Сыуаштар...
СЕМАШКО Николай Александрович
СЕМАШКО Николай Александрович (20.9.1874, Орёл губ. Ливенское а. — 18.5.1949, Мәскәү), дәүләт эшмәкәре, һаулыҡ һаҡлауҙы ойоштороусы. СССР мед. ФА (1944) һәм РСФСР пед. ФА (1945) академигы. Ҡазан ун‑тын тамамлағандан һуң (1901) Орёл һәм Һамар губ. эшләй, 1917 й. алып Мәскәү эшсе һәм һалдат депутаттары...
СЕМАСИОЛОГИЯ
СЕМАСИОЛОГИЯ (гр. sēmasia — мәғәнә һәм ...логия), тел ғилеменең семантиканы (һүҙ һәм һүҙбәйләнештәрҙең мәғәнәһе), уларҙың типологияһын, төҙөлөшөн, үҫеш законлылыҡтарын һ.б. өйрәнгән бүлеге. Аңлатмалы һүҙлектәр төҙөгәндә һүҙҙең мәғәнә төҙөлөшөн теүәл һәм тулы яҡтыртыу башҡорт теле С. мөһим бурысы булып...
СЕМАК Александр Владимирович
СЕМАК Александр Владимирович (11.2.1966, Өфө ҡ.), спортсы. Шайбалы хоккей буйынса СССР‑ҙың халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1987), СССР‑ҙың атҡаҙанған спорт мастеры (1990), Рәсәйҙең атҡаҙанған тренеры (2015). “Салауат Юлаев” СДЮШОР‑ы тәрбиәләнеүсеһе (тренерҙары: В.И.Воробьёв, А.Н.Емелин). “Салауат...
СЕМАГИН Василий Александрович
СЕМАГИН Василий Александрович (25.12.1919, Стәрлетамаҡ ҡ. — 19.7. 2014, шунда уҡ), хирург. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. БАССР‑ҙың атҡ. табибы (1955). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1942) Төньяҡ‑Көнбайыш һәм Карелия фронттарында полктың өлкән табибы, 2‑се һәм 3‑сө Украина фронттарында мед.‑санитария батальонының...
СЕМАВИН Владимир Петрович
СЕМАВИН Владимир Петрович (16.9. 1935, Белорет ҡ.), йылылыҡ энергетикаһы инженеры. РФ-тың почётлы энергетигы (1996). Мәскәү энергетика ин-тын тамамлағандан һуң (1959) Белорет металлургия комб-тында, 1961 й. алып Көньяҡ Урал ДРЭС- ында (Силәбе өлк.) эшләй; 1970 й. башлап Ҡарман ДРЭС-ында: өлкән мастер,...
СЕЛЬЧУК Николай Алексеевич
СЕЛЬЧУК Николай Алексеевич (27.10. 1927, Украина ССР-ы Котюжинцы а.), хужалыҡ эшмәкәре. БАССР-ҙың атҡ. урман сәнәғәте хеҙм-ре (1984). Урал урман-техника ин-тын тамамлаған (Свердловск ҡ., 1957). 1948—54 йй. һәм 1957—93 йй. Нуриман р-нының Яманйылға урман сәнәғәте хужалығында эшләй: 1958 й. алып баш инженер,...
