Список материалов
ПЕТИШЕВ Анатолий Андреевич
ПЕТИШЕВ Анатолий Андреевич (1.11.1937, Ҡаҙаҡ ССР‑ы Лозовая а.), әҙәбиәт белгесе. Филол. ф. д‑ры (1992), проф. (1992). БР‑ҙың атҡ. халыҡ мәғарифы хеҙм‑ре (1998), РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2007). Бөрө пед. ин‑тын тамамлаған (1964). 1963 й. алып Бөрө р‑нының Пономарёвка 8 йыллыҡ,...
ПАРФЁНОВ Пётр Семёнович
ПАРФЁНОВ Пётр Семёнович, П ё т р А л т а й с к и й [29.6. (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 31.5.) 1894, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Никольский а. (БР‑ҙың Бүздәк р‑ны) — 29.7.1937, Мәскәү], яҙыусы. Беренсе донъя һәм Граждандар һуғыштарында ҡатнашыусы. 1922 й. алып Коминтерн, “Советский путь” (“Совет юлы”) ж., “Коллективист”...
ПАРСА
ПАРСА (фарсы — өҙөк, өлөш), миниатюра, ҙур булмаған художестволы деталгә нигеҙләнеп төҙөлгән һәм композицион, тематик бөтөнлөк м‑н характерланған, күләме б‑са ҙур булмаған шиғри йәки прозаик әҫәр. П., ғәҙәттә, фәлс. һәм өгөт-нәсихәт бирелә; афористик фекерҙе үҙ эсенә ала. 19—20 бб. башы башҡорт әҙәбиәтендә...
ПАРОДИЯ
ПАРОДИЯ ә ҙ ә б и ә т т ә, әҫәрҙән йәки авторҙан көлөү маҡсаты м‑н уны юмористик йәки сатирик юҫыҡта әйләндереү. П. танылырға тейеш. Художестволы ижадтың етешһеҙлектәренән көлөп, П. үҙ өҫтөнә әҙәби тәнҡит бурыстарын ала. П. үҫеше, ғәҙәттә, күсеү осорона тура килә, был ваҡытта әҙәби йүнәлештәр, төркөмдәр...
ПАНЧ Петро
ПАНЧ Петро (ысын исеме Панченко Пётр Иосифович; 22.6.1891, Харьков губ. Валки ҡ. — 1.12.1978, Киев), яҙыусы. “Сысҡан оялары” (“Мышиные норы”; 1926), “Зәңгәр эшелондар” (“Голубые эшелоны”; 1928), “Төндө ҡамау” (“Осада ночи”; 1935), “Александр Пархоменко” (1939), “Украинаның ҡайнауы” (“Клокотала Украина”;...
ПАМФЛЕТ
ПАМФЛЕТ (ингл. — pamphlet), билдәле ижт.‑сәйәси күренешкә (дәүләт, хөкүмәт, класс, идея хәрәкәте, ҡайһы берҙә — тотош ҡоролошҡа) йәки йәмғиәттәге конкрет абруйлы эшмәкәрҙәргә (сәйәсмәндәргә, социологтарға, ғалимдарға, әҙиптәргә) ҡаршы йүнәлтелгән киҫкен һәм экспрессив фашлау м‑н характерланған публицистика...
ПАЛЬ Роберт Васильевич
ПАЛЬ Роберт Васильевич (15.4.1938, БАССР‑ҙың Ауырғазы районы Әлшәй иген совхозы бүлексәһенең Көньяҡ Уҫылы ҡсб, хәҙер БР‑ҙың Стәрлетамаҡ районы Южный бүлексәһе а.), яҙыусы, тәржемәсе. БР‑ҙың халыҡ шағиры (2021). БАССР‑ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1988). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1969). БДУ‑ны тамамлаған...
ПАВЛОВ Борис Николаевич
ПАВЛОВ Борис Николаевич (29.1.1936, Рыбинск ҡ. — 14.5.2020, Өфө ҡ.), яҙыусы. БР‑ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1992). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1973). М.Горький исемендәге Әҙәбиәт институтын тамамлаған (Мәскәү ҡ., 1964). 1962 й. “Ленинец”, 1964 й. алып Өфө химия заводының “Химик” гәзите әҙәби хеҙмәткәре,...
ӨМӨТБАЕВ Рамаҙан Ғимран улы
ӨМӨТБАЕВ Рамаҙан Ғимран улы [7.4.1924, БАССР‑ҙың Йылайыр кантоны Әлмөхәмәт а. (БР‑ҙың Әбйәлил р‑ны) – 24.8.1997, Өфө], совет партия-дәүләт эшмәкәре, яҙыусы. Иҡт. ф. канд. (1967). РФ‑тың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1995), РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1958). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1989). Б.В. һуғышында...
ӨМӨТБАЕВ Мөхәмәтсәлим Ишмөхәмәт улы
ӨМӨТБАЕВ Мөхәмәтсәлим Ишмөхәмәт улы [21.8. 1841, Ырымбур губ. Өфө өйәҙе Йомран-Табын улусы Ибраһим а. (БР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны) — 28.6. 1907, шунда уҡ], башҡ. мәғрифәтсе‑шағиры, тәржемәсе, филолог, тарихсы, этнограф, йәмәғәт эшмәкәре, публицист. Титулярный советник (1892). Өмөтбаевтар нәҫеленән. Башланғыс...
ӨММИ КАМАЛ
ӨММИ КАМАЛ, И с м ә ғ и л (?—1475), төрки суфый шағиры. Ә.Йәсәүи, Баҡырғаниҙың суфыйсылыҡ традицияларына эйәргән. Ө.К. тормошо т‑да тулы мәғлүмәттәр һаҡланмаған. Тикшеренеүселәр уның биографияһын Ҡырым, Кавказ арты, Кесе Азия, ш. уҡ Урал‑Волга буйы м‑н бәйләй. Шағирҙың әҫәрҙәре башҡорттар һәм татарҙар...
ӨММӘТИ Зыя Ибраһим улы
ӨММӘТИ Зыя Ибраһим улы [1885, Өфө губ. Бөрө өйәҙе Сурапан а. (БР‑ҙың Балтас р‑ны) – 1943, шунда уҡ], яҙыусы. “Ғосмания” (1898 й. алып), “Ғәлиә” (1906—09) мәҙрәсәләрендә уҡыған. 1910 й. алып Өфө губ. Бөрө өйәҙе мәктәптәрендә уҡыта, 1923 й. — а.х. төрлө тармаҡтарында эшләй. Яҙыусының “Аталарға – ғибрәт,...
ОЧЕРК
ОЧЕРК, көнүҙәк соц. һәм рухи-әхлаҡи мәсьәләләргә ҡағылған художестволы‑публицистик жанр. Унда автор тарафынан систе‑ малы һәм типик яҡтан уйланылған, күберәк тормошта бер тапҡыр булған факттар һәм күренештәр художестволы һүрәтләнә. О. жанрының спецификаһы тулыһынса өйрәнеп бөтөлмәгән. Документаль О....
ОСТРОВСКИЙ Александр Николаевич
ОСТРОВСКИЙ Александр Николаевич (31.3.1823, Мәскәү – 2.6.1886, Кострома губ. Николо-Бережки а.), урыҫ драматургы. О. ижадында урыҫ халҡы тормошона хас һыҙаттар, типтары һәм яҙмыштары төрлөлөгө, көнкүреш һәм психологик төҫмөрҙәре, милли характерҙың үҙенсәлеге кәүҙәләндерелә; халыҡтың әхлаҡи өлгөһө сағылдырыла....
ОСОРГИН Михаил Андреевич
ОСОРГИН (Ильин) Михаил Андреевич (7.10.1878, Пермь ҡ. – 27.11.1942, Шабри ҡ., Франция), яҙыусы. Өфө дворяндары Ильиндар нәҫеленән. 1906—16 йй. һәм 1922 й. алып эмиграцияла була. Революцияға тиклем һәм революциянан һуңғы Мәскәү тормошо т‑да “Сивцев вражек” (1928), эсер‑террорсыларҙың революциянан (1905—07)...
НУРҒӘЛИН Зиннур Әхмәҙиә улы
НУРҒӘЛИН Зиннур Әхмәҙиә улы [4.10.1928, БАССР‑ҙың Тамъян-Ҡатай кантоны Ташбулат а. (БР‑ҙың Әбйәлил районы) — 10.6.2020, Өфө ҡ.], әҙәбиәт белгесе, театр тәнҡитсеһе, публицист. БР ФА‑ның почётлы академигы (2002), тарих фәндәре кандидаты (1968), филология фәндәре докторы (1984), профессор (1985). БАССР‑ҙың...
НОВЕЛЛА, сәсмә әҫәр жанры
НОВЕЛЛА (итал. novella – яңылыҡ), күләме б‑са хикәйәгә тиң, әммә унан йыш ҡына ғәҙәти булмаған сюжеты, композицияһының ыҡсым булыуы һәм тасуирлауға иғтибар бирелмәүе, финалының көтөлмәгәнлек эффектына ҡоролоуы м‑н айырылып торған сәсмә әҫәр жанры. Башҡорт әҙәбиәтендә жанрҙың үҫеше 20 б. урталарына ҡарай...
НИЯЗБАЕВ Ғәбделрәүеф Хәким улы
НИЯЗБАЕВ Ғәбделрәүеф Хәким улы [1884, Ырымбур губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Сәйет посады, хәҙ. Ырымбур өлк. Һаҡмар р‑ны Татар Ҡарғалыһы а., – 18.4.1920, АСБР‑ҙың Ҡыпсаҡ‑Ете ырыу кантоны Яманһары а. (БР‑ҙың Көйөргәҙе р‑ны)], драматург. Ҡарғалы мәҙрәсәләренең береһендә уҡыған. Ҡазан татар уҡытыусылар мәктәбендә...
НИКОЛАЕВСКАЯ Елена Матвеевна
НИКОЛАЕВСКАЯ Елена Матвеевна (18.7.1923, Мәскәү — 2.2.2006, шунда уҡ), шағирә, тәржемәсе. “Буяуҙар” (“Краски”; 1961), “Бәхетле булып тыу” (“Родись счастливой”; 1979), “Ят шатлыҡты һүндермә” (“Не гаси чужую радость”; 2000), “Мин көндәрҙе ашыҡтырмайым” (“Я дней не тороплю”; 2006) шиғыр йыйынтыҡтары, “Тауыштар”...
НИЗАМОВ Рәшит Зыяфетдин улы
НИЗАМОВ Рәшит Зыяфетдин улы (15.11.1935, БАССР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны Бишауыл-Уңғар а. — 9.6.2018, Өфө), яҙыусы. БССР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1991). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1981). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1958) “Ленинец” гәз. хеҙм‑ре, 1967 й. алып “Башҡортостан пионеры”, 1978 й. – “Совет Башҡортостаны” гәз....
