Список материалов
МОНАР КӨПШӘҺЕ
МОНАР КӨПШӘҺЕ (Сonium), сатыр һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 4 төрө билдәле, Евразияла һәм Төньяҡ Африкала таралған. Башҡортостанда бөрсөклө М.к. үҫә. Ике йыллыҡ үлән. Һабағы нескә бураҙналы, төҙ, тармаҡлы, буҙ төҫтәге ҡуныҡ һәм ҡыҙғылт көрән төҫтәге таптар м‑н, бейеклеге 60—200 см. Аҫҡы япраҡтары...
МОНАКОВ Юрий Борисович
МОНАКОВ Юрий Борисович (7.8. 1942, Ташкент — 3.1.2011, Өфө), химик. РФА акад. (1997), БР ФА‑ның почётлы акад. (1998), химия ф. д‑ры (1981), проф. (1984). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1995). Ташкент текстиль ин‑тын тамамлағандан һуң (1965) шунда уҡ эшләй. 1968 й. алып Органик химия ин‑тында: 1973 й. лаб....
МОНАКОВ Аника Евлампиевич
МОНАКОВ Аника Евлампиевич, А.М а н а к о в, Исәт провинцияһы крәҫтиәндәренән, ш. иҫ. тау заводтарына беркетелгән крәҫтиәндәрҙән, Уложенный комиссия депутаты. Дәүләт крәҫтиәндәренән. Комиссия ҡарамағына йән башына һалымды һәм икмәк оброгын кәметеү, крәҫтиәндәргә заводтарҙа эшләгән өсөн хеҙмәт хаҡын арттырыу,...
МОЛЧАНОВ Анатолий Александрович
МОЛЧАНОВ Анатолий Александрович (15.8.1938, Ташкент), геофизик. Техник ф. д‑ры (1974), проф. (1981). БАССР‑ҙың атҡ. фән һәм техника хеҙм‑ре (1979), почётлы геолог (1988), почётлы эколог (2013). СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1987). Новосибирск электротехник элемтә ин‑тын тамамлағандан һуң (1960) 1988 й....
МОЛОКАНДАР
МОЛОКАНДАР, христиан динендәге секталарҙың (ҡара: Сектантлыҡ) береһе. 18 б. 2‑се ярт. Рәсәйҙә барлыҡҡа килә. Нигеҙ һалыусыһы — С.Уклеин. Дини тәғлимәт сығанағы — Библия, дини тәғлимәт нигеҙҙәре “Молокандар догматы” китабында бирелә. М. сиркәү иерархияһын, изгеләрҙе, ҡорамдарҙы, иконаға табыныуҙы һ.б....
МОЛОКАН, Көйөргәҙе р‑нындағы ауыл
МОЛОКАН, Көйөргәҙе р‑нындағы ауыл, Ермолаевка а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Ермолаевка т. юл ст. К.‑Көнб. табан 17 км алыҫлыҡта Ҡунаҡбай й. (Оло Юшатыр й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 542 кеше; 1920 — 916; 1939 — 666; 1959 — 461; 1989 — 319; 2002 — 339; 2010 — 338 кеше. Урыҫтар, башҡорттар...
МОЛОДЦОВ Геннадий Порфирьевич
МОЛОДЦОВ Геннадий Порфирьевич (22.9.1926, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ кантоны Михайловка а. — 8.9. 1983, Өфө), шағир. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1966). Стәрлетамаҡ уҡытыусылар ин‑тын тамамлаған (1954). 1948 й. алып Ғафури р‑нының Ҡормантау тулы булмаған урта мәктәбендә уҡыта, 1954—68 йй. Софья тулы булмаған...
МОЛЛЮСКЫЛАР
МОЛЛЮСКЫЛАР, й о м ш а ҡ т ә н л е л ә р (Mollusca), умыртҡаһыҙҙар тибы. 7 класы, яҡынса 113 мең төрө билдәле, бөтә Ер шарында таралған. БР‑ҙа ҡорһағаяҡлылар һәм ҡа‑ бырсаҡтар класына ҡараған 120‑нән ашыу төр осрай. Хәрәкәтсән (йөҙөүсе, шыуышыусы) йәки беркетелгән, асимметрик йәки ике яҡлап симметрик...
МОЛЕКУЛЯР ФИЗИКА
МОЛЕКУЛЯР ФИЗИКА, физика‑ ның төрлө агрегат хәлдәге есемдәрҙең физик үҙенсәлектәрен уларҙың микроскопик (молекуляр) төҙөлөшөн тикшереү нигеҙендә өйрәнә торған бүлеге. Физик статистика, термодинамика һәм физик кинетика ысулдарын ҡулланып, физик есемдәрҙе төҙөгән өлөшсәләрҙең (атомдарҙың, молекулаларҙың,...
МОЛЕКУЛЯР МОДЕЛДӘР ЯҺАУ
МОЛЕКУЛЯР МОДЕЛДӘР ЯҺАУ, молекуляр объекттарҙы уларҙың моделдәрен төҙөү һәм өйрәнеү юлы м‑н бирелгән үҙенсәлектәре булған матдәләрҙе алыу маҡсатында тикшереү ысулы. 2 йүнәлешкә айыралар: матем. ысулдарҙы һәм компьютер программа сараларын эшләү; молекуляр системаларҙың үҙенсәлектәрен прогноздың матем....
МОЛЕКУЛЯР БИОЛОГИЯ
МОЛЕКУЛЯР БИОЛОГИЯ, генетик мәғлүмәтте һаҡлау, тапшырыу һәм тормошҡа ашырыу механизмдары, даими булмаған биополимерҙарҙың (аҡһымдарҙың һәм нуклеин кислоталарының) төҙөлөшө һәм функциялары т‑дағы фән. Биохимияның биополимерҙарҙы өйрәнеүсе йүнәлештәренең үҫеше барышында формалаша. Биология, биоинформатика,...
МОЛЕКУЛАЛАР ҺӘМ КРИСТАЛДАР ФИЗИКАҺЫ ИНСТИТУТЫ
МОЛЕКУЛАЛАР ҺӘМ КРИСТАЛДАР ФИЗИКАҺЫ ИНСТИТУТЫ. 1988 й. СССР ФА УрБ БФҮ‑нең Физика бүлеге булараҡ СССР ФА БФ‑тың Физика һәм математика бүлеге (1971 й. нигеҙләнгән) базаһында ойошторола, 1994 й. алып РФА‑ның Өфө ФҮ-нең Молекулалар һәм кристалдар физикаһы ин-ты. Эшмәкәрлегенең төп йүнәлештәре: физика өлкәһендә...
МОҠАТАНОВ Әсхәт Хәтмулла улы
МОҠАТАНОВ Әсхәт Хәтмулла улы (10.4.1936, Свердловск өлк. Елпачиха а. — 3.08.2010, Өфө), тупраҡ белгесе. БР ФА‑ның мөхбир ағзаһы (1999). Биол. ф. д‑ры (1987). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1996). Пермь а.х. ин‑тын тамамлағандан һуң (1959) Яҡут ер төҙөлөшө экспедицияһында, 1962 й. — “Росгипрозем” проект‑тикшеренеү...
МОҠАС, Күгәрсен р‑нындағы ауыл
МОҠАС, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Исем а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 33 км һәм Мәләүез т. юл ст. К.‑Көнс. табан 80 км алыҫлыҡта Оло Эйек й. (Һаҡмар й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 146 кеше; 1920 — 245; 1939 — 246; 1959 — 262; 1989 — 159; 2002 — 167; 2010 — 149 кеше. Башҡорттар...
МОҠАС 1‑се, Баймаҡ р‑нындағы ауыл
МОҠАС 1‑се, Баймаҡ р‑нындағы ауыл, Моҡас а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 49 км һәм Сибай т. юл ст. Т. табан 8 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 246 кеше; 1920 — 197; 1939 — 132; 1959 — 145; 1989 —166; 2002 — 122; 2010 — 114 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ пункты бар. Ауылға...
МОҠАНОВ Сабит Моҡан улы
МОҠАНОВ Сабит Моҡан улы (13.4. 1900, Аҡмулла өлк. Жаман-Шубар а. — 18.4.1973, Алма-Ата), яҙыусы. Ҡаҙаҡ ССР‑ы ФА акад. (1954). 1936—37 йй. һәм 1943—52 йй. Ҡаҙаҡ ССР‑ы__Яҙыусылар союзы идараһы рәйесе. “Тормош мәктәбе” (1930—1964; урыҫса тәрж. 1956— 1966) трилогияһы, “Күҙгә салынып ҡалған метеор” (1967—1970;...
МОҠАМАЙ Бәҙрүш
МОҠАМАЙ Бәҙрүш [ысын исеме Мөхәмәтйәнов Бәҙретдин Мөхәмәтйән улы; 5.10.1909, Өфө губ. Бөрө өйәҙе Ҡайыш а. (БР‑ҙың Дүртөйлө р‑ны) — 20.9.1944, Даугавпилс ҡ. янында], шағир. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1939). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1931 й. Шишмә р‑нында уҡыта, 1932 й. “Йәш коммунар” һәм “Ленинсы” гәз....
МОКШАНСК ПЕХОТА ПОЛКЫ
МОКШАНСК ПЕХОТА ПОЛКЫ, 1878 й. Пенза ҡ. 90‑сы пехота резерв батальоны булараҡ ойошторола, 1891 й. алып Мокшанск пехота резерв батальоны, 1899 й. — 214‑се Мокшанск резерв батальоны, 1904 й. — 214‑се М.п.п. Уның базаһында 282‑се Ҡара Яр пехота полкы (1904—05) ойошторола. 1905 й. М.п.п. 214‑се Мокшанск...
МОКРОУСОВ, ауыл, Өфө составында
МОКРОУСОВ, ауыл, 1992 й. алып Өфө составында, Киров р‑нының Искин а/с ҡарай. Өфөнән К. 17 км һәм Өршәк т. юл ст. К.‑Көнс. табан 1 км алыҫлыҡта Кәкрекүл (Өршәк й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 108 кеше; 1920 — 154; 1939 — 202; 1959 — 132; 1989 — 207; 2002 — 209; 2010 — 228 кеше. Урыҫтар...
МОКЕЕВА Екатерина Геннадьевна
МОКЕЕВА Екатерина Геннадьевна (20.9.1975, Өфө ҡ.), спорт медицинаһы табибы. Медицина фәндәре докторы (2010). Г.И.Мокеевтың ҡыҙы. БДМУ‑ны тамамлағандан һуң (1998) 2005 й. тиклем Республика табип‑физкультура диспансерында, бер үк ваҡытта 1999—2010 йй. һәм 2017 й. башлап ӨДАТУ‑ла (2022 й. ноябренән ӨФТУ)...
