Список материалов
ЯЛАН ЗАВОДЫ
ЯЛАН ЗАВОДЫ, 1724 й. Себер даруғаһы Терһәк, Һалйот һәм Һеңрән улустары башҡорттарының ерҙәрендә Ялан й. (Кама й. басс.) буйында ҡаҙна тарафынан баҡыр иретеү һәм тимер етештереү заводы булараҡ нигеҙ һалына. Хужалары: ҡаҙна, 1759 й. алып һәм 1864—1912 йй. Турчаниновтар (1832— 61 йй. һәм 1896—1912 йй....
ЯЛАН БӨРКӨТӨ
ЯЛАН БӨРКӨТӨ (Aquila rapax), ыласын һымаҡтар отрядының ҡарсығалар ғаиләһенә ҡараған ҡош. Төньяҡ Африкала, Евразияның уртаса һәм субтропик бүлкәттәрендә таралған. Күсәр ҡош. Кәүҙә оҙонлоғо 65— 86 см, ауырлығы 2,3—4,9 кг (инә ҡоштар эрерәк), ҡанат йәйеме 175—260 см. Ҡауырһыны ҡуйы ҡуңыр төҫтә, арҡаһында...
ЯЛАЛОВ Фәрит Ғәбделғәзиз улы
ЯЛАЛОВ Фәрит Ғәбделғәзиз улы (11.4.1951, БАССР‑ҙың Илеш районы Һеңрән а.), педагог. Педагогия фәндәре докторы (2001), профессор (2003). ТР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (2007). Бөрө педагогия институтын тамамлағандан һуң (1973) Илеш районының Рсай урта мәктәбе директоры. 1983 й. алып 11‑се урта мәктәптең...
ЯҠШЫМБӘТОВ Малик Нәсих улы
ЯҠШЫМБӘТОВ Малик Нәсих улы (18.4.1944, Кемерово ҡ. — 18.2. 1993, Өфө, БР‑ҙың Әбйәлил р‑ны Асҡар а. ерләнгән), кинорежиссёр. Бөтә Союз дәүләт кинематография ин‑тын тамамлағандан һуң (1969; Г.Н.Чухрай оҫтаханаһы) “Казахфильм” к/ст, 1985 й. алып “Казахтелефильм” студияһында (Алма‑Ата) эшләй. 1991—93 йй....
ЯҠШЫДӘҮЛӘТОВ Йәркәй Әнүәр улы
ЯҠШЫДӘҮЛӘТОВ Йәркәй Әнүәр улы (1.1.1943, Баймаҡ ҡ. – 8.9.2005, Өфө), журналист. БАССР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1989). Журналистар союзы ағзаһы (1978). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1970) Баймаҡ һәм Ҡыйғы р‑ндары мәктәптәрендә эшләй. 1972–78 йй. (өҙөклөк м‑н) һәм 1987 й. алып “Башҡортостан пионеры” (ҡара:...
ЯҠШЫҒОЛОВ Сафуан Суфиян улы
ЯҠШЫҒОЛОВ Сафуан Суфиян улы [1871 й. апр., Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Илсеғол а. (БР‑ҙың Миәкә р‑ны) – 1931 й. июле, БАССР‑ҙың Дәүләкән р‑ны Яңы Яппар а.], мәғрифәтсе‑шағир. Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Дәүләкән а. мәҙрәсәне тамамлағандан һуң (1895) мулла, Яңы Яппарҙа үҙе асҡан мәктәптә уҡытыусы булып эшләй....
ЯҠШЫБАЕВА Лира Миңлеәхмәт ҡыҙы
ЯҠШЫБАЕВА Лира Миңлеәхмәт ҡыҙы (15.2.1947, БАССР‑ҙың Ғафури р‑ны Сәйетбаба а.), яҙыусы. Яҙыусыларсоюзы ағзаһы (2004). БДУ‑ны тамамлаған (1975). 1969—2002 йй. Баймаҡ р‑ны, Сибай ҡ. мәктәптәрендә уҡыта. “Һылыу ҡарағас” исемле тәүге китабы 2005 й. сыға. Шулай уҡ Лира Әхмәт‑Яҡшыбаева псевдонимы м‑н баҫыла....
ЯҠШЫБАЕВ Сабит Ғәбделбасир улы
ЯҠШЫБАЕВ Сабит Ғәбделбасир улы [1890, Ырымбур губ. Верхнеурал өйәҙе Һөйәрғол а. (БР‑ҙың Учалы р‑ны) – 14.7.1930, Өфө], сценограф. 1912 й. Ҡазан художество мәктәбендә уҡыған. Әүжән‑Петровск заводтарында һәм алтын приискыларында, 1912 й. алып “Сәйяр” театр труппаһында, Граждандар һуғышы йылдарында ҡыҙылармеецтар...
ЯҠШЫБАЕВ Роберт Әсғәт улы
ЯҠШЫБАЕВ Роберт Әсғәт улы [17.5.1952, БАССР‑ҙың Абҙан р‑ны Үтәғол а. (БР‑ҙың Ейәнсура р‑ны)], физик. Физика‑матем. ф. д‑ры (1992), проф. (1993). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1998), РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2002). Урал ун‑тын тамамлағандан һуң (Свердловск ҡ., 1974) 1977 й. алып шунда...
ЯҠШЕМБӘТ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл
ЯҠШЕМБӘТ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Мораҡ а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 7 км һәм Мәләүез т. юл ст. К.‑Көнс. табан 74 км алыҫлыҡта Оло Эйек й. (Һаҡмар й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 224 кеше; 1920 — 249; 1939 — 239; 1959 — 281; 1989 — 243; 2002 — 230; 2010 — 190 кеше. Башҡорттар...
ЯҠШЕМБӘТ, Көйөргәҙе р‑нындағы ауыл
ЯҠШЕМБӘТ, Көйөргәҙе р‑нындағы ауыл, Яҡшембәт а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Ермолаевка т. юл ст. К.‑Көнб. табан 27 км алыҫлыҡта Ыҫмайыл й. (Оло Юшатыр й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 581 кеше; 1920 — 808; 1939 — 732; 1959 — 800; 1989 — 743; 2002 — 837; 2010 — 835 кеше. Башҡорттар йәшәй...
ЯҠШАЙ, Туймазы р‑нындағы ауыл
ЯҠШАЙ, Туймазы р‑нындағы ауыл, Ҡарат а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Туймазы т. юл ст. К.‑Көнб. табан 47 км алыҫлыҡта Ыҡ й. (Кама й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 434 кеше; 1920 — 571; 1939 — 399; 1959 — 326; 1989 — 152; 2002 — 97; 2010 — 85 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ...
ЯҠУТ, Көйөргәҙе р‑нындағы ауыл
ЯҠУТ, Көйөргәҙе р‑нындағы ауыл, Мораптал а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 35 км һәм Мораптал т. юл ст. К.‑Көнб. табан 6 км алыҫлыҡта Оло Юшатыр й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 527 кеше; 1920 — 847; 1939 — 430; 1959 — 357; 1989 — 291; 2002 — 344; 2010 — 343 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс...
ЯҠУТ, ғәрәп сәйәхәтсеһе
ЯҠУТ (Йаҡут әр‑Руми ибн Абдаллаһ әл‑Хәмәүи Әбү Абдаллаһ Шиһаб әд‑Дин; яҡынса 1179, Хама ҡ., Сүриә — 20.8.1229, Халеб ҡ., шунда уҡ), ғәрәп сәйәхәтсеһе, географ, тарихсы, филолог. Бағдад ҡ. сауҙагәрҙә приказчик һәм сауҙа агенты булып эшләгән ваҡытта Яҡын һәм Урта Көнсығыш илдәре буйлап сәйәхәттә була....
ЯҠУТ ТЕЛЕ
ЯҠУТ ТЕЛЕ, саха теле, төрки телдәрҙең береһе (уйғыр төркөмө). Яҡуттарҙың милли теле; күпселек эвендарҙың, эвенктарҙың, юкагирҙарҙың һәм төньяҡ‑көнсығыш Себерҙәге башҡа халыҡтарҙың төбәк милләт‑ара аралашыу теле. Саха Респ. (Яҡутия) дәүләт теле. Шулай уҡ Красноярск крайының Таймыр (Долган‑Ненец) р‑нында,...
ЯҠУПОВА Нәүфилә Нурислам ҡыҙы
ЯҠУПОВА Нәүфилә Нурислам ҡыҙы (13.6.1975, БАССР‑ҙың Бөрйән районы Иҫке Монасип а.), актриса. БР‑ҙың атҡаҙанған (2008) һәм халыҡ (2022) артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (2003 й. алып). ӨДСИ‑не тамамлаған (1996; Г.А.Мөбәрәкова курсы). 1995 й. алып Салауат башҡ. драма театрында эшләй. Киң ижади диапазонлы...
ЯҠУПОВА Гөлнур Миҙхәт ҡыҙы
ЯҠУПОВА Гөлнур Миҙхәт ҡыҙы (24.6.1948, БАССР‑ҙың Ғафури районы Сәйетбаба а.), яҙыусы. БР‑ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1998). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1992). БДУ‑ны тамамлаған (1976). 1967 й. алып (өҙөклөк менән) “Звезда” гәзите (1976 й. башлап бүлек мөдире, 1980 й. — мөхәррир урынбаҫары), 1984...
ЯҠУПОВА Гөлнур Миҙхәт ҡыҙы
ЯҠУПОВА Гөлнур Миҙхәт ҡыҙы (24.6.1948, БАССР‑ҙың Ғафури районы Сәйетбаба а.), яҙыусы. БР‑ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1998). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1992). БДУ‑ны тамамлаған (1976). 1967 й. алып (өҙөклөк менән) “Звезда” гәзите (1976 й. башлап бүлек мөдире, 1980 й. — мөхәррир урынбаҫары), 1984...
ЯҠУПОВ Фәрүәт Абдулла улы
ЯҠУПОВ Фәрүәт Абдулла улы (20.3.1958, БАССР‑ҙың Ғафури р‑ны Бурлы а. — 1.12.2008, Видное ҡ., тыуған яғында ерләнгән), Рәсәй Федерацияһы Геройы (1995). Милиция подполковнигы (2004). Афғанстандағы (1983—85) һәм Төньяҡ Кавказдағы (1994—96) хәрби хәрәкәттәрҙә ҡатнашыусы. РФ ЭЭМ‑ының Мәскәү юридик ун‑тын...
ЯҠУПОВ Риф Исмәғил улы
ЯҠУПОВ Риф Исмәғил улы (6.8. 1959, Стәрлетамаҡ ҡ.), этнограф. Тарих ф. д‑ры (2002), проф. (2003). БДПИ‑ны тамамлағандан һуң (1985) Өфөлә 103‑сө урта мәктәп уҡытыусыһы. 1986—89 йй., 1990—2003 йй. БДПУ‑ла, 1989 й. алып Этнологик тикшеренеүҙәр үҙәгендә эшләй: 1992—96 йй. бүлек мөдире, 2001 й. башлап фәнни...
