Материалдар

СУСЛОВ, Бөрө р‑нындағы ауыл

СУСЛОВ, Бөрө р‑нындағы ауыл, Суслов а/с үҙәге. Район үҙәгенән Көнс. 12 км һәм Өфө т. юл ст. Т. табан 123 км алыҫлыҡта Бөрө й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 445 кеше; 1920 – 471; 1939 – 768; 1959 – 320; 1989 – 584; 2002 – 556; 2010 – 647 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Урта мәктәп, балалар баҡсаһы,...

СУСҠАСЫЛЫҠ

СУСҠАСЫЛЫҠ, сусҡа үрсетеү; малсылыҡ тармағы. С. төп йүнәлеше – ит. Сусҡа ите – ветчина, бекон, колбаса һ.б. әҙерләү өсөн, тиреһе – аяҡ кейеме һәм эйәр‑өпсөн етештереүҙә, шырты бумала, щёткалар яһағанда ҡулланыла. Башҡортостанда 1880 й. тиклем С. үҙ аллы ҡулланыу характерын йөрөтә. Сусҡалар аҙ продуктив...

СУСҠА КИЛАҺЫ

СУСҠА КИЛАҺЫ, Erysipelothrix insidiosa бактериялары тыуҙырған инфекцион ауырыу. Ауырыу тыуҙырыусы йәшәүгә һәләтлелеген тышҡы мөхиттә бер нисә ай һаҡлай. Бигерәк тә 3–12 айлыҡ сусҡалар тиҙ бирешә, һирәгерәк С.к. йылҡыла, һыйыр малында, һарыҡта, боланда, эттә, күркәлә, өйрәктә һәм кимереүселәрҙә була....

СУСҠА ДИЗЕНТЕРИЯҺЫ

СУСҠА ДИЗЕНТЕРИЯҺЫ, эсәклек шешеүе һәм эс китеү м‑н барған инфекцион ауырыу. Serpulina hyodysenteriae спирохетаһы тыуҙыра. Бигерәк тә 3–6 айлыҡ осорға тиклемге йәш мал бирешә, оло сусҡалар һирәк ауырый. Тыуҙырыусыны таратыусылар – ауырыу һәм ауырыу үткәргән сусҡалар. Ауырыу алиментар юл аша, ауырыу...

СУСАҠТАУ

СУСАҠТАУ, ҡалдыҡ тау, тәбиғәт ҡомартҡыһы (2005). Әлшәй р‑ны Ҡыпсаҡ‑Асҡар а. төньяҡҡа табан 5 км алыҫлыҡта Дим й. уң ярында урынлашҡан. Абс. бейеклеге 269 м. Конус формаһында; өҫкө өлөшөнөң битләүҙәре текә, аҫҡы өлөшөндә һөҙәк. Ҡазан ярусы алевролиттарынан, ҡомташтарынан, аргиллиттарынан, мергелдәренән,...

СУСАҠЛЫҠ

СУСАҠЛЫҠ, сусаҡтары йәки яҫы төплө үҙәндәр м‑н айырылған осло түбәле һәм киң нигеҙле айырым ҡалҡыулыҡтары булған убалы һәм убалы-теҙмә рельеф. Боронғо тауҙарҙың ашалыуы һәм денудацияһы һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килә. Һыу айырғыс һәм битләүле С. бүленә. Башҡортостан өсөн Урал аръяғы яйлаһындағы битләүле...

СУСАҘЫ‑ЯБАЛАҠ, Яңауыл р‑нындағы ауыл

СУСАҘЫ‑ЯБАЛАҠ, Яңауыл р‑нындағы ауыл, Первомайский а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Яңауыл т. юл ст. К. табан 11 км алыҫлыҡта Ариан й. (Беүә й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 497 кеше; 1920 – 475; 1939 – 531; 1959 – 382; 1989 – 362; 2002 – 366; 2010 – 402 кеше. Мариҙар йәшәй (2002). Урта мәктәп,...

СУРТАНЛЫКҮЛ, Балтас р‑нындағы ауыл

СУРТАНЛЫКҮЛ, Балтас р‑нындағы ауыл, Түб. Ҡарыш а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 24 км һәм Көйәҙе т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 94 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 442 кеше; 1920 — 503; 1939 — 379; 1959 — 277; 1989 — 210; 2002 — 170; 2010 — 129 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Фельдшер-...

СУРТАНДЫ, һырт

СУРТАНДЫ, Башҡортостан (Көньяҡ) Уралындағы һырт. Белорет р‑ны буйлап Ағиҙел һәм Оло Рәз (Ағиҙел й. басс.) йылғалары араһында субкиңлек йүнәлешендә һуҙылған. Ҡыраҡа тау массивына ҡарай. Оҙонлоғо яҡынса 13 км, киңлеге 2–3 км, абс. бейеклеге 1045 м. Бер нисә яйла һымаҡ түбәләрҙән тора (1038 м, 967 м, 693...

СУРТАНДЫ, күл, Әбйәлил р‑ны

СУРТАНДЫ, Йәнгел й. басс. күл. Әбйәлил р‑ны Һамар а. көнбайышҡа табан урынлашҡан. Күл өҫтө майҙаны 7,4 км2, оҙонлоғо 4,6 км, уртаса киңлеге 1,6 км, уртаса тәрәнлеге 2,8 м (макс. – 4,0 м), һыу күләме 90,7 млн м3, һыу йыйыу майҙаны 57,8 км2. Тектоник күл, олотау свитаһы (туф, туффит) һәм йылайыр свитаһы...

СУРТАНДЫ ТОРАЛАРЫ

СУРТАНДЫ ТОРАЛАРЫ, мезолит– энеолит осоро археологик ҡомартҡылары. Әбйәлил р‑ны Һамар а. көньяҡ‑көнбайышҡа табан 1–1,5 км алыҫлыҡта Суртанды күле буйында урынлашҡан. 1961 й. Г.Н.Матюшин тарафынан асыла һәм өйрәнелә. С.т.II энеолит осорона ҡарай (төньяҡ‑көнбайыш ярҙа). 1961 й., 1967 й. тикшерелә. 24...

СУРТАНДЫ МӘҘӘНИӘТЕ

СУРТАНДЫ МӘҘӘНИӘТЕ, энеолит осоро археологик мәҙәниәте. Б.э.т. 4–3 мең йыллыҡтарға ҡарай. Суртанды күле торалары (ҡара: Суртанды торалары) исеме б‑са аталған. Башҡортостанда С.м. ҡомартҡы-лары (Ҡарабалыҡты, Мауыҙҙы, Мәсәғүт тораһы һ.б.) Көньяҡ Урал аръяғында, Көньяҡ Уралдың көнсығыш битләүҙәрендә тупланған....

СУРТАН ҺЫМАҠТАР

СУРТАН ҺЫМАҠТАР (Esociformes), һөйәкле балыҡтар класы отряды. Бер нисә ғаиләһе, ш. и¾. суртандар һәм умбралылар йәки евдошкалылар, билдәле; бер нисә йыртҡыс балыҡ төрөн үҙ эсенә ала, Төньяҡ ярымшарҙың сөсө һыуҙарында таралғандар. БР‑ҙа ябай суртан йәшºй. Кәүҙә оҙонлоғо – 1 м тиклем, ауырлығы – 20 кг...

СУРОВКА, Өфө р‑нындағы ауыл

СУРОВКА, Өфө р‑нындағы ауыл, Михайловка а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 15 км алыҫлыҡта Ольховое күле (Ағиҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 129 кеше; 1920 — 363; 1939 — 328; 1959 — 229; 1989 — 111; 2002 — 121; 2010 — 421 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Ауылға,...

СУРКОВА Валентина Константиновна

СУРКОВА Валентина Константиновна (31.7.1941, БАССР‑ҙың Шишмә р‑ны Шишмә а., хәҙ. БР‑ҙың ш. уҡ р‑ны Шишмә ҡсб), офтальмотравматолог. Мед. ф. д‑ры (1998), проф. (2013). РФ‑тың (1998) һәм БАССР‑ҙың (1988) атҡ. табибы, СССР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1979). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1966) Бөрө ҡ. трахоматоз...

СУРКОВ Константин Александрович

СУРКОВ Константин Александрович (30.7.1960, Өфө), һыу аҫты кәмәһе морягы, 1‑се ранг капитаны (1996). Рәсәй Федерацияһы Геройы (2008). Техник ф. канд. (2008). Адмирал С.О.Макаров ис. Тымыҡ океан юғары хәрби‑диңгеҙ уч‑щеһын (Владивосток ҡ., 1982), Советтар Союзы флоты адмиралы Н.Г.Кузнецов ис. Хәрби-...

СУРКОВ Владимир Анатольевич

СУРКОВ Владимир Анатольевич (21.12.1964, Өфө), кардиохирург. Мед. ф. д‑ры (2003). БР‑ҙың атҡ. табибы (2011), БР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2009). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1988) Стәрлетамаҡ үҙәк ҡала дауаханаһында, 1989 й. алып Өфөнөң 6‑сы дауаханаһында эшләй. 2001 й. башлап Респ. кардиология диспансерында...

СУРИНА Сәрүәр Рәшит ҡыҙы

СУРИНА Сәрүәр Рәшит ҡыҙы (8.12. 1957, БАССР‑ҙың Күгәрсен р‑ны Үрге Һаҙ а.), яҙыусы, журналист. БР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (2004), БР‑ҙың мәғариф отличнигы (2007). Журналистар союзы (1988), Яҙыусылар союзы (2000) ағзаһы. БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1980) “Башҡортостан” ДТРК‑ның телевидение студияһы мөхәррире...

СУРҘЫ, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл

СУРҘЫ, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл, Кирҙә а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 71 км һәм Щучье Озеро т. юл ст. (Пермь крайы) К. табан 146 км алыҫлыҡта Һыулы Көрйә й. (Ҡариҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1959 й. — 396 кеше; 1989 — 222; 2002 — 156; 2010 — 115 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Ауылға...

СУРАШ, Нуриман р‑нындағы ауыл

СУРАШ, Нуриман р‑нындағы ауыл, Байгилде а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 26 км һәм Иглин т. юл ст. Т. табан 26 км алыҫлыҡта Ҡарға күле (Ҡариҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 177 кеше; 1920 — 278; 1939 — 317; 1959 — 243; 1989 — 181; 2002 — 173; 2010 — 168 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Ауылға...

Список материалов