Список материалов
ДМИТРИЕВКА, Благовар р‑нындағы ауыл
ДМИТРИЕВКА, Благовар р‑нындағы ауыл, Дмитриевка а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 55 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т. табан 16 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 41 кеше; 1939 — 147; 1959 — 243; 1989 — 296; 2002 — 341; 2010 — 362 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). Төп мәктәп (Первомайск урта мәктәбе филиалы),...
ДМИТРИЕВА ПОЛЯНА, Шаран р‑нындағы ауыл
ДМИТРИЕВА ПОЛЯНА, Шаран р‑нындағы ауыл, Дмитриева Поляна а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 6 км һәм Туймазы т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 40 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 405 кеше; 1920 — 384; 1939 — 485; 1959 — 270; 1989 — 178; 2002 — 638; 2010 — 545 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Төп мәктәп...
ДМИТРИЕВ Юрий Константинович
ДМИТРИЕВ Юрий Константинович (23.6.1949, Стәрлетамаҡ ҡ.), инженер-технолог. Техник ф. д‑ры (2007). БР-ҙың атҡ. химигы (1998). ӨНИ‑не тамамлаған (1977). 1970 й. алып “Каустик” ЯАЙ‑нда эшләй: 1995 й. — производство‑техник бүлек, 1996 й. фәнни-техник үҙәк нач., 1997 й. — баш инженеры, 2005 й. — ген. директоры....
ДМИТРИЕВ Юрий Иосифович
ДМИТРИЕВ Юрий Иосифович (13.9.1915, Иркутск губ. Залари а. — 26.1.1995, Өфө), конструктор. Почётлы авиатөҙөүсе (1979). Н.Э.Бауман ис. Мәскәү механика‑машиналар эшләү ин‑тын тамамлағандан һуң (1940) Мәскәү з‑дтарында эшләй. 1951 й. алып Өфөлә: 161‑се з‑д тәжрибә-конструкторлыҡ бюроһының, 1956—85 йй....
ДМИТРИЕВ Сергей Владимирович
ДМИТРИЕВ Сергей Владимирович (21.2.1961, Томск ҡ.), физик. Физика-матем. ф. д‑ры (2008). Томск ун‑тын тамамлағандан һуң (1983) шунда уҡ эшләй. 1985 й. алып Калинин, 1990 й. — Алтай техник (Барнаул ҡ.) ун‑ттарында. 1995 й. башлап Электр элемтәһе ун‑тында (Токио), 2004—07 йй. Токио ун‑тында. 2008 й. алып...
ДМИТРИЕВ Николай Константинович
ДМИТРИЕВ Николай Константинович (28.8.1898, Мәскәү — 22.12.1954, шунда уҡ), тел белгесе. СССР ФА‑ның мөхбир ағзаһы (1943), РСФСР‑ҙың Пед. фәндәре академияһы акад. (1945), филол. ф. д‑ры (1938), проф. (1930). Төрөкмән ССР‑ының (1950), Башҡорт (1947) һәм Сыуаш (1953) АССР‑Ÿарының атҡ. фән эшмәкәре. МДУ‑ны...
ДМИТРИЕВ Дмитрий Михайлович
ДМИТРИЕВ Дмитрий Михайлович (4.8.1961, Өфө), хирург. Мед. ф. д‑ры (2003). БР‑ҙың атҡ. табибы (2001). БДМИ‑ны (1984), Башҡ‑н дәүләт хеҙмәте һәм идара итеү акад. (1999) тамамлаған. 1985 й. алып — Өфөнөң 2‑се поликлиникаһында, 1987—2006 йй. (өҙөклөк м‑н) 18‑се дауаханаһында (1999 й. башлап баш табип) эшләй....
ДМИТРИЕВ Дмитрий Алексеевич
ДМИТРИЕВ Дмитрий Алексеевич (23.2.1893, Смоленск губ. Рославль ҡ. – 21.8.1967, Өфө), актёр, эстрада артисы. РСФСР‑ҙың атҡ. (1955), БАССР‑ҙың халыҡ (1944) һәм атҡ. (1941) артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1938). 1908 й. алып — һәүәҫкәр театр труппаһы, 1921 й. башлап Воронеж, Вятка, Түб. Новгород,...
ДМИТРИЕВ Александр Семёнович
ДМИТРИЕВ Александр Семёнович (26.8.1912, Сембер губернаһы Ундора а. — 30.11.1983, Өфө ҡ.), физиолог. Биология фәндәре докторы (1951), профессор (1952). БАССР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1967). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Ҡазан университетын тамамлаған (1936). 1939 й. алып Красноярск педагогия институтының...
ДИЯШ, Баҡалы р‑нындағы ауыл
ДИЯШ, Баҡалы р‑нындағы ауыл, Дияш а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.-Көнб. 14 км һәм Туймазы т. юл ст. Т. табан 60 км алыҫлыҡта Күсембәт й. (Сөн й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 939 кеше; 1920 — 1484; 1939 — 1316; 1959 — 774; 1989 — 431; 2002 — 402; 2010 — 375 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002)....
ДИЯРОВ Кәрим Мөхәмәҙи улы
ДИЯРОВ Кәрим Мөхәмәҙи улы [15.1.1910, Ырымбур губ. Орск өйәҙе Басай а. (хәҙ. БР-ҙың Баймаҡ р-ны Оло Басай а.) — 17.11.1986, БАССР-ҙың Баймаҡ р-ны Ниғәмәт а.], ҡурайсы. БАССР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1983). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. К.А.Тимирязев ис. Башҡ. пед. ин‑тын тамамлаған (1937). 1930 й. алып...
ДИХЛОРЭТАН
ДИХЛОРЭТАН, 1,2‑дихлорэтан, этилендихлорид, ClCH2—CH2, туйындырылған галоген‑углеводород. Тығыҙлығы 1253 кг/м3, tиреү−35,3°С, tҡайнау 83,4°С булған төҫһөҙ шыйыҡса. Органик эреткестәрҙә — яҡшы, һыуҙа насар (0,87%) эрей; наркотик тәьҫиргә эйә, һауала ПДК‑һы 1 мг/м3 тәшкил итә. Хлор м‑н трихлорэтан, аммиак...
ДИФФЕРЕНЦИАЛЬ ТИГЕҘЛӘМӘЛӘРҘЕ ТӨРКӨМЛӘП АНАЛИЗЛАУ
ДИФФЕРЕНЦИАЛЬ ТИГЕҘЛӘМӘЛӘРҘЕ ТӨРКӨМЛӘП АНАЛИЗЛАУ, симметриялар теорияһы, математика бүлеге, уның предметы булып үҙгәреүҙәрҙең өҙлөкһөҙ төркөмдәрен һәм ошо төркөмдәрҙең булыуын мөмкин һанаған дифференциаль тигеҙләмәләрҙе бергә тикшереү тора. Д.т.т.а. ысулдары математикала (дифференциаль тигеҙләмәләр...
ДИФФЕРЕНЦИАЛЬ ТИГЕҘЛӘМӘ
ДИФФЕРЕНЦИАЛЬ ТИГЕҘЛӘМӘ, эҙләнелгән функция, уның төрлө дәрәжә сығарылмалары һәм ирекле үҙгәреүсәндәр ингән тигеҙләмә. Ябай (бер үҙгәреүсәнле функцияларҙың сығарылмалары ингән) һәм айырмалы сығарылмалар ингән Д.т.; һыҙыҡлы, квазиһыҙыҡлы һәм һыҙыҡлы булмаған Д.т. айыралар. Төрлө процестар м‑н идара итеүсе...
ДИФФЕРЕНЦИАЛЬ ОПЕРАТОР
ДИФФЕРЕНЦИАЛЬ ОПЕРАТОР, дифференциаль аңлатма һәм сик шарттары м‑н билдәләнгән оператор. Ябай һәм бүлендек сығарылмалы (мәҫ., эллиптик, гиперболик, параболик), һыҙыҡлы, квазиһыҙыҡлы, һыҙыҡлы булмаған Д.о. айырыла. Д.о. теорияһы операторҙар теорияһының классик ысулдарын (мәҫ., ҡыҫҡа сағылыштар ысулын)...
ДИФТЕРИЯ
ДИФТЕРИЯ (гр. diphtherion — яры, тиресә), кешенең киҫкен инфекцион ауырыуы. Д. тыуҙырыусы — Corynebacterium diphtheriae бактериялары; ҡояш яҡтыһы, юғары т‑ра, дезинфекция саралары һ.б. тәьҫирендә үлә. Ауыҙ ҡыуышлығы, танау, тамаҡ, тышҡы енес ағзалары, тире, ҡатнаш һ.б. Д. була. Һауа аша йоға. Дифтерия...
ДИФЕНИЛОЛПРОПАН
ДИФЕНИЛОЛПРОПАН, 4,4‑диоксифенилдиметилметан, бисфенол А, диан, (C6H4OH)2С(СН3)2. Төҫһөҙ кристалл матдә; tиреү 156—157°С, tҡайнау 250—252°С (1,7 кПа түбән баҫым аҫтында). Ацетонда, бензолда, спиртта, хлороформда, бер аҙ углеводородтарҙа һәм һыуҙа эрей. Тирене, тын юлдары һәм күҙҙең лайлалы тиресәһен...
ДИТЕРИХС Михаил Константинович
ДИТЕРИХС Михаил Константинович (5.4.1874, С.‑Петербург — 9.10.1937, Шанхай ҡ., Ҡытай), Аҡтар хәрәкәте эшмәкәре. Ген.‑лейт. (1918). 1904—05 йй. рус‑япон һуғышында, Беренсе донъя һәм Граждандар һуғыштарында ҡатнашыусы. Ген. штабтың Николай акад. тамамлаған (С.‑Петербург, 1900). 1894—1918 йй. һәм 1919 й....
ДИСТРИКТ
ДИСТРИКТ, 18 б. Рәсәйҙә адм.‑терр. берәмек. 1719 й. 29 майындағы указ м‑н өйәҙҙәр урынына индерелә. Д. провинциялар һәм губерналар (һирәгерәк өйәҙҙәр, ведомстволар) составына ингән, улустарға бүленгән. Д. үҙәге булып дистрикт ҡалаһы торған, унда земство (комиссарлыҡ, идаралыҡ) канцелярияһы булған. Д. м‑н...
ДИСТАНЦИЯ
ДИСТАНЦИЯ (тарихта), нығытмалы сик һыҙығының бер өлөшө. Д. 10‑ға яҡын ҡәлғәнән, редуттан һ.б. нығытмаларҙан торған. Д. м‑н нач. етәкселек иткән (вазифаға ҡәлғәләрҙең береһенең дәрәжәһе б‑са өлкән коменданты йәки гарнизон командиры тәғәйенләнгән); ул, хәрби бурыстарҙан тыш, суд эшен алып барған,...
